Tăng cường phối hợp để chủ động ứng phó thiên tai dị thường

Thiên tai phức tạp, dị thường ngay từ đầu năm 2024

Phát biểu khai mạc hội nghị, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV Hoàng Đức Cường cho biết: Trong năm 2023, thời tiết và khí hậu nước ta chịu tác động mạnh của hiện tượng El Nino và biến đổi khí hậu. Năm 2023 ghi nhận là năm có mức nhiệt độ cao nhất toàn cầu và là năm thứ hai trong chuỗi số liệu quan trắc ở Việt Nam. Nhiệt độ cao nhất Việt Nam từ trước đến nay đã xuất hiện với trị số 44,2 độ ở Bắc Trung Bộ.

Mặc dù các cơn bão và áp thấp nhiệt đới hầu như không đổ bộ trực tiếp nên không gây gió mạnh trong đất liền nhưng các đợt mưa, lũ lớn diện rộng gây ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất ở Trung Bộ, Tây Nguyên, vùng núi phía Bắc và dông lốc, gió mạnh trên biển đã gây nhiều thiệt hại về người và tài sản.

Từ đầu năm 2024, thiên tai phức tạp, dị thường đã xuất hiện như đợt rét đậm, rét hại diện rộng kéo dài từ tháng 2 đến sang cả tháng 3 với nền nhiệt thấp ở đồng bằng Bắc Bộ dưới 15 độ C độ và vùng núi dưới 13 độ C, nắng nóng xuất hiện dài ngày ở khu vực Nam Bộ, xâm nhập mặn tăng cao hơn ở Đồng bằng sông Cửu Long, ảnh hưởng lớn đến dân sinh và sản xuất nông nghiệp.

Theo Phó Tổng cục trưởng Hoàng Đức Cường, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các hiện tượng KTTV ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường và đòi hỏi sự chủ động ứng phó với các tình huống thiên tai có thể xảy ra, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản, môi trường, các hoạt động kinh tế xã hội, các đại biểu tham dự Hội nghị cần trao đổi nhằm làm rõ những việc đã làm được để tiếp tục triển khai thực hiện và chỉ ra những tồn tại, hạn chế và giải pháp khắc phục.

Nhận định xu thế thiên tai khí tượng, thủy văn năm 2024, ông Hoàng Phúc Lâm - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia cho biết: Theo dự báo của Trung tâm, El Niño sẽ suy yếu và chuyển sang pha trung tính sau đó chuyển nhanh sang La Nina trong mùa hè 2024, khoảng 80-85% El Niño kết thúc vào tháng 4-6/2024; khoảng 60-65% La Niña sẽ bắt đầu khoảng tháng 7-8/2024.

Bão và áp thấp nhiệt đới khả năng sẽ xuất hiện trên Biển Đông tương đương với trung bình nhiều năm (khoảng nửa cuối tháng 6/2024), số lượng áp thấp nhiệt đới trên khu vực Biển Đông và ảnh hưởng đến nước ta có khả năng ít hơn đến xấp xỉ so với trung bình nhiều năm, nhưng sẽ tập trung vào nửa cuối mùa mưa bão.

Từ nay đến tháng 6/2024 tại phía Bắc, tổng lượng mưa xấp xỉ đến thấp hơn so với trung bình nhiều năm, phía Nam phổ biến thấp hơn so với trung bình nhiều năm; trong 6 tháng cuối năm, lượng mưa ở mức xấp xỉ đến cao hơn trung bình nhiều năm, đặc biệt ở khu vực Trung Bộ và các tỉnh phía Nam. Đối với nắng nóng, tiếp tục có khả năng xuất hiện nhiều đợt hơn và gay gắt hơn so với trung bình nhiều năm.

Về thủy văn, trong mùa khô năm 2024, khả năng xảy ra khô hạn cục bộ tại các tỉnh Trung, Nam Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên; mùa lũ năm 2024 trên các lưu vực có hồ chứa lớn như sông Đà, sông Gâm - Chảy ít có khả năng xuất hiện sớm; dòng chảy trên phần lớn các lưu vực sông và hồ chứa có xu thế thấp hơn trung bình nhiều năm.

Trước những dự báo như trên, ông Nguyễn Văn Tiến, Phó chánh Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo Quốc gia về Phòng chống thiên tai, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai đề nghị Tổng cục KTTV, Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia thường xuyên cập nhật các bản tin nhận định dài hạn, dự báo sớm trước các đợt thiên tai để các cơ quan, chính quyền địa phương các cấp và người dân chủ động điều chỉnh kế hoạch, phương án ứng phó từ sớm, từ xa bảo đảm ổn định đời sống, sản xuất và giảm thiểu thấp nhất thiệt hại.

Chủ động phòng ngừa, ứng phó lũ quét, sạt lở đất

Trong số những thiên tai dị thường, lũ quét và sạt lở đất là những loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm, do vậy tại hội nghị, có nhiều ý kiến đề xuất nhằm chủ động phòng ngừa, ứng phó với các thiên tai này.

Chia sẻ kết quả cập nhật tình hình sạt lở đất, ông Nguyễn Quốc Khánh - Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản cho biết: Công tác biên tập, cập nhật, chính xác hóa, tăng độ tin cậy của bộ cơ sở dữ liệu trượt lở đất đá đã xác định được hơn 490 điểm trượt lở đất đá có đầy đủ về ngày, giờ, tọa độ trượt. Trong đó có khoảng 230 điểm trượt của đề án trượt lở quốc gia đã điều tra, cập nhật được chính xác hóa; khoảng hơn 260 điểm trượt lở đất - lũ quét được thu thập từ nguồn dữ liệu khác cập nhật thêm từ nguồn tài liệu khác.

Đặc biệt, công tác cập nhật, chính xác hóa cơ sở dữ liệu điểm trượt lở đất đá bằng công nghệ Viễn thám-GIS đã xác định ra được 34 điểm trượt lở mới phát sinh, xảy ra gần đây. Tất cả các điểm trượt mới này đã được cập nhật vào lớp cơ sở dữ liệu điều tra hiện trạng trượt lở đất đá của đề án trượt lở quốc gia, phục vụ tốt đánh giá và xác định ngưỡng mưa gây sạt lở đất.

Đánh giá công tác dự báo, cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian qua, GS.TS Trần Thục, Chủ tịch Hội KTTV Việt Nam cho rằng các đơn vị dự báo đã tăng cường đầu tư khoa học công nghệ cho cảnh báo lũ quét, sạt lở đất. Tuy nhiên đối với loại thiên tai này, thế giới không có nhiều kỳ vọng về tính dự báo, hiện trạng dự báo đối với loại thiên tai này đạt mức từ kém đến thấp và kỳ vọng đến năm 2040, khoa học có thể nâng lên mức kém đến trung bình.

Chính vì vậy, theo GS.TS Trần Thục, cùng với việc tăng cường quan trắc, giám sát, việc theo dõi liên tục thông tin qua các hệ thống dự báo trực tuyến cũng như sự phối hợp giữa chính quyền địa phương, người dân và cộng đồng trong việc rà soát các nguy cơ về lũ quét, sạt lở đất tại địa phương là rất quan trọng để có thể chủ động phòng ngừa, ứng phó trước khi thiên tai xảy ra.

Đánh giá cao vai trò của thông tin dự báo, cảnh báo tác động, ông Trần Sĩ Pha - Trưởng Ban Công tác xã hội - Quản lý thảm hoạ, Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đề nghị Tổng cục KTTV tăng cường thêm các dịch vụ tác động, các thông tin dự báo, cảnh báo tác động, đồng thời hỗ trợ Hội về mặt thông tin và kiến thức để Hội có thể lan tỏa những thông tin này đến nhiều người hơn. Trên cơ sở các thông tin dự báo, cảnh báo tác động, Hội sẽ đưa ra các hành động sớm để giúp cộng đồng giảm thiểu rủi ro do thiên tai gây ra.

Theo ông Trần Sĩ Pha, các cơ quan nghiên cứu có nhiều giải pháp, ứng dụng chuyển đổi số để triển khai công tác dự báo, cảnh báo thiên tai, do vậy, Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam mong muốn được kết nối với các cơ quan này để đưa các thông tin dự báo, cảnh báo thiên tai tiếp cận đến nhiều người hơn, góp phần đảm bảo an toàn về tính mạng và tài sản trước thiên tai.

Tại hội nghị, các đại biểu cũng tập trung trao đổi, thảo luận về công tác dự báo, cảnh báo các hiện tượng KTTV nguy hiểm và cảnh báo tác động đến hoạt động kinh tế-xã hội phục vụ phòng chống, giảm nhẹ rủi ro thiên tai trên khu vực Đồng bằng và Trung du Bắc Bộ; thực trạng hạn hán, mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long, công tác dự báo, cảnh báo và phục vụ; kết quả phân vùng rủi ro thiên tai lũ, ngập lụt và lũ quét phục vụ công tác dự báo, cảnh báo và phòng, chống thiên tai…