Kết quả điều tra, đánh giá nguồn tài nguyên nước dưới đất tại đô thị Rạch Giá

Nhằm đánh giá tài nguyên nước dưới đất của đô thị Rạch Giá, trong năm 2021, Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Nam (Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia) đã thực hiện đề án “Bảo vệ nước dưới đất ở đô thị Rạch Giá”, trong đó đã tiến hành các dạng công tác nghiên cứu gồm điều tra khảo sát thực địa; khảo sát địa vật lý (đo sâu điện trở đối xứng và đo carota lỗ khoan); khoan thăm dò địa chất thủy văn tại 3 vị trí với 6 lỗ khoan nghiên cứu trong 2 tầng chứa nước cần bảo vệ qp2-3 và qp1; hút nước thí nghiệm chùm kết hợp đổ muối nhằm xác định khả năng chứa nước, tính toán các thông số địa chất thủy văn của các tầng chứa nước; lấy và phân tích 31 mẫu nước dưới đất (mẫu toàn diện, vi sinh, vi lượng và Sắt chuyên môn); 22 mẫu đất (mẫu thành phần hạt và hệ số thấm); xây dựng mô hình dòng chảy, mô hình dự báo xâm nhập mặn nước dưới đất …

Kết quả đã phản ánh được đặc điểm cấu trúc địa chất thủy văn, sự phân bố, số lượng, chất lượng nước dưới đất các tầng chứa nước; hiện trạng khai thác, sử dụng nước dưới đất và các vấn đề do khai thác nước dưới đất gây ra gồm sụt lún mặt đất, xâm nhập mặn, cạn kiệt nguồn nước dưới đất; khả năng tự bảo vệ của các tầng chứa nước và các nguyên nhân dẫn đến việc suy thoái, cạn kiệt nguồn nước dưới đất.

Làm sáng tỏ cấu trúc địa chất thủy văn

Kết quả nghiên cứu cho thấy vùng đô thị Rạch Giá tồn tại 6 tầng chứa nước lỗ hổng và 7 thành tạo địa chất rất nghèo nước hoặc không chứa nước. Các tầng chứa nước theo thứ tự từ trên xuống dưới gồm: Tầng chứa nước lỗ hổng Holocen (qh); Tầng chứa nước lỗ hổng Pleistocen trên (qp3); Tầng chứa nước lỗ hổng Pleistocen giữa - trên (qp2-3); Tầng chứa nước lỗ hổng Pleistocen dưới (qp1); Tầng chứa nước lỗ hổng Pliocen giữa (n22); Tầng chứa nước lỗ hổng Pliocen dưới (n21).

Sơ đồ cấu trúc địa chất thủy văn đô thị Rạch Giá

Xác định được tiềm năng, trữ lượng có thể khai thác của các tầng chứa nước

Theo mục tiêu của đề án được phê duyệt, vùng đô thị Rạch Giá có 2 tầng chứa nước cần bảo vệ là qp2-3 và qp1. Kết quả nghiên cứu cho thấy tầng chứa nước trên cùng là qh có diện phân bố và chiều dày nhỏ, nghèo nước, nước bị mặn hoàn toàn; tầng chứa nước n22 và n21 là các tầng chứa nước nằm sâu, nghèo nước, nước bị mặn hoàn toàn; tầng chứa nước qp3, qp2-3 và qp1 là các tầng chứa nước có mức độ chứa nước từ nghèo đến giàu nước, phần lớn là nước nhạt. Hiện nay tầng qp3 và qp2-3 đang được khai thác trong vùng.

Kiểm tra công tác hút nước thí nghiệm lỗ khoan

Với sự hỗ trợ của mô hình dòng chảy nước dưới đất, Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Nam đã tính toán được tổng tiềm năng tài nguyên nước dưới đất toàn đô thị là 142.952 m3/ngày; trong đó, phần nước nhạt là 82.266 m3/ngày, phần nước mặn là 60.686 m3/ngày. Trữ lượng có thể khai thác phần nước nhạt là 35.640 m3/ngày.

Biểu đồ trữ lượng có thể khai thác nước nhạt các tầng chứa nước

Sơ đồ phân vùng khả năng khai thác nước dưới đất tầng qp2-3

Đánh giá được chất lượng các tầng chứa nước cần bảo vệ

Chất lượng nước dưới đất được đánh giá trên cơ sở 26 mẫu nước và chuỗi số liệu quan trắc trong 10 năm của 6 lỗ khoan thuộc trạm quan trắc quốc gia Q401. Kết quả đánh giá cho thấy so với Quy chuẩn nước ngầm QCVN 09-MT:2015/BTNMT, nước nhạt trong các tầng chứa nước có chất lượng tốt, đáp ứng nhu cầu ăn uống, sinh hoạt. Dấu hiệu ô nhiễm chỉ ở dạng điểm cục bộ, một số chỉ tiêu vượt quy chuẩn chủ yếu là các hợp chất Nitro, sắt, độ cứng, …

 Sơ đồ chất lượng nước dưới đất tầng chứa nước qp2-3

Hiện trạng khai thác, sử dụng nước dưới đất

Tổng số công trình khai thác nước dưới đất là 3.120 công trình, trong đó có 13 công trình dự phòng quy mô ≥10m3/ngày và 3.107 công trình đang khai thác với quy mô <10m3/ngày. Tổng lưu lượng khai thác nước dưới đất là 2.101m3/ngày.

Biểu đồ tỷ lệ khai thác nước dưới đất theo tầng chứa nước

Nước dưới đất được khai thác trong 2 tầng chứa nước (qp3 và qp2-3) và không khai thác trong 4 tầng chứa nước (qh, qp1, n22, n21). Lượng nước dưới đất được khai thác chủ yếu trong tầng chứa nước qp2-3 với 2.088 m3/ngày, chiếm 99,38% tổng lượng khai thác. Tầng chứa nước qp3 khai thác với 13m3/ngày, chiếm 0,62% tổng lượng khai thác.

So với trữ lượng có thể khai thác nước dưới đất của các tầng chứa nước (35.640 m3/ngày), lượng khai thác hiện tại đang chiếm 5,90%. Trữ lượng còn có thể khai thác thêm toàn vùng đô thị khoảng 33.539 m3/ngày.

Kết quả tính toán nhu cầu sử dụng nước đến năm 2050 (không bao gồm lượng nước cho tưới và chăn nuôi) toàn đô thị Rạch Giá là 52.693 m3/ngày. So với nhu cầu sử dụng nước, nước dưới đất có thể đáp ứng 67,64% nhu cầu sử dụng nước.

Đề án tổng hợp rà soát, cập nhật toàn bộ các thông tin, dữ liệu điều tra cơ bản về tài nguyên nước dưới đất trên địa bàn vùng đô thị Rạch Giá đã thực hiện từ trước đến nay; tiến hành điều tra, đánh giá chi tiết về tài nguyên nước dưới đất và các vấn đề cần bảo vệ nguồn tài nguyên này. Vì vậy, các số liệu đánh giá về hiện trạng tài nguyên nước dưới đất có độ tin cậy cao. Đây là cơ sở đề ra các giải pháp kỹ thuật để bảo vệ nước dưới đất, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nước, phát triển bền vững tài nguyên nước đồng thời phục vụ hữu ích cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đô thị.