Phân loại rác tại nguồn: Đưa người dân thành chủ thể

Tuyên truyền sâu rộng đến người dân

Ông Phạm Tuấn Long, Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) cho biết, việc tái khởi động dự án “quản lý, phân loại và thu gom rác tại nguồn” nhằm thay đổi nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường, giảm lượng rác thải trong từng hộ gia đình; đồng thời, tái sử dụng các rác thải còn có thể dùng được để hạn chế thấp nhất việc xả thải ra môi trường. Theo Kế hoạch, việc thực hiện phân loại rác tái chế giai đoạn 1 (8/2020 - 31/12/2020) là tiền đề để thực hiện phân loại rác cho giai đoạn tiếp theo khi Nhà máy đốt rác Thiên Ý đi vào hoạt động đạt hiệu quả tốt nhất

Qua hơn 1 tháng làm điểm trên địa bàn 3 phường: Phan Chu Trinh, Lý Thái Tổ, Cửa Đông và một số điểm tại các quận: Hai Bà Trưng, Ba Đình, Đống Đa đã đạt được một số kết quả bước đầu. Tính đến ngày 19/9/2020, đã thu mua hơn 13 tấn rác tái chế trên địa bàn 4 quận vào các thứ 7 hàng tuần. Ngoài ra, quận Hoàn Kiếm tự thu mua 2,4 tấn rác tái chế hàng ngày.

Để có được kết quả này, công tác tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện PLRTN đã nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền, Mặt trận, các đoàn thể nên người dân thành phố rất ủng hộ chủ trương và sẵn sàng tham gia thực hiện. Tuy vậy, theo phản ảnh của đại diện lãnh đạo các phường làm điểm công tác phân loại rác cho biết, công tác này vẫn còn thách thức, chủ yếu từ vấn đề nâng cao ý thức của chủ nguồn thải.

Ông Vũ Tiến Phong, Phó Chủ tịch phường Lý Thái Tổ cho hay, đợt làm điểm về phân loại rác tái chế này đặt dấu mốc đầu tiên về phân loại rác một cách rõ ràng trên địa bàn phường. UBND phường đã phối hợp với khu dân cư, cán bộ cơ sở đã tuyên truyền, hướng dẫn để người dân nắm rõ chủ trương của TP. Hà Nội và quận Hoàn Kiếm. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện vẫn gặp không ít khó khăn do khó tiếp cận tuyên truyền với các cửa hàng kinh doanh nhỏ lẻ, các hộ gia đình thường xuyên vắng mặt ở địa bàn.

Trong khi đó, ông Lê Quang Huấn, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Đông cho rằng, khó khăn trong việc triển khai phân loại rác tại nguồn chính là nhận thức của người dân trong nhận biết các loại rác cần được phân loại. 

“Chúng tôi xác định tuyên truyền, nâng cao ý thức người dân phải được đặt lên hàng đầu. Công tác này cần phải được đẩy mạnh hơn nữa, thực hiện hàng tuần, hàng tháng theo các hình thức khác nhau đến từng người dân”, ông Huấn nói.

Điểm thu gom rác tái chế

Để thành thói quen tốt

Một trong những bài học sau sự thất bại của các dự án xử lý rác trước đây nằm ở chỗ không xác định rõ tầm quan trọng của chủ nguồn thải; trong đó là người dân. Họ không thực sự trở thành một chủ thể thực sự thúc đẩy tiến độ các dự án. Vậy, với chương trình PLRTN lần này, cần làm gì để người dân thực sự trở thành chủ thể?

Bà Nguyễn Thị Thùy Ninh, Phó phòng Kinh doanh - Truyền thông của Urenco cho biết, người dân là một trong số các chủ nguồn thải nên được xác định là đối tượng chính để tập trung truyển tải thông tin và tuyên truyền hướng dẫn. Cách thức tiếp cập và đặt vấn đề khi tuyên truyền hướng dẫn cũng sẽ khác so với các tiếp cận với các chủ nguồn thải khác. Điều cần thiết là phải cho họ thấy được tầm quan trọng của việc thực hiện phân loại rác, vai trò, trách nhiệm của họ với hoạt động này.

Theo bà Ninh, để khuyến khích người dân, cần công khai đường đi của rác sau khi được phân loại để họ biết công sức họ bỏ ra thì thành quả cuối cùng là gì. Đồng thời, hướng dẫn chi tiết, cụ thể cách thức phân loại và thu gom; trang bị công cụ, dụng cụ thực hiện phân loại và lưu chứa cho người dân; triển khai nhiều phương thức thu gom ở nhiều khung giờ thuận tiện để người dân dễ dàng tham gia.

“Ngoài tạo điều kiện để khuyến khích thì cũng cần có thêm chế tài xử lý nếu người dân không tham gia hoặc không làm đúng”, bà Ninh lưu ý.

Đánh giá phân loại rác là hoạt động mang tính chất xã hội, phải kiên trì dài lâu mới mong có kết quả như kỳ vọng, bà Ninh cho rằng, kế hoạch truyền thông cũng phải phân kỳ giai đoạn, mỗi giai đoạn cần đề ra mục tiêu cụ thể từ cung cấp thông tin để người dân được biết, nâng cao nhận thức cho đến thay đổi hành vi, hành động và hình thành thói quen.      

“Phải để cho người dân tự bán rác thải, mới có động lực để phân loại. Nếu người dân không được bán mà lại trả tiền thu gom, xử lý thì rất dễ dẫn đến tình trạng vứt bừa bãi, không chịu phân loại. Nếu được trả tiền, dù không đáng bao nhiêu nhưng người dân có ý thức phân loại, gom sạch sẽ. Đơn vị thu gom phải đi mua và nhà máy mua lại của đơn vị thu gom vận chuyển, Nhà nước có thể hỗ trợ các sản phẩm được tái chế qua chính sách như thuế.”

Tổng Thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc