Quốc hội khóa XIII - những bài học kinh nghiệm quý báu

Sáng 22/3, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đã trình bày dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khoá XIII của Quốc hội. Ảnh: quochoi.vn

Sau khi trình bày những nội dung chính khái quát hoạt động của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII, Chủ tịch Nguyễn Sinh Hùng nói: “Trải qua nhiệm kỳ 5 năm, qua những kết quả đáng trân trọng, tự hào và những tồn tại, hạn chế trong tổ chức và hoạt động…”. Quốc hội khóa XIII rút ra một số bài học kinh nghiệm sau đây:

Một là, kế thừa, phát huy các thành tựu, bài học kinh nghiệm của 70 năm Quốc hội Việt Nam, Quốc hội khóa XIII đã nêu cao tinh thần đoàn kết, đổi mới mạnh mẽ, dân chủ thực sự, công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động. Với Quốc hội, đoàn kết, đổi mới, trí tuệ và trách nhiệm là yêu cầu thường xuyên, liên tục, là động lực quan trọng tạo nên sức mạnh, sự năng động, sáng tạo để đáp ứng tốt nhất yêu cầu, nhiệm vụ thực tiễn đặt ra;

Hai là, quán triệt tư tưởng lấy dân làm gốc, gần dân, hiểu dân, lắng nghe dân, phục vụ dân là yêu cầu hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và từng đại biểu Quốc hội. Gắn bó chặt chẽ, mật thiết với cử tri và Nhân dân; lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của cử tri và Nhân dân góp phần tạo ra sức mạnh cho Quốc hội, bảo đảm để Quốc hội bám sát sự vận động của đời sống kinh tế - xã hội, có những quyết sách đúng đắn, kịp thời, sát thực tiễn, hợp lòng dân. Dân chủ là lựa chọn tốt nhất để đưa trí tuệ, ý chí, nguyện vọng của Nhân dân đến với diễn đàn Quốc hội, kết tinh vào các quyết định của Quốc hội về lập hiến, lập pháp, các vấn đề quan trọng và giám sát tối cao. Phát huy vai trò của các cơ quan thông tấn, báo chí, công khai, minh bạch hoạt động của Quốc hội sẽ đưa Quốc hội, đại biểu Quốc hội đến gần dân và dân chủ hơn;

Ba là, chất lượng đại biểu Quốc hội có vai trò quyết định trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Việc tăng số lượng đại biểu Quốc hội chuyên trách, tăng tỷ lệ đại biểu Quốc hội có năng lực, trình độ chuyên môn so với các khoá trước đã góp phần quan trọng, thiết thực trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội. Các vị đại biểu Quốc hội đã thể hiện trách nhiệm, bản lĩnh, trí tuệ; thảo luận, tranh luận với tinh thần xây dựng, tâm huyết; tích cực tham gia hoạt động của các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội góp phần quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả của Quốc hội. Đại biểu Quốc hội chuyên trách ngày càng khẳng định rõ vai trò là lực lượng nòng cốt trong các hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội;

Bốn là, đề cao vai trò, trách nhiệm, đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan của Quốc hội có ý nghĩa quyết định đến việc đảm bảo chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội, giúp cho hoạt động của Quốc hội ngày càng trọng tâm, trọng điểm hơn. Hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội được tiếp tục cải tiến, đổi mới, bảo đảm làm tốt vai trò là cơ quan thường trực của Quốc hội. Thường trực Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội được tăng cường các đại biểu Quốc hội có bản lĩnh, kinh nghiệm, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, thực sự trở thành nòng cốt trong hoạt động của Hội đồng, Ủy ban;

Năm là, tăng cường phối hợp, hợp tác có hiệu quả với Chủ tịch nước, Chính phủ, Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, các cơ quan, tổ chức hữu quan là yếu tố tạo nên sức mạnh tổng hợp, góp phần giúp Quốc hội hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Việc tăng cường phối hợp, hợp tác với các cơ quan hữu quan đã tạo sự thống nhất, kịp thời trong xây dựng, triển khai các nhiệm vụ, nhất là liên quan đến việc chuẩn bị các nội dung trình Quốc hội xem xét, quyết định và công tác tổ chức bầu cử, giám sát bầu cử, giám sát và hướng dẫn hoạt động của Hội đồng nhân dân, tuyên truyền động viên các tầng lớp Nhân dân phát huy quyền làm chủ, tham gia đóng góp ý kiến cho hoạt động của Quốc hội... Đồng thời, cũng giúp cho các cơ quan hữu quan tích cực, chủ động đóng góp nhiều hơn cho hoạt động của Quốc hội;

Sáu là, tăng cường hoạt động đối ngoại của Quốc hội cả trên bình diện song phương và đa phương góp phần nâng cao uy tín của Quốc hội và vị thế của đất nước trên trường quốc tế, thực hiện tốt đường lối đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác để phát triển đất nước; đồng thời tiếp thu các tinh hoa, kinh nghiệm trong tổ chức và hoạt động của Quốc hội/Nghị viện các nước trên thế giới trong các lĩnh vực hoạt động của Quốc hội thúc đẩy tiến trình hội nhập quốc tế ngày càng chủ động, hiệu quả hơn;

Bảy là, đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy tham mưu, giúp việc Quốc hội theo hướng ngày càng chuyên nghiệp, hiệu quả, hiện đại là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng công tác tham mưu tổng hợp, phục vụ hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội;

Tám là, quán triệt sâu sắc đường lối của Đảng, thực hiện sáng tạo đường lối đổi mới của Đảng, vì lợi ích của đất nước, của nhân dân là nhân tố quyết định để Quốc hội hoàn thành tốt trọng trách mà Nhân dân ủy thác. Thông qua các hoạt động lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao, Quốc hội đã thể chế hóa kịp thời Cương lĩnh chính trị, Nghị quyết của Đảng, sớm đưa các chủ trương, nghị quyết của Đảng vào cuộc sống. Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Quốc hội đã tạo không khí dân chủ, cởi mở, phát huy trí tuệ đại biểu, nâng cao hiệu quả hoạt động Quốc hội.

Toàn cảnh phiên khai mạc kỳ họp 11, Quốc hội khóa XIII. Ảnh: quochoi.vn

Cuối bài phát biểu, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đã nêu một số kiến nghị về phương hướng, nhiệm vụ của Quốc hội trong thời gian tới. Với vị trí là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của đất nước, yêu cầu nhiệm vụ đặt ra đối với Quốc hội trong thời gian tới là rất nặng nề. Để nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội, góp phần vào việc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới, Quốc hội khóa XIII kiến nghị Quốc hội khoá XIV và các khoá tiếp sau một số vấn đề sau đây:

Tiếp tục đẩy mạnh hoạt động lập pháp, nâng cao chất lượng, tính đồng bộ và thống nhất của các đạo luật. Đổi mới mạnh mẽ cách thức lập chương trình xây dựng luật, pháp lệnh theo hướng xác định rõ yêu cầu, điều kiện cần thiết của các dự án luật đưa vào chương trình và trách nhiệm thực hiện hoặc đôn đốc thực hiện của các chủ thể liên quan để bảo đảm tính khả thi của chương trình, có biện pháp xử lý trong trường hợp ko bảo đảm chất lượng, tiến độ trình, thông qua dự án...

Nâng cao chất lượng quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, nhất là các vấn đề về kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước, tổ chức bộ máy nhà nước, các dự án, công trình trọng điểm quốc gia, bảo đảm lợi ích chung của quốc gia, phù hợp với ý chí và nguyện vọng của Nhân dân…

Nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu lực, hiệu quả giám sát của Quốc hội, tập trung giám sát những vấn đề lớn, bức xúc trong đời sống kinh tế - xã hội; chú trọng giám sát việc thực hiện các kết luận và kiến nghị sau giám sát. Thông qua giám sát để đánh giá đúng hiệu quả hoạt động và xác định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, người đứng đầu thực thi công vụ nhằm thúc đẩy hoạt động của bộ máy nhà nước. Tiếp tục đổi mới hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, phiên họp Ủy ban thường vụ Quốc hội, hoạt động giải trình tại Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, bảo đảm phát huy mạnh mẽ dân chủ, tăng tính tranh luận, đi sâu phân tích làm rõ vấn đề.

Tăng cường, nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc lấy phiếu tín nhệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với các chức danh chủ chốt do Quốc hội bầu, phê chuẩn. Nâng cao chất lượng giám sát chuyên đề với các chủ đề giám sát cụ thể, thiết thực, chú trọng giám sát hiệu quả của việc sử dụng ngân sách nhà nước đã được Quốc hội phân bổ. Gắn kết hoạt động giám sát với hoạt động lập pháp, kịp thời phát hiện, kiến nghị, đề xuất những quy định của luật, pháp lệnh không phù hợp để nghiên cứu sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ.

Tiếp tục đẩy mạnh hoạt động đối ngoại của Quốc hội, tập trung xây dựng chiến lược đối ngoại tổng thể của ngoại giao nghị viện nhằm cụ thể hóa chủ trương hội nhập quốc tế, trong đó xác định trọng tâm, trọng điểm trong quan hệ. Tăng cường và đẩy mạnh công tác nghiên cứu, dự báo, tham mưu chiến lược trong lĩnh vực đối ngoại để chủ động triển khai hiệu quả, kịp thời các hoạt động đối ngoại của Quốc hội, góp phần thực hiện có kết quả chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ đối ngoại của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Đẩy mạnh công tác giám sát việc ký kết, gia nhập và thực hiện các điều ước quốc tế phù hợp với lợi ích của đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Tăng cường giám sát hoạt động của các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài gắn với chiến lược ngoại giao của nhà nước. Nâng cao hiệu quả cơ chế điều hòa, phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các cơ quan của Quốc hội và giữa Quốc hội với các cơ quan của Chính phủ trong triển khai các hoạt động đối ngoại. Các cơ quan của Quốc hội cần nghiên cứu và lựa chọn địa bàn phù hợp; xác định rõ mục đích, yêu cầu, đối tác làm việc cũng như chuẩn bị kỹ nội dung trong tiếp xúc, trao đổi để đạt được hiệu quả cao nhất cả về ý nghĩa chính trị và nội dung chuyên môn.

Tiếp tục tăng cường đại biểu Quốc hội chuyên trách (lên khoảng 40% tổng số đại biểu Quốc hội) để làm nòng cốt trong việc xây dựng luật, hoạt động giám sát và các hoạt động khác. Coi trọng chất lượng đại biểu để nâng chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội, giảm số lượng đại biểu công tác tại các cơ quan trong bộ máy hành chính nhà nước và tăng tỷ lệ đại biểu Quốc hội là các nhà khoa học, đại biểu có trình độ, năng lực và điều kiện hoạt động Quốc hội.

Củng cố bộ máy của các cơ quan của Quốc hội; tăng cường bộ phận Thường trực Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội để bảo đảm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động. Tiếp tục xây dựng các tiểu ban trong các Uỷ ban của Quốc hội đủ mạnh và hoạt động hiệu quả hơn. Có cơ chế tăng cường vai trò của Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội trong việc thẩm tra các dự án luật, ngân sách và hoạt động giám sát các lĩnh vực thuộc thẩm quyền.

Củng cố, kiện toàn các cơ quan tham mưu, giúp việc theo hướng tăng tính chuyên nghiệp, ổn định, tránh chồng chéo, tăng cường dịch vụ nghiên cứu, cung cấp thông tin, hỗ trợ đại biểu Quốc hội trình sáng kiến lập pháp… Xây dựng đội ngũ tham mưu, giúp việc tương xứng với tính chất, yêu cầu của công việc thực tế; có cơ chế cụ thể để huy động đội ngũ cộng tác viên, các nhà khoa học, các chuyên gia tham gia đóng góp vào hoạt động của Quốc hội. Tăng cường công tác bảo đảm cơ sở vật chất, điều kiện làm việc của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội. Tiếp tục đổi mới công tác thông tin, tuyên truyền về các hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội tới cử tri và nhân dân.

Đổi mới phương thức hoạt động bảo đảm Quốc hội gần dân hơn. Ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng Quốc hội điện tử với mục đích tăng cường hiệu quả, tính công khai, minh bạch trong hoạt động của Quốc hội, người dân dễ dàng tiếp cận các thông tin về Quốc hội. Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội theo hướng tổ chức để từng đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri, báo cáo với cử tri về việc thực hiện nhiệm vụ của đại biểu; tăng cường tiếp cúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực, đối tượng. Thực hiện hiệu quả việc tổ chức lấy ý kiến góp ý của cử tri vào các dự án luật, dự án khác tại các cuộc tiếp xúc; sử dụng công nghệ thông tin để mở rộng hình thức tiếp nhận ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân đối với các hoạt động của Quốc hội.

Tiếp tục cải tiến, đổi mới tổ chức và tiến hành các kỳ họp Quốc hội, có biện pháp khắc phục hiệu quả hơn việc gửi tài liệu chậm; hoàn thiện quy trình, thủ tục giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội trong quá trình thảo luận tại kỳ họp; theo dõi, giám sát việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh để khắc phục tình trạng nhiều dự án luật được chuẩn bị không bảo đảm tiến độ, chất lượng…

Đổi mới phương thức hoạt động, tăng cường năng lực hoạt động của các cơ quan của Quốc hội để nâng cao hiệu quả hoạt động, nhất là hoạt động giám sát. Tiếp tục hoàn thiện các quy định về chế độ và các điều kiện bảo đảm để đại biểu thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp luật. Có cơ chế thích hợp để đánh giá kết quả và mức độ hoàn thành nhiệm vụ của đại biểu Quốc hội , làm cơ sở để cử tri giám sát hoạt động của đại biểu Quốc hội.

Có cơ chế để đại biểu Quốc hội tham gia ý kiến, thảo luận kỹ những vấn đề quan trọng trước khi cơ quan có thẩm quyền của Đảng xem xét, quyết định.

Tăng cường phối hợp công tác giữa Ủy ban thường vụ Quốc hội với Chủ tịch nước, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; giữa Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội với nhau và với các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức hữu quan trong việc xem xét, quyết định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội…

Hải Ngọc – Châu Tuấn(lược ghi)