Yên Bái: Phát triển thủy sản trên hồ Thác Bà theo hướng bền vững

Phục hồi nguồn lợi thủy sản

Hồ Thác Bà là một trong những hồ nước nhân tạo lớn, được hình thành khi xây dựng thủy điện Thác Bà vào năm 1970 với diện tích vùng hồ lớn trên 23.000 ha, diện tích mặt nước hơn 19.000ha.

Hồ có nguồn lợi thủy sản phong phú với 130 loài cá tự nhiên có giá trị kinh tế như: Trắm, trôi, chép, mè, măng, ngão, quả, chiên, rô phi…Trong thời gian qua, công tác quản lý, bảo vệ nguồn lợi luôn được chính quyền địa phương quan tâm, tuy nhiên do địa bàn rộng nên hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ chưa cao.

Trong hoạt động khai thác thủy sản tự nhiên, người dân vẫn sử dụng các ngư cụ truyền thống để đánh bắt, vì vậy sản lượng khai thác không cao, đặc biệt vẫn còn tình trạng khai thác không kiểm soát và sử dụng các ngư cụ cấm như: Xung điện, lưới mắt nhỏ, vó đèn...gây mất cân bằng sinh học, ảnh hưởng đến khả năng tái tạo và phục hồi nguồn lợi thuỷ sản, dẫn đến nguồn lợi thuỷ sản trong hồ có nguy cơ bị suy giảm, cạn kiệt.

Ông Hoàng Ngọc Đại – Phó Chi cục Trưởng Chi cục Thủy sản (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên Bái) cho biết: Trung bình hàng năm tỉnh Yên Bái thả khoảng trên 5 tấn cá bổ sung nhằm tái tạo nguồn lợi thủy sản trong hồ. Đồng thời, thực hiện công tác quản lý khai thác, tuyên truyền nâng cao nhận thức tới các tổ chức, cá nhân về bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản của tỉnh.

Trong phương án thả cá giống để phát triển vùng nguyên liệu tại hồ Thác Bà của Công ty cổ phần Nuôi trồng và Chế biến thủy sản Việt Nam, hàng năm sẽ thả 1.000 tấn cá giống các loại. Đồng thời, sẽ thành lập các tổ chức cộng đồng tham gia quản lý, bảo vệ nguồn lợi thủy sản tại các thôn, xã vùng ven hồ Thác Bà. Bên cạnh đó, tích cực tuyên truyền vận động người dân tự nguyện tham gia đảm bảo quyền lợi của người dân sinh sống bằng nghề khai thác thủy sản tự nhiên vùng ven hồ.

Từ đó, phục hồi, duy trì và phát triển số lượng cũng như chất lượng các loài cá, đảm bảo sự phát triển bền vững đáp ứng nhu cầu khai thác lâu dài mà không làm suy giảm nguồn lợi thủy sản.

Môi trường nước được bảo vệ

Hồ Thác Bà được biết đến là hồ chứa đa chức năng có vai trò trong nhiều lĩnh vực của đời sống và phát triển kinh tế. Trong đó, có vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước sinh hoạt cho người dân thành phố Yên Bái.

Với những đặc điểm tự nhiên có hơn 1.300 đảo lớn nhỏ, diện tích và dung tích nước thay đổi theo mùa vụ và quy trình điều tiết nước của nhà máy thủy điện. Khi nước cạn sẽ tạo thành nhiều vùng bán ngập có diện tích tương đối lớn, từ đó các loài cỏ, cây thân thảo phát triển và người dân canh tác, trồng trọt các loại cây ngắn ngày như: sắn, ngô, đỗ, lạc, dưa....khi nước ngập các thảm thực vật sẽ bị chết, các thân cây tạo ra một lượng mùn bã hữu cơ trong lòng hồ. Đây là điều kiện lý tưởng cho các loài thủy sản sinh sống và phát triển.

Chính vì vậy, việc lựa chọn các giống cá phù hợp điều kiện và đặc điểm tự nhiên của hồ để thả nuôi tự nhiên mà không làm ảnh hưởng đến môi trường nước luôn được tỉnh Yên Bái và các ngành đặc biệt quan tâm.

Theo Phó Chi cục Trưởng Chi cục Thủy sản Hoàng Ngọc Đại được biết, trước khi các loài cá giống được thả trên hồ Thác Bà cơ quan tham mưu, cũng như cơ quan chuyên môn trong lĩnh vực thủy sản đã cùng với Công ty xây dựng phương án và chọn đối tượng cá giống để thả. Các loại cá được thả là cá trắm, cá chép, cá trôi và cá mè hoa đều có nguồn gốc và được kiểm dịch đầy đủ.

Theo phân tích của ông Hoàng Ngọc Đại, các giống cá được thả đều phù hợp với điều kiện tự nhiên và phương thức nuôi truyền thống tại địa phương. Ngoài việc đem lại hiệu quả kinh tế các giống cá này còn làm sạch môi trường nước do nguồn thức ăn chính là động, thực vật phù du có sẵn trong hồ, không sử dụng nguồn thức ăn công nghiệp, thức ăn chế biến sẵn để chăm sóc, vì vậy môi trường nước được đảm bảo.

Với các giống cá được thả, trong đó cá mè chiếm 70%, bởi đây là loại cá chỉ ăn động vật và thực vật phù du, đặc biệt loại cá này còn giúp lọc nước rất hiệu quả. Đối với cá chép là loại cá ăn động vật đáy và bùn đáy hữu cơ, vì vậy cũng giúp cho môi trường nước được sạch hơn; cá trắm đen cũng là loại cá ăn các loài động vật nhuyễn thể như: Ốc, hến, trai, tôm…các loại thức ăn này đều có có sẵn trên hồ Thác Bà được các loại cá tận dụng tối đa và không có sự cạnh tranh của các loài cá với nhau.

Tạo chuỗi liên kết bền vững

Việc thả cá giống để phát triển vùng nguyên liệu sẽ tạo ra chuỗi liên kết bền vững từ nuôi trồng, khai thác, chế biến, phân phối và tiêu thụ. Để làm được điều đó cần có sự phối hợp giữa ba bên: Doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước và người dân.

Ông Lã Tuấn Hưng – Chủ tịch UBND huyện Yên Bình cho biết, trong thời gian tới, huyện kiến nghị với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh và Công ty để đảm bảo duy trì bền vững vùng cá nguyên liệu trên hồ. Công ty cần thường xuyên phối hợp với chính quyền địa phương để thực hiện tốt công tác tuần tra, kiểm tra, ngăn chặn xử lý các đối tượng cố tình sử dụng các ngư cụ cấm như: Lưới mắt nhỏ, vó đèn, kích điện, một số hóa chất mang tính hủy diệt. Đồng thời, tích cực tuyên truyền nâng nhận thức của người dân về bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản trong hồ.

Khi xây dựng được vùng nguyên liệu bền vững sẽ tạo ra thu nhập ổn định cho người dân sinh sống tại địa bàn các xã vùng ven của hồ Thác Bà.

Ông Quách Mạnh Long – Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Nuôi trồng và Chế biến thủy sản Việt Nam cho biết: Theo kế hoạch, bắt đầu từ năm 2025, Công ty sẽ thả nhiều đợt cá giống với khoảng 1.000 tấn/năm trên vùng lòng hồ Thác Bà. Trong chương trình này, doanh nghiệp và người dân sẽ đồng hành thực hiện và hưởng lợi, trong đó người dân bảo vệ nguồn lợi thủy sản, Công ty đầu tư thả cá giống, hỗ trợ ngư lưới cụ để khai thác và bao tiêu sản phẩm.

“Qua khảo sát tại hồ, với kế hoạch thả cả hàng năm sản lượng sẽ đạt khoảng 7.000 tấn, từ đó công ty dự kiến trích một khoản lợi nhuận khoảng 30 tỷ đồng hỗ trợ sinh kế cho 500 - 600 hộ dân sống gắn bó với nghề cá. Mục đích chính của hoạt động này hỗ trợ người dân thay đổi nghề, cùng tham gia vào quy trình đánh bắt và quản lý, bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Đồng thời, thay đổi phương pháp đánh bắt tận diệt sang phương pháp khai thác có kiểm soát và có quản lý”, ông Quách Mạnh Long chia sẻ.