Quản lý khai thác cát sỏi lòng sông ở Nam Trung bộ: Còn nhiều lỗ hổng

Chính vì vậy, phần lớn các mỏ cát đều không chấp hành nghiêm theo giấy phép được cấp; khai thác vượt thời hạn, trữ lượng, mốc giới trong giấy phép nạn cát tặc…

Theo Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam, toàn tỉnh có 184 mỏ cát, sỏi được quy hoạch thăm dò, khai thác, trữ lượng khoảng 60 triệu m3. Thực tế, do tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng có nhiều công trình lớn cùng với nhiều công trình dân sinh khiến cho nhu cầu vật liệu cát, sỏi liên tục gia tăng. Vì cung không đủ cầu nên tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra khá phức tạp. Liên tục các vụ vận chuyển, khai thác cát trái phép bị phát hiện bắt giữ trong thời gian qua.

Sông Vu Gia - Thu Bồn (Quảng Nam) dồi dào tài nguyên cát bị "bức tử" khi có 29 mỏ khoáng sản cát, sỏi được cấp phép

Đặc biệt nhất của nạn "cát tặc" là trên tuyến sông Vu Gia - Thu Bồn. Con sông lớn dồi dào tài nguyên này bị "bức tử" khi có 29 mỏ khoáng sản cát, sỏi được cấp phép và khoảng 50 điểm tập kết cát bởi 28 doanh nghiệp được tỉnh cấp phép khai thác cát, sỏi. Ngoài ra, còn hàng chục thậm chí cả trăm doanh nghiệp, cá nhân lợi dụng khai thác trái phép, trộm cắp...

Những năm qua, việc điều hành quản lý của các cấp ngành ở địa phương này chưa tốt, vẫn còn các sai phạm, thiếu sót trong quản lý khoáng sản nói chung và khai thác cát, sỏi nói riêng. Vì lý do đó mà nạn "cát tặc" luôn hoành hành ảnh hưởng đến môi trường, cuộc sống người dân.

Còn tại Quảng Ngãi, việc cấp phép ồ ạt các mỏ cát cho doanh nghiệp khai thác để làm vật liệu xây dựng đã khiến nguồn khoáng sản này đang dần cạn kiệt. Những lòng sông, con suối ngày càng bị móc ruột, để lại nhiều nỗi lo về môi trường và sự phát triển bền vững của tỉnh. Hiện nay, 12 mỏ cát có giấy phép còn hiệu lực đã ồ ạt ra quân khai thác. Trong đó, trên sông Trà khúc có 10 mỏ, gồm địa bàn xã: Nghĩa Lâm có 2 mỏ; Nghĩa Thuận có 2 mỏ; Tịnh Hà có 1 mỏ và 5 mỏ thuộc địa phận TP. Quảng Ngãi. Trên sông Vệ có 2 mỏ.

Trong số này chỉ có 6 mỏ là cấp phép khai thác theo hình thức doanh nghiệp đấu giá; còn lại 4 mỏ tỉnh cấp cho doanh nghiệp theo chỉ định để phục vụ công trình, dự án ngân sách và 1 mỏ cấp cho doanh nghiệp thực hiện dự án tư nhân.

Việc cấp phép khai thác tăng mạnh trong khoảng thời gian ngắn đã khiến cát trên sông Trà, sông Vệ cạn kiệt đến mức báo động. Theo ông Phan Mùa, Trưởng phòng Khoáng sản (Sở TN&MT) Quảng Ngãi: "Nước sông Trà cạn kiệt, lũ thượng nguồn không về, dẫn đến cát không về sông như mọi năm. Hơn nữa, việc khai thác cát, sỏi trái phép vẫn chưa được chính quyền có giải pháp ngăn chặn hiệu quả".

Cảnh sát đường thủy, Công an tỉnh Quảng Nam bắt giữ một vụ khai thác cát trái phép trên sông Thu Bồn

Sau khi cấp phép, việc quản lý khai thác hầu như bị buông lỏng. Phần lớn các mỏ cát đều không chấp hành nghiêm theo giấy phép được cấp; khai thác vượt thời hạn, trữ lượng, mốc giới trong giấy phép. Theo chỉ đạo của tỉnh, từ nay trở đi Quảng Ngãi sẽ không cấp phép khai thác cát, theo phương thức chỉ định, trừ vùng miền núi, còn lại đều phải tổ chức đấu giá và tăng cường công tác quản lý, giám sát của cơ quan chức năng trong quá trình khai thác của doanh nghiệp.

Còn theo ông Lê Trí Thanh - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, thời gian tới, việc cấp mới, gia hạn giấy phép thăm dò, khai thác cát, sỏi và bến bãi tập kết phải thực hiện đúng quy hoạch được UBND tỉnh phê duyệt, nhu cầu cát, sỏi trong từng thời kỳ và việc chấp hành pháp luật của các chủ mỏ, chủ bến bãi. Nghiêm cấm các địa phương cho phép khai thác cát, sỏi, cho phép lập, tồn tại bến bãi trái quy định pháp luật dưới bất cứ hình thức nào.

Tỉnh Quảng Nam sẽ không xem xét đề xuất, tham mưu cấp giấy phép thăm dò, khai thác các loại khoáng sản trên địa bàn (kể cả gia hạn, chuyển nhượng) đối với các doanh nghiệp hoạt động khoáng sản có hành vi vi phạm, thuộc các trường hợp bị xử phạt hành chính 2 lần trở lên; bị xử phạt bằng hình thức tước quyền sử dụng giấy phép... UBND tỉnh Quảng Nam cũng sẽ chỉ đạo đóng cửa các bến bãi không đủ điều kiện cấp, gia hạn giấy phép hoạt động…