Thỏa thuận khu vực cứu một “thiên đường nhiệt đới” khỏi áp lực biến đổi khí hậu
(TN&MT) - Mauritius, quốc đảo ở Tây Ấn Độ Dương phụ thuộc rất nhiều vào biển, đã ban bố tình trạng khẩn cấp khi dầu tràn vào các bãi biển và làm chết động vật hoang dã. Sự cố này đã cho thấy sự mong manh của Tây Ấn Độ Dương và những nguy cơ về môi trường mà nơi này phải đối mặt.
Trải dài qua 10 quốc gia và trải dài từ miền Đông Nam Phi đến Vịnh Ả Rập, khu vực này là nơi sinh sống của khoảng 220 triệu người cũng như nhiều loài sinh vật biển đa dạng như cá mập lụa và cá nhà táng. Trong những thập kỷ gần đây, vùng biển nhiệt đới nguyên sơ này, nơi nuôi dưỡng số hệ sinh thái đa dạng sinh học nhất trên thế giới, đã phải chịu áp lực ngày càng tăng từ biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, ô nhiễm và rác thải.
“Mặc dù những thách thức về môi trường mà Tây Ấn Độ Dương đang phải đối mặt cũng tương tự như những thách thức mà các khu vực biển khác đang phải hứng chịu, nhưng khu vực này rất dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu do vị trí và bản chất nhiệt đới của nó. Quản lý rác thải kém và phụ thuộc nhiều vào các nguồn tài nguyên thiên nhiên chính càng làm trầm trọng thêm những thách thức này”, ông Jared Bosire, Trưởng nhóm Công ước Nairobi, Kenya, một quan hệ đối tác giữa các chính phủ, xã hội dân sự và khu vực tư nhân cho biết.
Hiệu quả từ Công ước Nairobi
Công ước Nairobi là một phần của Chương trình Biển khu vực do Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) thành lập. Công ước có hiệu lực vào năm 1996 để giải quyết tình trạng suy thoái đang gia tăng của Tây Ấn Độ Dương bằng cách tăng cường năng lực của 10 quốc gia thuộc khu vực này trong việc bảo vệ, quản lý và phát triển môi trường ven biển và biển của họ.
Chương trình Quản trị Đại dương của Công ước là “chất kết dính” gắn kết công việc của công ước trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học và ô nhiễm. Thông qua dự án Sapphire do Quỹ Môi trường Toàn cầu tài trợ, Công ước Nairobi cũng thúc đẩy cải cách chính sách và thể chế để thúc đẩy quản lý tài nguyên bền vững và quản trị đại dương.
Hội nghị các bên lần thứ 11 (COP 11) của Công ước Nairobi khai mạc vào ngày 20/8 tại Antananarivo, Madagascar. Trong số các mục tiêu của chương trình nghị sự có việc hoàn thành chiến lược khu vực để quản lý Tây Ấn Độ Dương. Cuộc họp diễn ra khi đại dương đang ấm lên nhanh hơn bất kỳ vùng biển nào khác, thường gây ra những cơn bão thảm khốc như bão Idai năm 2019 và bão Freddy năm 2023.
Không chỉ cướp đi sinh mạng của nhiều người, các cơn bão đã tàn phá các hệ sinh thái ven biển nhạy cảm, bao gồm các rạn san hô và rừng ngập mặn. Nước ấm hơn làm giảm oxy hòa tan, do đó làm cho đại dương có tính axit hơn, hạn chế khả năng hấp thụ carbon dioxide làm nóng hành tinh từ khí quyển.
Để chống lại những mối đe dọa này, Công ước Nairobi đang xây dựng một chiến lược khu vực để giúp các quốc gia giảm lượng khí thải nhà kính và hỗ trợ các cộng đồng thích ứng với biến đổi khí hậu. Ví dụ, tại Kenya, UNEP và Công ước đang hỗ trợ các dự án được gọi là carbon xanh, sẽ giúp hướng tài chính vào việc bảo vệ hàng nghìn ha rừng ngập mặn.
Tây Ấn Độ Dương là nơi sinh sống của nhiều loài thực vật và động vật, và có nhiều tuyến đường di cư. Tuy nhiên, tình trạng đánh bắt quá mức và phá hủy các hệ sinh thái duy trì sự sống, như rừng ngập mặn và thảm cỏ biển, đang đe dọa đến sự đa dạng sinh học này.
Để chống lại những mối nguy này, Công ước Nairobi đã đầu tư mạnh vào các dự án tập trung vào việc phục hồi và quản lý hệ sinh thái. UNEP và Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) đã hợp tác với nhau trong một số dự án này, bao gồm nỗ lực phục hồi rừng ngập mặn ở Mozambique và tăng cường thu nhập cho cộng đồng địa phương.
Ứng phó với mối đe dọa về ô nhiễm và rác thải
Thành công của Công ước Nairobi sẽ góp phần lớn vào việc đảm bảo thực hiện hiệu quả Khung đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh - Montreal. Được thông qua vào năm 2022, thỏa thuận quốc tế này đặt ra 23 mục tiêu cần đạt được vào năm 2030, bao gồm bảo vệ 30% đại dương khỏi các mối đe dọa như ô nhiễm.
Với những hòn đảo xinh đẹp, vùng nước ấm và những bãi biển cát nguyên sơ, không có gì ngạc nhiên khi nhiều vùng ven biển của Tây Ấn Độ Dương, chẳng hạn như Mauritius và Seychelles, nằm trong số những điểm đến phổ biến nhất đối với khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới.
Tuy nhiên, tình trạng du lịch quá mức cùng với quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa nhanh chóng đã dẫn đến tình trạng ô nhiễm gia tăng, đặc biệt là ô nhiễm nhựa. Ước tính có 15 triệu tấn rác thải nhựa đổ vào Ấn Độ Dương mỗi năm, khiến khu vực này trở thành đại dương ô nhiễm thứ 2 trên thế giới sau Bắc Thái Bình Dương.
Để ứng phó với mối đe dọa ngày càng tăng của ô nhiễm và rác thải, các quốc gia tham gia Công ước Nairobi đã khởi động một dự án nhằm giảm thiểu căng thẳng trên đất liền bằng cách bảo vệ các môi trường sống quan trọng, cải thiện chất lượng nước và quản lý dòng chảy của sông. Ngoài ra, công ước đã hỗ trợ phát triển Khung chiến lược về giám sát chất lượng nước, một hướng dẫn hiện đang được triển khai trên khắp các quốc gia Tây Ấn Độ Dương.
“Hàng triệu người dân sinh sống tại bờ biển Tây Ấn Độ Dương phụ thuộc vào biển để kiếm sống, đảm bảo an ninh lương thực và di sản văn hóa. Bằng cách bảo tồn sự đa dạng sinh học phong phú của khu vực, chúng ta có thể đảm bảo tính bền vững của các nguồn tài nguyên này cho các thế hệ tương lai”, bà Leticia Carvalho, Giám đốc Chi nhánh Nước ngọt và Biển tại UNEP cho biết.
