Khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên đất

So với Luật Đất đai 2013, Luật Đất đai 2024 đã có quy định về nguyên tắc phát triển, quản lý và khai thác quỹ đất; quỹ phát triển đất và tổ chức phát triển quỹ đất nhằm khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên đất.

Cụ thể, về nguyên tắc phát triển, quản lý và khai thác quỹ đất (Điều 112), Luật bổ sung nguyên tắc việc phát triển, quản lý và khai thác quỹ đất phải theo quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất, sử dụng đất đúng mục đích, công khai, minh bạch, hợp lý, hiệu quả và theo quy định của pháp luật; bảo đảm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, hỗ trợ tái định cư, an sinh xã hội, bố trí đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số để thực hiện chính sách theo quy định của Luật.

Đặc biệt về quy định đất do tổ chức phát triển quỹ đất phát triển, quản lý, khai thác (Điều 113), Luật bổ sung các loại đất do tổ chức phát triển quỹ đất phát triển, quản lý, khai thác và quy định UBND cấp tỉnh chỉ đạo tổ chức phát triển quỹ đất thực hiện các nhiệm vụ đối với quỹ đất do tổ chức phát triển quỹ đất phát triển, quản lý, khai thác.

Đồng thời, quy định rõ quỹ phát triển đất (Điều 114) của địa phương là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách; chức năng của quỹ trong việc ứng vốn phục vụ các nhiệm vụ thuộc chức năng của tổ chức phát triển quỹ đất, thực hiện chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số và các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra về quy định tổ chức phát triển quỹ đất (Điều 115), đây là điều luật mới được tách thành Điều riêng được quy định trong Luật để nâng cao vị trí vai trò của tổ chức phát triển quỹ đất. Theo đó, tổ chức phát triển quỹ đất được thành lập để tạo lập, phát triển, quản lý, khai thác quỹ đất tại địa phương. Nguồn tài chính của tổ chức phát triển quỹ đất được phân bổ từ ngân sách nhà nước và ứng vốn từ quỹ phát triển đất. Luật giao Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, cơ chế quản lý, hoạt động, cơ chế tài chính của tổ chức phát triển quỹ đất.

Để hướng dẫn cụ thể về Điều 113, khoản 3 Điều 115 Luật Đất đai 2024, Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Đất đai do Bộ TN&MT xây dựng và trình Chính phủ đã quy định Trung tâm phát triển quỹ đất là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp tỉnh.

Theo đó, căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương, UBND cấp tỉnh quyết định thành lập Trung tâm phát triển quỹ đất trực thuộc UBND cấp huyện; quy định cụ thể nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức, nguồn thu tài chính của Trung tâm phát triển quỹ đất. Theo Bộ TN&MT, việc quy định như Dự thảo là bảo đảm thể chế tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW “hoàn thiện tổ chức, bộ máy, cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính của các tổ chức phát triển quỹ đất, bảo đảm tinh gọn, hoạt động hiệu quả, đủ năng lực tạo lập, quản lý, khai thác quỹ đất, thực hiện tốt nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”.

Đồng thời, với vị trí của Trung tâm phát triển quỹ đất trực thuộc UBND cấp tỉnh mới đảm bảo thực hiện được các nhiệm vụ về phát triển, quản lý, khai thác đã được quy định tại Điều 113 của Luật Đất đai 2024, cụ thể: “Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giao cho tổ chức phát triển quỹ đất quản lý, khai thác quỹ đất…”, trong đó có các dự án lớn như dự án vùng phụ cận các điểm kết nối giao thông và các tuyến giao thông có tiềm năng phát triển, dự án đầu tư xây dựng khu đô thị có công năng phục vụ hỗn hợp, đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội với nhà ở theo quy định của pháp luật về xây dựng để xây dựng mới hoặc cải tạo, chỉnh trang đô thị; dự án khu dân cư nông thôn. Do đó, cần có một đơn vị đủ mạnh là Trung tâm phát triển quỹ đất thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh để chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan để triển khai các dự án nêu trên.

Theo Bộ TN&MT, việc kiện toàn tổ chức phát triển quỹ đất sẽ khắc phục tồn tại, bất cập đã được chỉ ra trong quá trình tổng kết đánh giá mô hình hoạt động của Tổ chức phát triển quỹ đất đó là các tổ chức phát triển quỹ đất tại địa phương còn phân tán, chưa tập trung được nguồn lực; chưa có sự chỉ đạo tập trung, thống nhất; việc phối hợp với các cơ quan có liên quan còn gặp nhiều khó khăn; sự quan tâm hỗ trợ về môi trường, về cơ chế hoạt động còn thiếu hoặc chưa đầy đủ; việc cấp nguồn vốn có nhiều hạn chế về số lượng và thời gian do phụ thuộc vào nguồn vốn ngân sách nhà nước cấp cho Quỹ phát triển đất hoặc phụ thuộc nguồn vốn chủ đầu tư dự án tự nguyện ứng trước.