Cao Bằng: Sinh kế bền vững từ nghề truyền thống

Để nghề cổ trường tồn

Tại tỉnh Cao Bằng, nhiều làng nghề truyền thống vẫn giữ được thương hiệu sản phẩm nổi tiếng như: đan lát, chạm bạc, dệt thổ cẩm, làm ngói máng, làm cót, làm hương, giấy dó... Những năm gần đây, một số làng nghề truyền thống đã cải tiến kỹ thuật, công nghệ, đầu tư cơ sở vật chất, nguồn nhân lực nên sản phẩm ngày càng được thị trường, người tiêu dùng trong nước và nước ngoài ưa thích, tiêu thụ với số lượng lớn.

Toàn tỉnh Cao Bằng hiện có 21 làng nghề truyền thống. Trong đó 8 làng nghề được UBND tỉnh công nhận, gồm: Làng nghề làm đường phên xóm Bó Tờ, thị trấn Hòa Thuận; Làng nghề rèn xã Phúc Sen; Làng nghề giấy bản xóm Quốc Dân, xã Phúc Sen; Làng nghề hương xóm Phia Thắp, xã Phúc Sen; Làng nghề nón lá, xóm Hoàng Diệu, xã Tự Do; Làng nghề ngói đất nung, xóm Lũng Rì, xã Tự Do (Quảng Hòa); Làng nghề làm hương xóm Nà Kéo, xã Trường Hà (Hà Quảng); Làng nghề truyền thống miến dong Phia Đén, xã Thành Công (Nguyên Bình).

Các làng nghề đang sản xuất, kinh doanh tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động ở địa phương, huy động được nguồn lực trong dân, sử dụng tài nguyên sẵn có tại địa phương, giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc, thu hẹp khoảng cách mức sống giữa các vùng.

Điển hình, tại xã Thành Công, huyện Nguyên Bình có gần 100 hộ sản xuất miến dong, chủ yếu ở xóm Phia Đén, Pù Vài. Những năm qua, sản lượng miến của xã đã tăng mạnh, từ 35 tấn năm 2015 lên gần 200 tấn năm 2023. Sản phẩm miến dong Phia Đén đã được đăng ký và cấp nhãn hiệu tập thể và đang xây dựng nhãn hiệu chứng nhận.

Hộ gia đình bà Du Thị Uyên (xóm Pù Vài, xã Thành Công) đã làm nghề sản xuất miến dong từ rất lâu, đến năm 2020 gia đình bà thành lập Cơ sở sản xuất miến dong Minh Đào. Mỗi năm cơ sở sản xuất trung bình từ 10-12 tấn bột miến dong đỏ; tổng doanh thu ước đạt trên 1 tỷ đồng/năm.

Chủ tịch UBND xã Thành Công, huyện Nguyên Bình Trần Thị Phương cho biết, sản xuất miến dong là nghề truyền thống có từ lâu đời ở Phia Đén. Miến dong trở thành một trong những sản phẩm nổi tiếng của địa phương, được người dùng biết đến và ưa chuộng.

Việc được công nhận là làng nghề truyền thống miến dong Phia Đén đã góp phần thúc đẩy chuyển dịch nhanh cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp; phát huy giá trị văn hóa, nâng cao giá trị sản phẩm gắn liền với phát triển du lịch. Qua đó, tạo việc làm và tăng thu nhập cho lao động nông thôn, góp phần phát huy bản sắc văn hóa dân tộc gắn với xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay.

Cùng với làng nghề sản xuất miến dong, tại xã Phúc Sen (huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng) có hơn 140 lò rèn truyền thống, tạo việc làm cho hàng trăm lao động nông thôn. Sản phẩm của làng rèn Phúc Sen được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh, không những được tiêu thụ trong nước mà còn vươn ra thị trường nước ngoài. Trung bình mỗi năm nghề rèn mang lại thu nhập cho xã Phúc Sen hơn 18 tỷ đồng, bình quân thu nhập đạt 5,4 triệu đồng/người/tháng.

Bên cạnh nghề rèn, làng sản xuất hương truyền thống của xóm Đoàn Kết, xã Phúc Sen cũng được bảo tồn và phát triển qua nhiều thế hệ. Đặc biệt trong những năm gần đây, hạ tầng nông thôn cũng như các chương trình hỗ trợ phát triển làng nghề, nông thôn mới, phát triển du lịch cộng đồng được triển khai đã tạo điều kiện cho người dân mở rộng quy mô sản xuất. Nghề làm hương nhờ đó phát triển hơn, sản phẩm tiêu thụ tăng lên, thị trường được mở rộng.

Hiện nay, xóm Đoàn Kết có 50/104 hộ làm nghề với mức thu nhập bình quân từ 4 - 5 triệu đồng/hộ/tháng, cao điểm thu nhập tăng lên 7 - 8 triệu đồng/hộ/tháng. Những hộ có nhân lực, biết cách làm và bán được sản phẩm cho thu nhập trung bình đạt trên 50 triệu đồng/năm.

Phát triển bền vững làng nghề

Việc xây dựng và phát triển bền vững các làng nghề, làng nghề truyền thống là mục tiêu mà tỉnh Cao Bằng hướng đến. Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Cao Bằng Nông Thanh Mẫn cho biết, để góp phần đạt mục tiêu phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, tỉnh Cao Bằng xác định tạo hiệu quả kinh tế kép từ phát triển ngành nghề, làng nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch nông thôn.

Theo đó, thời gian tới, ngành nông nghiệp tỉnh tiếp tục phối hợp với các sở, ngành có liên quan đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức về phát triển ngành nghề nông thôn, bảo tồn và phát triển làng nghề, nghề truyền thống. Đến hết năm 2025, tỉnh phấn đấu khôi phục, bảo tồn được ít nhất 2 làng nghề truyền thống; công nhận thêm 5 làng nghề.

Bên cạnh đó, tỉnh Cao Bằng tiếp tục duy trì, xây dựng và phát triển làng nghề ổn định, bền vững, gắn với du lịch và bảo vệ môi trường; tích cực đầu tư, mở rộng sản xuất, cải tiến thiết bị công nghệ, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, cải tiến mẫu mã nhằm đa dạng hóa, nâng cao chất lượng sản phẩm có giá trị kinh tế, kỹ thuật, mỹ thuật ngày càng cao được thị trường ưa chuộng. Đồng thời mở rộng và tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm; khai thác và phát triển bền vững vùng nguyên liệu phục vụ cho sản xuất.