Phân rõ trách nhiệm trong hỗ trợ đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số

Hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số (Điều 8, Dự thảo Nghị định) là chính sách mới trong Luật Đất đai 2024, theo đó Luật đã quy định cụ thể chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho cá nhân là người dân tộc thiểu số thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng và thực hiện chính sách về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; nguồn lực để thực hiện chính sách; đảm bảo quỹ đất để thực hiện chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; quy định hạn chế một số quyền của người sử dụng đất đối với các trường hợp được giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất theo chính sách về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số.

Để quy định chi tiết, Dự thảo Nghị định quy định rõ việc hỗ trợ đất đai đối với trường hợp cá nhân là người dân tộc thiểu số đã được giao đất lần đầu mà nay không còn đất ở thì được giao đất ở hoặc được chuyển mục đích sử dụng đất từ loại đất khác sang đất ở trong hạn mức giao đất ở và được miễn tiền sử dụng đất; trường hợp thiếu đất ở thì được chuyển mục đích sử dụng đất sang đất ở, được miễn tiền sử dụng đất đối với diện tích trong hạn mức giao đất ở.

Trường hợp không còn đất nông nghiệp hoặc diện tích đất nông nghiệp đang sử dụng không đủ 50% diện tích đất so với hạn mức giao đất nông nghiệp của địa phương thì được hỗ trợ đất nông nghiệp.

Đồng thời, Dự thảo giao trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã, Ủy ban nhân dân cấp huyện trong việc hỗ trợ đất đai đối với cá nhân là người dân tộc thiểu số. Quy định rõ kinh phí thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để thu hồi đất; kinh phí đo đạc, lập hồ sơ địa chính, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và các chi phí khác được bố trí từ nguồn ngân sách địa phương và các nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định của pháp luật, trường hợp địa phương không tự cân đối được ngân sách thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh báo cáo Bộ Tài chính để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Trong quá trình lấy ý kiến về quy định này, có một số ý kiến của các bộ, ngành, địa phương về Dự thảo Nghị định và đã được Bộ TN&MT giải trình tiếp thu. Đơn cử, Ủy ban Dân tộc đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định chi tiết khoản 1, Điều 16 “Có chính sách bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng...”; khoản 2, Điều 16 “Có chính sách hỗ trợ đất đai lần đầu cho cá nhân....” vào Dự thảo Nghị định; tỉnh Thái Nguyên có ý kiến tại khoản 1 Điều 16 Luật Đất đai quy định: “1. Có chính sách bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào dân tộc thiểu số phù hợp với phong tục, tập quán, tín ngưỡng, bản sắc văn hóa và điều kiện thực tế của từng vùng”. Do đó, đề nghị xem xét quy định chính sách về đất đai chung cho từng vùng bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Về vấn đề này, Bộ TN&MT cho biết, đối với đất sinh hoạt cộng đồng đã được quy định tại khoản 1 Điều 16 Luật Đất đai về trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm đất sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào dân tộc thiểu số phù hợp với phong tục, tập quán, tín ngưỡng, bản sắc văn hóa và điều kiện thực tế của từng vùng. Nội dung này cũng đã được quy định tại Điều 79 về thu hồi đất “Nhà nước thu hồi đất đối với trường hợp nêu trên để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”, Điều 124 về giao đất không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, Điều 157 về miễn giảm tiền sử dụng đất… và tại các văn bản hướng dẫn thi hành Luật.

Góp ý vào nội dung này của Dự thảo Nghị định, tỉnh Đắk Lắk đề nghị xem xét, cụ thể hóa hơn chính sách bảo đảm và hỗ trợ đất cho đồng bào dân tộc thiểu số tại Điều 8 của Dự thảo Nghị định. Ví dụ như các vấn đề về hạn mức sử dụng đất, về diện tích tối thiểu được giao, về khu vực được giao đất... làm cơ sở cho chính quyền địa phương nghiên cứu, quy định chi tiết tại các văn bản của tỉnh. Về vấn đề này, Bộ TN&MT cho biết, nội dung như hạn mức sử dụng đất, diện tích tối thiểu được giao, khu vực được giao… sẽ được UBND cấp tỉnh quy định cụ thể nhằm phù hợp với tình hình thực tế và quỹ đất của địa phương.

Còn Thừa Thiên - Huế đề nghị nghiên cứu hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc nói chung trong trường hợp đồng bào không phải là dân tộc thiểu số nhưng sống tại vùng dân tộc thiểu số, có điều kiện sống cũng khó khăn như đồng bào dân tộc thiểu số. Giải trình về vấn đề này, Bộ TN&MT cho rằng, Điều 16 Luật Đất đai 2024 đã quy định trách nhiệm của Nhà nước về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số. Do đó nội dung tại Điều 8 của Dự thảo Nghị định chỉ quy định chính sách hỗ trợ riêng cho đồng bào dân tộc thiểu số. Các đối tượng khác đã được quy định tại các điều khoản khác của Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật.

Tại Tờ trình Dự thảo Nghị định trình Chính phủ, Bộ TN&MT có xin ý kiến của Chính phủ về nội dung này. Cụ thể, về hỗ trợ đất nông nghiệp cho đồng bào dân tộc thiểu số, tại khoản 1 Điều 8 Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về trường hợp thiếu đất nông nghiệp là trường hợp đang sử dụng đất nông nghiệp nhưng không đủ 50% diện tích đất so với hạn mức giao đất nông nghiệp của địa phương thì được giao tiếp đất nông nghiệp trong hạn mức.

Theo Bộ TN&MT, việc quy định tỷ lệ diện tích đang sử dụng để làm rõ khái niệm “thiếu đất” là cần thiết nhằm bảo đảm thực hiện thống nhất về chính sách hỗ trợ đất nông nghiệp cho đồng bào dân tộc thiểu số, hạn chế tình trạng lợi dụng chính sách.

Tuy nhiên có ý kiến đề nghị không nhất thiết quy định diện tích đất nông nghiệp không đủ 50% thì mới hỗ trợ cho đồng bào dân tộc thiểu số, nếu đồng bào thiếu đất nông nghiệp thì hỗ trợ cho đủ hạn mức giao đất nông nghiệp tại địa phương.