Theo HoREA, qua 03 tháng đầu năm 2019, HoREA và các doanh nghiệp BĐS lo ngại trước tình trạng nhiều dự án BĐS bị ách tắc, hoặc không được cán bộ cơ quan nhà nước xem xét, giải quyết kịp thời. “Điều này sẽ làm cho nguồn cung dự án và sản phẩm nhà ở bị sụt giảm mạnh, kéo theo đó là tăng giá BĐS làm giảm cơ hội tạo lập nhà ở của số đông người có thu nhập trung bình và thu nhập thấp đô thị, tác động đến việc đảm bảo an sinh xã hội về nhà ở; làm sụt giảm nguồn thu ngân sách nhà nước từ BĐS; doanh nghiệp bị tăng chi phí, mất cơ hội kinh doanh, khó khăn chồng chất, thậm chí có nguy cơ bị phá sản; môi trường kinh doanh bị suy giảm tính minh bạch, khó đoán định và có thể làm tăng tính rủi ro cho doanh nghiệp do đã có nhiều dự án bị xem xét xử lý lại (hồi tố)”, HoREA chỉ rõ.
Đối với những sự việc nêu trên, HoREA cho rằng, nguyên nhân khách quan là do hệ thống pháp luật vẫn còn chưa đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ; thủ tục hành chính rườm rà, phức tạp, chồng chéo, dẫn đến cơ chế "xin-cho", tiêu cực. Bên cạnh đó, nguyên nhân chủ quan là công tác thực thi pháp luật còn rất nhiều hạn chế, kém hiệu lực, hiệu quả và cũng do một số cán bộ, công chức nhà nước có thẩm quyền giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến BĐS, vừa có biểu hiện thiếu trách nhiệm, đùn đẩy, né tránh, chuyển hồ sơ lòng vòng, không dám nêu chính kiến giải quyết; vừa vẫn nhũng nhiễu, "hành" doanh nghiệp.
Trước thực trạng trên, HoREA kiến nghị UBND TP.HCM và Thanh tra Chính phủ khẩn trương xem xét, giải quyết hợp tình, hợp lý đối với hơn 100 dự án đang bị "đóng băng" chờ rà soát, thanh tra, nhưng phải đảm bảo nguyên tắc không làm thất thoát tài sản công. “Hiệp hội nhận thấy quá trình rà soát, thanh tra càng kéo dài thì càng bất lợi cho doanh nghiệp vì chi phí vốn, lãi vay ngân hàng tăng và mất cơ hội kinh doanh. Số lượng dự án bị giảm dẫn đến số lượng nhà ở đưa ra thị trường cũng bị sụt giảm mạnh, bất lợi cả cho người mua nhà và thị trường BĐS, làm sụt giảm nguồn thu ngân sách nhà nước”, HoREA cho biết.
HoREA cũng kiến nghị nhanh công tác rà soát, thanh tra hơn 100 dự án và có kết luận cùng hướng xử lý cụ thể đối với từng dự án; khẩn trương phân loại hơn 100 dự án đang bị rà soát, thanh tra thành 3 loại để có phương án xử lý phù hợp. Nhóm 1: Bao gồm các dự án về cơ bản thực hiện đúng theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền thì giải tỏa ngay để doanh nghiệp tiếp tục triển khai thực hiện. Nhóm 2: Bao gồm các dự án có sai phạm về quy trình, thủ tục, nghĩa vụ tài chính đối với nhà nước ở mức độ không lớn, thì yêu cầu doanh nghiệp hoàn thành các thủ tục đầu tư và thực hiện nghĩa vụ tài chính bổ sung đối với nhà nước, không để thất thoát tài sản công. Nhóm 3: Bao gồm các dự án có dấu hiệu vi phạm pháp luật nghiêm trọng thì tách riêng để xử lý theo quy định pháp luật.
Theo đó, HoREA đề nghị nên cho phép các chủ đầu tư hơn 100 dự án đang bị rà soát, thanh tra được tiếp tục giải quyết các hồ sơ, thủ tục hành chính như với nhiều nội dung hợp lý kèm theo. Đặc biệt, HoREA cũng kiến nghị UBND TP.HCM chỉ đạo Sở TN&MT, Sở Tài chính tiếp tục và khẩn trương thực hiện công tác xác định giá đất, thẩm định giá đất để tính tiền sử dụng đất dự án BĐS, vì hiện nay, gần như công tác tính tiền sử dụng đất dự án BĐS trên địa bàn thành phố đang bị ngưng trệ, nhiều hồ sơ tính tiền sử dụng đất kéo dài cả năm nay vẫn chưa được giải quyết. Trường hợp điển hình là một dự án lớn tại quận 5 đã "bị" xác định tiền sử dụng đất đến 03 lần, với mức giá lần sau đều cao hơn lần trước, kéo dài đã hơn 02 năm nay. Cả 03 lần, chủ đầu tư đều đã đồng ý nộp tiền, nhưng đến nay vẫn chưa được nộp tiền sử dụng đất vào ngân sách nhà nước để được triển khai dự án. Nguyên nhân trực tiếp là cán bộ, công chức có thái độ thụ động, sợ trách nhiệm, không dám đề xuất chính kiến.
Đối với các trường hợp dự án bị thu hồi, hủy bỏ quyết định đầu tư, HoREA kiến nghị UBND TP.HCM chỉ đạo các Sở, ngành khẩn trương rà soát, đề xuất xử lý dứt điểm. Điển hình là việc UBND Thành phố đã có Quyết định số 5981/QĐ-UBND ngày 27/12/2018 "Về thu hồi, hủy bỏ Quyết định số 4140/QĐ-UBND ngày 12/08/2016 và Quyết định số 630/QĐ-UBND ngày 12/02/2018 của UBBD TP.HCM về quyết định chủ trương đầu tư Dự án Trung tâm Thương mại - Dịch vụ - Căn hộ (Charmington Iris) tại số 76 Tôn Thất Thuyết, phường 16, quận 4 của Công ty TNHH Đầu tư Sabeco HP và TTC Land là đơn vị kinh doanh các căn hộ tại dự án. Lý do: cơ sở pháp lý để đề xuất ra quyết định chủ trương đầu tư dự án chưa chính xác…, cần rà soát làm rõ".
HoREA cũng cho rằng, "Quyết định chủ trương đầu tư" là khởi đầu tiến trình pháp lý của một dự án có quỹ đất hỗn hợp, làm cơ sở cho mọi thủ tục hành chính tiếp theo, như: Quyết định quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500; Quyết định chấp thuận chủ đầu tư dự án; Quyết định giao đất; Giấy phép xây dựng; Quyết định tiền sử dụng đất... Việc thu hồi, hủy bỏ Quyết định chủ trương đầu tư sẽ tác động đến tính pháp lý của các quyết định sau đó của dự án. Người mua nhà tại các dự án này rất lo lắng và đề nghị được đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình.
Nguồn thu ngân sách TP.HCM đối với tiền sử dụng đất năm 2018 giảm 22,5%. 02 tháng đầu năm 2019 giảm đến 76% so với cùng kỳ năm trước. Tổng nợ thuế trong 02 tháng đầu năm 2019 trên địa bàn thành phố lên đến 10.110 tỉ đồng, tăng 13,5% so với thời điểm 31/12/2018, trong đó, các khoản nợ liên quan tới đất là 1.370 tỉ đồng, chiếm 14% và đã có đến 76 doanh nghiệp xây dựng bất động sản nợ thuế tổng số tiền sử dụng đất gần 800 tỉ đồng.
