Dự báo sớm, giảm thiểu thiệt hại do hạn hán lịch sử

Hạn hán, thiếu nước sẽ rất nghiêm trọng

Tình trạng hạn hán, thiếu nước năm nay xảy ra trên diện rất rộng, trải dài từ từ Bắc Bộ, miền Trung, Tây Nguyên đến Đồng bằng sông Cửu Long và có diễn biến hết sức phức tạp. Lượng mưa cũng như lượng dòng chảy trên các sông, suối trên phạm vi cả nước là rất thấp so với trung bình nhiều năm, hiện tượng này gây thiếu hụt lượng nước ngay trong mùa mưa, lũ năm 2019.

Nhiều hồ chứa, đặc biệt là các hồ chứa lớn, quan trọng, lượng nước tích được đầu mùa cạn là không nhiều, chỉ từ 40-75% tùy từng hồ, đặc biệt có hồ chứa chỉ tích được khoảng 20%. Các hồ chứa thủy lợi vừa và nhỏ cũng chỉ tích được 70-80%, nhiều hồ chỉ đạt 40-50%. Riêng hồ thủy điện Hòa Bình với dung tích hơn 6 tỷ m3 đã ghi nhận mực nước thấp kỷ lục trong suốt gần 30 năm vận hành.

Dự báo, trong những tháng còn lại đặc biệt là từ tháng 5 đến tháng 8/2020, lượng dòng chảy trên các sông suối ở khu vực miền Trung, Tây Nguyên vẫn rất nhỏ, phổ biến thiếu hụt từ 15-70% so với trung bình nhiều năm và có thể gay gắt hơn mùa khô năm 2019. Vì vậy, nguy cơ tiếp tục xảy ra tình trạng hạn hán, thiếu nước là rất lớn và có thể sẽ rất nghiêm trọng.

Tính đến nay khoảng trên 60% diện tích lúa Đông Xuân đã được thu hoạch

Triển khai sớm các giải pháp

Trước tình hình thiếu hụt lượng mưa, dòng chảy, ngay từ đầu mùa lũ năm 2019 (giữa năm), trên cơ sở dự báo, cảnh báo và nhận định của Tổng cục KTTV, Bộ TN&MT đã thông báo cho các địa phương trên phạm vi cả nước và báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để xem xét, chỉ đạo. Đồng thời, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đảm bảo lượng nước cho các mục đích sử dụng nước từ Bắc Bộ đến Đông Nam Bộ cho mùa cạn năm 2020.

Ngay từ khi kết thúc mùa lũ năm 2019 (tháng 9), nhận định sẽ xảy ra tình trạng các hồ chứa lớn ở đồng bằng Bắc Bộ có khả năng thiếu hụt nguồn nước nghiêm trọng, kéo theo vấn đề an ninh năng lượng trên phạm vi cả nước, nhất là vào thời kỳ nắng nóng khi nhu cầu điện tăng cao vào tháng 5, tháng 6, Bộ TN&MT đã tổ chức nhiều cuộc họp với Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các chủ hồ chứa để họp bàn, thống nhất các phương án điều chỉnh việc vận hành các hồ chứa theo từng giai đoạn cụ thể theo hướng sử dụng nước tiết kiệm, giảm thiểu tối đa nguy cơ thiếu nước.

Nhờ đó, trong những đợt cấp nước đổ ải vụ Đông Xuân vừa qua đã bảo đảm cấp đủ nước cho vụ Đông Xuân. Đến nay, nguồn nước còn lại trong các hồ chứa lớn như Hòa Bình, Sơn La, Thác Bà, Tuyên Quang có thể bảo đảm đủ nước cấp cho hạ du trong thời gian còn lại của mùa cạn.

Trong khi đó, ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), mặc dù tình hình hạn mặn mùa khô năm 2020 vẫn được coi ở mức nghiêm trọng như năm 2016, song với công tác dự báo, cảnh báo sớm của Bộ TN&MT, cùng với sự chỉ đạo rất kịp thời của Thủ tướng Chính phủ, sự chủ động thực hiện phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn của các địa phương vùng ĐBSCL nên thiệt hại cho hạn mặn mùa khô năm nay đã được giảm thiểu. Tính đến nay khoảng trên 60% diện tích lúa Đông Xuân đã được thu hoạch.

Theo Bộ TN&MT, mặc dù, đến thời điểm hiện tại, mức độ hạn, xâm nhập mặn vẫn diễn ra phức tạp nhưng mức độ thiệt hại đã được giảm thiểu đáng kể. Vẫn còn một số tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề bởi hạn hán, xâm nhập mặn và đang phải gồng mình chống chịu, nhưng có thể nói đây cũng là một thắng lợi lớn trong công tác chống hạn, xâm nhập mặn của nhân dân ở ĐBSCL.

* Bộ TN&MT đã bàn giao cho các địa phương ở vùng Tây Nguyên 87 giếng khoan có thể khai thác khoảng hơn 16.800m3/ngày; vùng ĐBSCL là 40 giếng khoan có thể khai thác khoảng hơn 33.000m3/ngày để phục vụ cấp nước trong giai đoạn cấp bách hiện nay.

Đối với các lưu vực sông thuộc khu vực Miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, Bộ TN&MT đã chỉ đạo gắt gao các cơ quan, đơn vị liên quan, đặc biệt là Tổng cục KTTV và Cục Quản lý tài nguyên nước trong công tác dự báo, cảnh báo, cung cấp thông tin kịp thời về tình hình khí tượng, thủy văn.

Đáng chú ý là chỉ đạo kịp thời việc điều chỉnh vận hành, điều tiết xả nước các hồ chứa lớn, quan trọng trên các lưu vực sông Mã, sông Cả, sông Hương, Vu Gia – Thu bồn, sông Ba, sông Sê San, sông Đồng Nai,… để góp phần vừa cấp nước cho hạ du vừa bảo đảm đủ nguồn nước cấp cho hạ du trong thời gian còn lại của mùa cạn, nhất là chuẩn bị bước vào thời kỳ nắng nóng, nhu cầu sử dụng nước, sử dụng điện tăng cao.

Mặc dù từ cuối mùa lũ, đầu mùa cạn, 11 lưu vực sông đều xảy ra tình trạng thiếu nước, nguồn nước các hồ chứa là rất hạn chế như đã nói ở trên, nhưng tính đến nay, về tổng thể chỉ còn một vài lưu vực vẫn còn nguy cơ thiếu nước; song nếu được điều tiết hợp lý thì vẫn có thể đủ nước cấp cho hạ du trong thời gian còn lại của mùa cạn.

Để đối phó với khả năng thiếu nước trong thời gian từ tháng 5 đến tháng 8/2020, Bộ TN&MT sẽ tiếp tục chỉ đạo các cơ quan chức năng tăng cường, nâng cao độ chính xác trong công tác dự báo, cảnh báo các hiện tượng cực đoan, đặc biệt là hạn hán, xâm nhập mặn. Đồng thời, giám sát chặt chẽ các hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên nước và giám sát việc vận hành các hồ chứa cấp nước cho hạ du, kịp thời chỉ đạo các hồ chứa lớn, quan trọng trên các lưu vực sông điều chỉnh vận hành phù hợp với tình hình thực tế hạn hán và nhu cầu hạ du; đẩy mạnh công tác tìm kiếm thăm dò nguồn nước dưới đất để có thể cung cấp cho các vùng khan hiếm nước.

Bên cạnh đó, Bộ TN&MT sẽ đẩy mạnh xây dựng quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Mã, Cả, Hương, Vu Gia – Thu Bồn, Sê San, SrePok,.., trong đó sẽ tập trung xây dựng các kịch bản, phương án điều hòa, phân bổ nguồn nước trong điều kiện xảy ra hạn hán, thiếu nước nghiêm trọng; hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu về tài nguyên nước, khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên nước tổng thể, đồng bộ từ Trung ương đến địa phương,…

* Để tiếp tục hỗ trợ bà con vùng hạn mặn, Bộ TN&MT sẽ triển khai lắp đặt 5 điểm cấp nước ngọt cho người dân khu vực thiếu nước ở vùng ĐBSCL (2 điểm ở Cà Mau, 2 điểm ở Bạc Liêu và 1 điểm ở Bến Tre) để cấp nước kịp thời cho người dân. Bộ TN&MT đã đề nghị UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo rà soát, đánh giá, đề xuất các khu vực tập trung dân cư thiếu nước sinh hoạt cần ưu tiên cấp bách để Bộ triển khai các điểm cung cấp nguồn nước ngọt. Đồng thời, cử đơn vị đầu mối tiếp nhận các công trình giếng khoan đã được tìm kiếm, thăm dò và kết cấu thành các giếng khoan khai thác để đầu tư, xây dựng các công trình cấp nước tập trung (tại văn bản số 1696/BTNMT-TNN ngày 1/4/2020).