Đắk Nông: "Đắp chiếu" cả trăm công trình cấp nước sinh hoạt

(TN&MT) - Đến thời điểm hiện tại, đã có hàng ngàn hộ dân với hàng chục ngàn nhân khẩu tại Đắk Nông đang phải sống trong cảnh thiếu nước sinh hoạt. Trong khi đó, hơn 50% công trình cấp nước tập trung nông thôn (CNTT) cho đồng bào trong tỉnh đã “đắp chiếu” và phần lớn các công trình còn lại cũng đang hoạt động cầm chừng.

Gần trăm tỷ “ngủ quên”

Giữa cao điểm mùa khô Tây Nguyên, gần 100 hộ dân đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) ở bon Bu Sóp (xã Đắk Nia, thị xã Gia Nghĩa) vẫn rất phấn khởi vì vẫn có nước sinh hoạt. Nguồn nước này được lấy từ công trình CNTT được xây dựng tại bon theo Chương trình mục tiêu 134 của Chính phủ.

Ông Đỗ Bá Thanh - Phó bon Bu Sóp, phấn khởi: “Từ khi hoàn thành và đưa vào sử dụng (năm 2005), công trình đã đảm bảo ổn định nguồn nước sinh hoạt cho bà con trong bon. Mặc dù giá thành nước khá thấp, số tiền thu được còn ít nhưng Tổ vận hành thường xuyên duy tu, bảo dưỡng nên sau 11 năm, công trình vẫn hoạt động khá hiệu quả”.

Thế nhưng, đây chỉ là một trong số ít những khu vực dân cư tại xã Đắk Nia được hưởng lợi từ các công trình CNTT. Theo ông Nguyễn Thái Ban - Phó Chủ tịch UBND xã Đắk Nia, kết quả rà soát mới nhất của xã cho thấy có tới 7/10 công trình CNTT trên địa bàn đã ngưng hoạt động, 2/10 công trình hoạt động trung bình và 1/10 công trình hoạt động kém hiệu quả. Đặc biệt, 2 công trình CNTT ở thôn Đắk Tân và bon Njieng được đầu tư giá trị khoảng 2,4 tỷ đồng (gần 1 tỷ đồng xây dựng và hơn 1,4 tỷ đồng nâng cấp sửa chữa) nhưng đã ngừng hoạt động lâu nay.

Theo ông Nguyễn Văn Dương - Giám đốc Trung tâm nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường nông thôn (Sở NN&PTNT Đắk Nông), hiện các công trình CNTT của toàn tỉnh rất đáng báo động cả về chất lượng các hạng mục công trình, chất lượng nguồn nước và tình hình tổ chức quản lý khai thác. Toàn tỉnh có 230 công trình CNTT, thiết kế cấp nước cho gần 22.000 hộ dân (gần 110.000 khẩu) và được đầu tư từ nhiều nguồn vốn như: Danida (Cơ quan phát triển quốc tế Đan Mạch); Chương trình 134, 135 và 1592 của Chính phủ... với tổng kinh phí hơn 233 tỷ đồng. Nhưng hiện tại, chỉ có 103 công trình (tổng kinh phí hơn 149 tỷ đồng) hoạt động bình thường (chiếm 44,8%), 127 công trình còn lại (tổng kinh phí hơn 84 tỷ đồng) đã hư hỏng và ngưng hoạt động. Trong số 103 công trình đang hoạt động, chỉ có 20 công trình hoạt động bền vững (chiếm 20%), 53 công trình hoạt động trung bình (chiếm 51%) và còn lại là hoạt động kém hiệu quả.

Một công trình CNTT tại xã Đắk Nia (thị xã Gia Nghĩa, Đắk Nông) đã hư hỏng, ngừng hoạt động.

Thiếu sự quan tâm

Theo ông Nguyễn Thái Ban - Phó Chủ tịch UBND xã Đắk Nia, có rất nhiều nguyên nhân khiến các công trình CNTT trên địa bàn “đắp chiếu” lâu nay. “Người dân địa phương chủ yếu là người đồng bào DTTS, đã quen sử dụng nước tự nhiên nên họ ngại thay đổi và rất thiếu ý thức bảo vệ, bảo quản công trình. Nhiều tổ vận hành (do người dân bầu chọn) lại yếu chuyên môn, kỹ thuật nên vận hành máy móc không hiệu quả, dẫn tới việc hư hỏng. Bên cạnh đó, việc thiếu hụt nguồn nước ngầm, nguồn điện vận hành không đảm bảo... cũng là những nguyên nhân khiến phần lớn các công trình CNTT trên địa bàn hư hỏng và ngừng hoạt động” - ông Ban cho hay.

Còn ông Nguyễn Văn Dương - Giám đốc Trung tâm nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường nông thôn, cho rằng: “Các công trình CNTT được đầu tư bằng nhiều nguồn vốn và giao cho nhiều đơn vị làm chủ đầu tư. Công tác giám sát chất lượng của chủ đầu tư tại một số công trình còn lỏng lẻo, không đảm bảo đúng các quy định. Kéo theo đó là việc chọn lựa đơn vị thi công thiếu năng lực, thi công không đúng kỹ thuật nên chất lượng công trình không đảm bảo, nhanh chóng hư hỏng trong quán trình vận hành”.

Ngoài ra, ông Dương cũng cho rằng việc sử dụng kinh phí để vận hành, bảo dưỡng tại các công trình CNTT tại tỉnh cũng còn nhiều bất cập. Kinh phí để nâng cấp, sửa chữa 1 công trình CNTT đã “đắp chiếu” lâu nay có thể tương đương với giá trị 1 công trình mới. Trong khi đó, nhiều công trình mới gặp trục trặc, có thể khắc phục được ngay thời điểm đó với kinh phí rất thấp nhưng lại “không tìm đâu ra”. “Mức thu tiền nước ở tất cả các công trình CNTT rất thấp, khó có thể tích lũy được quỹ duy tu, bảo dưỡng công trình. Việc xin kinh phí sửa chữa công trình từ ngân sách địa phương cũng rất khó khăn và phức tạp. Chúng tôi rất mong muốn các cấp, ngành quan tâm, xây dựng lên 1 quỹ dự phòng để chủ động duy tu, bảo dưỡng các công trình CNTT trên địa bàn” - ông Dương bày tỏ.

Bài & ảnh: Lê Phước