Sau nhiều lần xảy ra đá lăn vào các năm 2017, 2018, mỗi khi mùa mưa lũ đến là 62 hộ dân với gần 300 nhân khâu của bản Pa Xa Xá, xã Pa Thơm, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên luôn sống trong tâm lý lo sợ vì tình trạng đá trên vách núi cao hàng chục mét phía sau bản sạt lở, đe dọa tài sản tính mạng người dân nơi đây.
Ông Lò Văn Tô, người dân bản Pa Xa Xá chia sẻ: Vài năm trở lại đây, mỗi khi mùa mưa lũ đến, gia đình tôi và người dân trong bản luôn sống trong lo âu, sợ hãi vì đá có thể lăn xuống bất cứ lúc nào. Cách đây khoảng 3 năm, trong 1 đêm khi cả nhà đang ngủ, đá lắn từ trên núi xuống lao thẳng nhà tôi khiến 1 cột nhà bị trượt ra khỏi trụ. Cũng may là cả gia đình không sao. Đến bây giờ, cứ mỗi khi trời mưa lớn, kéo dài cả gia đình lại sơ tán sang UBND xã hay Đồn Biên phòng để lánh tạm.
Năm 2017, để xử lý tình trạng đá lăn, chính quyền huyện Điện Biên, xã Pa Thơm và các cơ quan chức năng đã phối hợp tổ chức phá các tảng đá, giảm kích thước xuống cho bớt nguy hiểm. Đến đầu mùa mưa năm 2018, đã bạt cơ, san nền, đào đắp hàng nghìn mét khối đất đá tạo tường chắn dài hàng chục mét trên núi, nhằm ngăn chặn đá lăn xuống bản.
Theo chân ông Lò Văn Sinh, Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự xã Pa Thơm đến khu vực thường xuyên xảy ra đá lăn, chúng tôi ghi nhận tại hiện trường vẫn còn rất nhiều tảng đá có kích thước lớn, có nguy cơ sạt trượt bất cứ lúc nào. Trong khi đó, toàn bộ 62 hộ dân bản Pa Xa Xá nằm trọn trong cung sạt lở, đá lăn.
Ông Lò Văn Sinh, cho biết: Từ tháng 7/2018, khu vực này đã được san nền, đào hào đắp đất đá để ngăn đá lăn xuống bản. Cùng với đó, chúng tôi đã phủ bạt để chống thấm nước ngăn cản tình trạng đất đá tại đây sạt lở xuống. Tuy nhiên, được khoảng 3 tháng, do thời tiết khiến bạt bị rách làm lộ rõ khối đất cùng với nhiều vết nứt rộng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn đối với người dân trong bản bởi đất đá có thể đổ ập xuống bất cứ lúc nào.
Thực tế đó khiến cho người dân bản Pa Xa Xá phải đối diện với hai mối hiểm nguy là đá lăn từ trên núi và nguy cơ sạt lở hàng ngàn khối đất đá từ cung trượt sạt khi mưa lũ xảy ra. Đêm 30 rạng sáng 31/8/2018, cả bản Pa Xa Xá đã phải sơ tán khẩn cấp về trụ sở UBND xã tránh nguy cơ núi lở, đá lăn.
Được biết, trong năm 2018, UBND huyện Điện Biên đã có phương án để sớm di dời người dân ra khỏi vùng có nguy cơ sạt lở, đá lăn. Theo đó, vị trí thuận lợi nhất làbãi Púng Min nằm ở ngay đầu xã, khu vực này quy hoạch là điểm dân cư nông thôn trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới của UBND xã Pa Thơm. Địa điểm này tạo mặt bằng rất là thuận tiện, do đó chi phí san tạo mặt bằng thấp, việc đầu tư xây dựng, lắp đặt các hạng mục đường, điện, nước sinh hoạt rất thuận lợi bởi vị trí khu vực này giáp ngay đường chính nối vào trung tâm xã, đường điện chạy qua khu vực đã sẵn có.
Địa điểm này có thể đáp ứng được nhu cầu cho 100 hộ dân sinh sống, 15 năm sau vẫn đáp ứng được diện tích. Do khu vực này chỉ cách nơi canh tác cũ khoảng 4km nên người dân vẫn tiếp tục được sản xuất một cách thuận lợi. Tuy nhiên, chỉ có một bộ phận người dân trong bản đồng ý với phương án di dời, một số còn do dự vì lý do khu vực này gần Nhà máy xử lý rác thải, người dân sợ ảnh hưởng đến sức khỏe.
Ông Quàng Văn Biên, Phó Chủ tịch UBND xã Pa Thơm cho biết: Việc di chuyển người dân ở bản Pa Xa Xá là cấp thiết để bảo đảm an toàn tài sản, tính mạng cho bà con. Tuy nhiên đến nay, người dân vẫn chưa di chuyển đến nơi an toàn vì dân bản Pa Xa Xá chỉ đồng ý di dời đến ở khu vực đồi Phắc Ven. Thế nhưng, khu vực này lại vướng vào rừng phòng hộ có trữ lượng. Theo quy định tại Chỉ thị 13 của Ban Bí thư và Nghị định 71 của Chính phủ, diện tích rừng này nếu muốn chuyển đổi mục đích sử dụng để quy hoạch cho dân ở phải báo cáo và được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ. Một lý do nữa là đồi Phắc Ven có diện tích mặt bằng hẹp, không đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của cả 62 hộ dân.
Trao đổi với chúng tôi, ông Quàng Văn Lún, Trưởng bản Pa Xa Xá, chia sẻ: Người dân trong bản có nguyện vọng được di dời đến khu vực đồi Phắc Ven bởi gần trung tâm xã lại thuận tiện nhiều mặt như con em đi hoc gần, không xa diện tích canh tác sản xuất cũ. Dù có phải đợi cũng mong muốn di dời đến địa điểm này.
“Mùa mưa năm nay đã đến gần, trong khi chưa thể di dời người dân bản Pa Xa Xá đến địa điểm an toàn, xã sẽ tiếp tục phủ bạt lên đập đất để chống sạt lở. Cùng với đó, tuyên truyền cho người dân nâng cao ý thức, tinh thần chủ động phòng tránh thiên tai. Khi có tình huống xấu, sẽ ra hiệu lệnh báo động bằng kèn hoặc đánh kẻng báo động để người dân sơ tán lên sân Đồn Biên phòng, UBND xã.” – ông Quàng Văn Biên cho biết thêm.
Di dời dân ra khỏi vùng thiên tai không chỉ là “bài toán khó” đối với huyện Điện Biên mà còn khó đối với tất cả các huyện trên địa bàn tỉnh Điện Biên do quỹ đất hẹp, kinh phí hạn chế cộng với tâm lý không muốn thay đổi chỗ ở, xa họ hàng của người dân. Trước những diễn biến phức tạp của thời tiết, việc di dời dân ra khỏi vùng thiên tai là nhiệm vụ cấp bách, bắt buộc nhằm giảm thiệt hại do thiên tai, nhất là thiệt hại về người.
