Hà Tĩnh: Trồng, bảo vệ rừng hạn chế sạt lở đất

Nỗi lo thường trực

Nhiều năm nay, cứ mỗi lần xẩy ra dông bão, hoặc mưa lớn kéo dài, gia đình chị Nguyễn Thị Định, ở thôn Kim Quang, xã Quang Thọ, huyện Vũ Quang (Hà Tĩnh) phải sơ tán đến nương nhờ người nhà đề phòng sạt lở.

Theo chị Nguyễn Thị Định kể, sạt lở đất đá đã tiến sát ngôi nhà và chưa có dấu hiệu dừng lại. Đặc biệt, sau mỗi mùa mưa bão, một lượng lớn nước phía trên đồi chảy xuống kéo theo hàng chục m3 đất đá từ trên núi cao đổ sập xuống sát tường nhà và chuồng trại chăn nuôi.

“Mưa lớn kéo dài, cả gia đình mất ăn, mất ngủ, lo sơ tán trong đêm để đảm bảo an toàn tính mạng. Sạt lở đất ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống, sinh hoạt, chỗ ở hiện nay không thể an cư, về lâu dài cũng phải tính phương án di dời nhà đến nơi ở mới nếu không có giải pháp ” – chị Nguyễn Thị Định nói.

Cùng hoàn cảnh là 11 hộ dân ở thôn Kim Quang, xã Quang Thọ, huyện Vũ Quang. Gần 10 năm di dời tái định cư phục vụ dự án Thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang, người dân luôn lo lắng bất an vì sạt lở đất.

Ông Bùi Nhung, một hộ dân cho biết, khi đến khu tái định cư Hói Trung gia đình được cấp 750m2 đất ở, đất vườn. Do toàn bộ diện tích đất nằm sát vách núi cao, sau nhiều trận mưa lũ cả khối núi đã bị sụp lở vùi lấp mương thoát nước và phá hỏng toàn bộ chuồng trại chăn nuôi, công trình phụ trợ xây dựng kiên cố của gia đình.

“Cả khối núi nền đất yếu, trên núi lại có nhiều tảng đá lớn nằm cheo leo có thể đổ sập vào nhà bất cứ lúc nào. Để chống sạt lở, trước mắt tôi chỉ biết trồng cây, giữ cỏ tự nhiên, còn về lâu dài Nhà nước cần có phương án xử lý sạt lở, giúp 11 hộ dân tái định cư nơi đây yên tâm ổn định cuộc sống” - ông Bùi Nhung bày tỏ nguyện vọng.

Để hạn chế nguy cơ sạt lở, cũng như ông Nhung, các hộ đã tiến hành trồng cây, tạo rãnh thoát nước. Giải pháp này có thể đảm bảo cho những trận mưa nhỏ. Còn khi xảy ra mưa lũ thì rất khó có thể kiểm soát.

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Chủ tịch UBND huyện Vũ Quang, cho biết: Với địa hình chủ yếu là đồi núi, lắm khe suối, sông hồ nên hầu như mùa mưa lũ năm nào trên địa bàn Vũ Quang cũng xảy ra sạt lở. Nghiêm trọng nhất vẫn là các xã Hương Minh, Quang Thọ, Thọ Điền và thị trấn Vũ Quang…. Điều nguy hiểm là rất nhiều hộ dân bạt núi để làm nhà, lại không biết cách phân tầng chống lũ, khiến cho tầng đất không ổn định, chỗ cư ngụ trở thành điểm đến của các dòng chảy và các dòng sạt trượt.

Tình trạng sạt lở đồi núi cũng diễn biến khá phức tạp trên địa bàn huyện Hương Sơn, Hương Khê, Cẩm Xuyên của tỉnh Hà Tĩnh trong những năm qua. Không chỉ ở khu dân cư, mà tại nhiều công trình hạ tầng giao thông, thủy lợi cũng chịu chung cảnh sạt lở mỗi khi mưa lũ.

Giải pháp chống sạt lỡ bền vững

Địa bàn tỉnh Hà Tĩnh có nhiều đồi núi, khe suối nên mỗi khi mưa lớn kéo dài thường xẩy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất. Trong khi đó, tại các khu vực đồi núi hoặc ven sông suối lại là nơi định cư sinh sống của hầu hết người dân nông thôn, nguy cơ bị ngập lụt, sạt lở đất luôn rình rập.

Ngoài ra cũng do thói quen, tập quán sinh hoạt, rất nhiều hộ dân đã bạt núi, san nền để xây dựng nhà ở, giành quỹ đất bằng phẳng phục vụ sản xuất. Vì vậy, sau tường nhà thường là những vách núi cao, dựng đứng rất dễ bị sạt lở.

“

Sạt lở đất thường bất ngờ và gây ra hậu quả khó lường. Thống kê cho thấy, Hà Tĩnh hiện đang có hàng ngàn hộ dân trên địa bàn chín huyện, thị xã đối diện với nguy cơ sạt lở đất cao. Trong đó, nhiều nhất là ở các huyện: Hương Sơn, Hương Khê, Vũ Quang, Kỳ Anh, Cẩm Xuyên.

Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Hà Tĩnh

Tại các cuộc tiếp xúc cử tri, người dân vùng sạt lở đề đạt nguyện vọng được triển khai các dự án kiên cố mái ta luy ở những khu vực đông dân cư hoặc di dời tái định cư ở những khu vực thưa dân để đảm bảo an toàn cuộc sống. Đến nay một số nơi dù đã có dự án di dời thế nhưng việc triển khai vẫn còn chậm và gặp không ít khó khăn vướng mắc.

Theo ông Lê Ngọc Hà, Phó Chủ tịch UBND huyện Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), cho biết: “Ngoài việc gia cố những vị trí xung yếu có nguy cơ sạt lở cao, tuyên truyền vận động người dân vùng nguy hiểm chủ động phương án sơ tán trong điều kiện khẩn cấp thì việc nâng cao năng lực cộng đồng trong việc ứng phó được xem là giải pháp xuyên suốt. Theo đó các cộng đồng dân cư sẽ chủ động triển khai các biện pháp phi công trình như trồng cây xanh, bảo vệ rừng để tránh thiệt hại...”.

Kinh nghiệm của người dân miền núi Hà Tĩnh cũng cho hay, trồng cây và bảo vệ rừng đóng vai trò rất to lớn trong việc ngăn lũ, chống xói mòn, sạt lở đất. Nước mưa rơi xuống vùng có rừng bị giữ lại nhiều hơn trong tán cây và trong đất, do đó lượng dòng chảy do mưa trong mùa lũ giảm đi. Rừng cản không cho dòng chảy mặt chảy quá nhanh, làm cho lũ xuất hiện chậm hơn, giảm mức độ đột ngột và ác liệt của từng trận lũ. Vì thế, ở những vùng có nhiều rừng che phủ sẽ giảm bớt được thiên tai hạn hán và lũ lụt.

Đang trong mùa mưa lũ, sạt lở đất là không thể tránh khỏi nhưng để đảm bảo an toàn về người, tài sản, hạn chế những thiệt hại không đáng có thì các cấp chính quyền phải triển khai quyết liệt hiệu quả các phương án ứng phó với thiên tai, nhất là phương án 4 tại chỗ trong xử lý tình huống. Cùng với đó, sự chủ động của các cộng đồng dân cư, của mỗi gia đình trong công tác trồng và bảo vệ rừng là hết sức cần thiết cho trước mắt và lâu dài nhằm ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế.