Mở rộng nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng

Theo báo cáo của Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam, năm vừa qua, cả nước thu được trên 2.566 tỷ đồng tiền DVMTR, đạt 91% kế hoạch; trong đó, Trung ương thu trên 1.604 tỷ đồng; địa phương thu trên 962 tỷ đồng.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, hiện nay, đã có thêm hai loại DVMTR mới là cơ sở sản xuất công nghiệp và dịch vụ nuôi trồng thủy sản được áp dụng triển khai rộng rãi trên toàn quốc. Riêng đối với cơ sở sản xuất công nghiệp có sử dụng nước trực tiếp từ nguồn nước, hiện đã có 25 tỉnh, thành phố xác định được danh sách các cơ sở phải nộp tiền DVMTR, ký được 214 hợp đồng với số tiền thu được là 3,65 tỷ đồng, nâng tổng số hợp đồng ủy thác chi trả DVMTR trên cả nước lên 871 hợp đồng.

Công tác thu phí DVMTR để chi trả cho các hộ nhận khoán chăm sóc, bảo vệ rừng gặp nhiều khó khăn. Ảnh: MH

Tuy vậy, theo phản ánh của ngành lâm nghiệp các địa phương, hiện nay, tại nhiều nơi, công tác thu phí DVMTR để chi trả cho các hộ nhận khoán chăm sóc, bảo vệ rừng gặp nhiều khó khăn. Thực tế, nguồn thu của các loại hình dịch vụ này mới tập trung chủ yếu vào hai loại chính là thủy điện và du lịch. Năm 2020, ngành du lịch hầu như ngưng trệ, hoạt động sản xuất kinh doanh của một số hồ thủy điện lớn như: Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu chịu ảnh hưởng lớn từ hạn hán, thiếu nước nghiêm trọng. Ngoài số ít địa phương có các doanh nghiệp thủy điện lớn thì còn lại hầu hết là nhà máy thủy điện vừa và nhỏ, công suất thấp nên tiền đóng góp cho DVMTR không nhiều. Để đẩy mạnh công tác trồng rừng sản xuất, nhiều hộ gia đình phải vay vốn ngân hàng, trong khi việc thu hồi vốn đối với rừng sản xuất khá lâu, có khi còn gặp rủi ro do thiên tai, cháy rừng…

Ngoài ra, diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19 tại Việt Nam và trên toàn thế giới đã tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các đơn vị sử dụng dịch vụ môi trường rừng, ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu DVMTR. Nền kinh tế đất nước bị suy giảm, nhiều doanh nghiệp rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Do đó, quyết định thí điểm chi trả DVMTR đối với dịch vụ hấp thụ và lưu giữ cac-bon của rừng chưa được ban hành. Việc thu tiền DVMTR đối với cơ sở công nghiệp là các nhà máy nhiệt điện chưa thể tiến hành do sản phẩm của nhiệt điện là điện năng, phải được Thủ tướng Chính phủ quyết định điều chỉnh giá điện làm căn cứ triển khai. Một số đơn vị sử dụng DVMTR còn chậm nộp tiền từ những năm trước chưa thu được, gây ảnh hưởng đến kế hoạch thu chi và kế hoạch bảo vệ phát triển rừng tại địa phương.

Cũng trong năm qua, công tác kiểm toán hoạt động và tài chính đã được thực hiện trong hệ thống Quỹ cho giai đoạn 2011 -2019, cụ thể tại Quỹ Trung ương và 3 Quỹ tỉnh (Đắk Lắk, Kon Tum, Điện Biên). Kiểm toán Nhà nước khẳng định, chính sách chi trả DVMTR và Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng là có hiệu quả trong việc huy động nguồn lực phục vụ công tác quản lý bảo vệ rừng với cơ chế tài chính và hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn đầy đủ, phù hợp.

Năm 2021, dự kiến thu tiền DVMTR sẽ đạt 2.800 tỷ đồng, giúp đảm bảo duy trì quản lý, bảo vệ 6,5 triệu ha rừng. Ảnh: MH

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp Nguyễn Quốc Trị, năm 2021 sẽ tiếp tục rà soát hồ sơ để trình Chính phủ ban hành quyết định thí điểm chi trả DVMTR đối với dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, nhất là việc chi trả tiền DVMTR đến tận người dân; đôn đốc, hướng dẫn thu các loại DVMTR mới, cùng với đó là nghiên cứu, mở rộng quan hệ hợp tác với đối tác để phát triển thêm các nguồn thu mới; hoàn thiện cơ chế chia sẻ lợi ích đối với nguồn thỏa thuận chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ.

Một số ý kiến chuyên gia cho rằng, số tiền thu được trên chưa phản ánh đầy đủ giá trị dịch vụ của hệ sinh thái rừng mang lại. Thời gian tới, cần mở rộng đối tượng thu như dịch vụ kinh doanh du lịch sinh thái; cơ sở sản xuất công nghiệp; cơ sở nuôi trồng thủy sản như nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng ngập mặn, nuôi cá nước lạnh, nuôi cá lồng trên sông, hồ; dịch vụ hấp thụ và lưu trữ các-bon trong nước và bán tín chỉ các-bon ra thị trường thế giới… tránh phụ thuộc quá nhiều vào thủy điện như hiện nay.

Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng cho biết, số tiền DVMTR đã góp phần hỗ trợ 226 Ban Quản lý rừng phòng hộ, đặc dụng; hơn 138.000 chủ rừng là cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng có kinh phí quản lý bảo vệ rừng; tạo nguồn thu cho 81 công ty lâm nghiệp để duy trì hoạt động khi không còn khai thác gỗ rừng tự nhiên và hỗ trợ sinh kế cho hơn 172.000 hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng người dân miền núi bảo vệ rừng.