Đưa nội dung người cao tuổi vào quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng

Người cao tuổi có vai trò quan trọng trong PCTT

Ông Phan Văn Hùng, Phó Chủ tịch Hội NCT Việt Nam cho biết, Việt Nam là một trong 10 quốc gia chịu nhiều rủi ro về thiên tai và biến đổi khí hậu. Mỗi năm, nước ta hứng chịu hàng chục trận bão, lũ lụt, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán,… làm thiệt hại nhiều người và tài sản. NCT là một trong những đối tượng dễ bị tổn thương, dễ gặp rủi ro thiên tai, đồng thời, cũng là một lực lượng có vai trò quan trọng trong PCTT.

Theo số liệu thống kê đến năm 2019, nước ta có hơn 11,4 triệu người NCT, chiếm gần 12% tổng dân số; và sẽ tăng lên khoảng 17,9 triệu người (17%) vào năm 2030 và 22,2 triệu người (20%) vào năm 2039. Trong đó, gần 60% NCT ở nước ta hiện nay trong độ tuổi từ 60 đến 70 tuổi. Đây là độ tuổi còn khỏe, nhiều kinh nghiệm, đặc biệt là có uy tín trong gia đình và cộng đồng. NCT và Hội NCT sẽ có đóng góp nhiều hơn cho công tác PCTT, nếu được tham gia và tạo điều kiện về thông tin, kỹ năng cũng như nguồn lực cần thiết.

Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục PCTT phát biểu tại Hội thảo

Theo ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục PCTT, trong công tác PCTT, NCT luôn được quan tâm, đảm bảo an toàn, sức khỏe trước thiên tai. Đồng thời, lãnh đạo Ban Chỉ đạo Quốc gia về PCTT qua các thời kỳ luôn trân trọng những đóng góp của NCT, luôn xem người cao tuổi là điểm tựa, tấm gương học tập cho các thế hệ cán bộ làm PCTT tại các cấp, đặc biệt là tại cấp cơ sở. Gần đây nhất là tấm gương lão nông Phan Thuận, xã Hành Tín Tây, Nghĩa Hành, Quảng Ngãi chèo ghe cứu hơn 30 người trong đợt lũ năm 2013. Rất nhiều các tấm gương người cao tuổi đã đóng góp công sức trong các hoạt động đắp đê, PCTT, trồng cây gây rừng đã được đã được trao tặng Bằng khen.

Vai trò, đóng góp của người cao tuổi đã được minh chứng trong phong trào PCTT năm 1961. Chủ tịch Hồ Chí Minh trao tặng huy hiệu của người cho Cụ Mấm, sinh sống tại huyện Nho Quan, Ninh Bình dù đã 85 tuổi vẫn gương mẫu xung phong học quân sự đạt nhiều thành tích trong huấn luyện và tham gia lao động với dân quan đào mương đắp đập ngăn nước. Cụ Thuối, tại Bãi Trung Hà, xã Trung Châu, huyện Đan Phượng, Hải Dương, dù tuổi cao nhưng cụ vẫn dũng cảm nhảy xuống dòng sông nước chảy xiết cứu được anh Nến là công nhân của Phân cục Lâm Sản Việt Trì theo bè xuôi khỏi dòng nước lũ cuốn.

Ông Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh, lời hiệu triệu toàn dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thư gửi đồng bào phòng chống lũ lụt năm 1947: “Tôi tha thiết kêu gọi đồng bào bất kỳ già trẻ, trai gái, mọi người đều phải coi việc canh đê, phòng lụt là việc cần thiết của mình”, khẳng định công tác PCTT là trách nhiệm của toàn xã hội, toàn dân và lấy người dân là trung tâm. Đó cũng là quan điểm đã được Chính phủ quán triệt và chỉ đạo trong Nghị quyết 76 của Chính Phủ về công tác PCTT, Chiến lược PCTT đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Đề án “Nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng, đến năm 2030”.

Bà Trần Bích Thủy, Giám đốc Tổ chức Hỗ trợ Người cao tuổi Quốc tế tại Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

Giám đốc Tổ chức Hỗ trợ Người cao tuổi Quốc tế tại Việt Nam Trần Bích Thủy cho rằng, có 2 vấn đề nóng nhất toàn cầu mà hầu hết các quốc gia đều đang tìm cách thích ứng, đó là biến đổi khí hậu và già hóa dân số. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất bởi thiên tai và biến đổi khí hậu và đồng thời, cũng là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới.

Thực tế đó, đặt ra vấn đề đối với công tác quản lý tủi ro thiên tai đối với cộng đồng là làm thế nào để phát huy vai trò và sự đóng góp của NCT, một lực lượng tại chỗ ngày càng tăng, nhất là khi phần lớn NCT đang thuộc độ tuổi trẻ, có sức khỏe, có kinh nghiệm, kỹ năng, uy tín ở cộng đồng; và làm thế nào để đảm bảo các nhu cầu đặc thù, giảm tính dễ bị tổn thương của NCT liên quan đến sức khỏe, tình trạng khuyết tật, an sinh thu nhập, sắp xếp cuộc sống… "Để góp phần giải quyết 2 vấn đề trên, trong khuôn khổ Dự án này, Tổ chức HAI và Hội NCT đã xây dựng Tài liệu Hướng dẫn và Bảng kiểm Đưa nội dung NCT vào quản lý tủi ro thiên tai đối với cộng đồng và áp dụng thử nghiệm tại 20 xã ở 4 tỉnh dự án", bà Trần Bích Thủy nhấn mạnh.

Những dấu ấn nổi bật

Thông tin từ Hội thảo cho biết, sau 30 tháng thực hiện, Dự án đã đạt được một số kết quả nổi bật. Theo đó, đã tổ chức 4 lớp tập huấn về “Nâng cao nhận thức về tính dễ bị tổn thương, vai trò và khả năng đóng góp của NCT và cách làm việc với NCT trong chương trình quản lý rủi ro đối với cộng đồng và 5 lớp tập huấn về “Đưa nội dung NCT vào quản lý rủi ro đối với cộng đồng sử dụng Hướng dẫn và Bảng kiểm, cho nhóm hỗ trợ kỹ thuật và các đại diện cơ quan, ban, ngành đang thực hiện các hoạt động PCTT tại 4 địa phương.

Các đại biểu tham dự Hội thảo tại điểm cầu Hà Nội

Đồng thời, Dự án đã xây dựng được tài liệu Hướng dẫn và Bảng kiểm về đưa nội dung NCT vào quản lý rủi ro đối với cộng đồng. Sau khi thống nhất ý kiến của các Thành viên Liên Minh và đối tác địa phương thực hiện Dự án, các Hướng dẫn này đã được áp dụng thí điểm tại 20 xã/phường Dự án. Sau giai đoạn thí điểm, Tài liệu đã được xin ý kiến của các bên tham gia Dự án và chuyên gia để hoàn thiện.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Hà, Phó Chánh Văn phòng Trung ương Hội NCT Việt Nam, tất cả 20/20 xã/phường thực hiện Dự án lần đầu tiên có đại diện Hội NCT được tham gia vào nhóm hỗ trợ kỹ thuật cấp xã, 100% nhóm cộng đồng thành lập ở các xã/phường Dự án có sự tham gia của NCT. Không chỉ thành công ở cấp cơ sở, mà ở tỉnh Quảng Trị đại diện Hội Người tuổi cấp tỉnh chính thức là thành viên nhóm hỗ trợ kỹ thuật cấp tỉnh; tỉnh Quảng Ngãi, đại diện Hội NCT thành phố chính thức là thành viên của nhóm hỗ trợ kỹ thuật cấp thành phố; tỉnh Quảng Nam đã mở rộng thêm 6 xã, phường ngoài Dự án có đại diện Hội NCT chính thức tham gia vào nhóm hỗ trợ kỹ thuật.

Dự án đã xây dựng các tài liệu hướng dẫn, tuyên truyền nâng cao nhận thức và vận động chính sách. Cùng với Tài liệu Hướng dẫn, Bảng kiểm về đưa nội dung NCT vào quản lý rủi ro đối với cộng đồng, còn có Video và Tuyển tập Thực hành tốt và Bài học kinh nghiệm về đưa nội dung NCT vào quản lý rủi ro đối với cộng đồng, Tờ rơi nâng cao nhận thức về sự cần thiết cần đưa nội dung NCT vào quản lý rủi ro đối với cộng đồng, Tóm tắt Khuyến nghị Chính sách. Hy vọng đây sẽ là những tài liệu truyền cảm hứng và hữu ích sẽ được chia sẻ với các địa bàn trong và ngoài phạm vi Dự án và sau Dự án.

Đồng thời, Dự án đã tổ chức thành công 4 Hội thảo cấp tỉnh và hôm nay là Hội thảo cấp Quốc gia về chia sẻ bài học kinh nghiệm và thực hành tốt về nội dung này. Hội thảo cấp tỉnh đã chung một thông điệp là rất cần đưa nội dung NCT vào quản lý rủi ro đối với cộng đồng. Đồng thời, các cơ quan, các ngành, tổ chức liên quan đã cam kết trách nhiệm của ngành/cơ quan đối với NCT nói chung và tổ chức Hội NCT trong công tác PCTT.

Từ kết quả Dự án, các đại biểu kiến nghị Ban Chỉ đạo Quốc gia PCTT nghiên cứu, từng bước đưa nội dung NCT vào các văn bản Hướng dẫn thực hiện Luật PCTT và Hướng dẫn thực hiện Đề án 553 về “Nâng cao nhận thức cộng đồng và Quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng, đến năm 2030” của Chính phủ. Xem xét đưa đại diện Hội/Ban Đại diện Hội NCT vào các Ban Chỉ huy PCTT&TKCN các cấp, nhóm hỗ trợ kỹ thuật các cấp, và đưa NCT vào nhóm cộng đồng, nhóm xung kích PCTT… với vai trò, hoạt động phù hợp nhằm phát huy vai trò NCT đặc biệt trong phòng ngừa và khắc phục thiên tai tại cơ sở...

Hội thảo Quốc gia “Chia sẻ kinh nghiệm và thực hành tốt về đưa người cao tuổi vào quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng” là một hoạt động trong khuôn khổ dự án “Tăng cường khả năng chống chịu thiên tai tại miền Trung, Việt Nam - Giai đoạn III”. Đây là Dự án Liên minh do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ thông qua Văn phòng Hỗ trợ Nhân đạo (BHA). Dự án chung do AmCross-Hội Chữ thập đỏ Mỹ, điều phối, với sự tham gia của 5 tổ chức phi chính phủ quốc tế, hợp tác với các đối tác địa phương thực hiện ở 4 tỉnh miền Trung gồm Hà Tĩnh, Quảng Trị, Quảng Nam và Quảng Ngãi. Tổ chức HAI hợp tác với Trung ương Hội NCT và Hội NCT 4 tỉnh Dự án thực hiện hợp phần: Đưa nội dung NCT vào Quản lý rủi ro Thiên tai dựa vào cộng đồng.