Nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp

Điều chỉnh phạm vi áp dụng luật

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cho biết, dự thảo Luật được ban hành nhằm thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, trước yêu cầu mới từ thực tiễn quản lý và hội nhập quốc tế; kịp thời khắc phục những hạn chế, tồn tại của Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp hiện hành tại Luật số 69/2014/QH13; bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật Việt Nam.

Về phạm vi điều chỉnh, Phó Thủ tướng cho biết, Luật số 69/2014/QH13 có nội dung “sử dụng vốn nhà nước”, “đầu tư vào sản xuất, kinh doanh” thể hiện sự chi tiết, bó hẹp về cách tiếp cận, hạn chế tính tự chủ của doanh nghiệp trong việc sử dụng vốn, tài sản trong hoạt động sản xuất, kinh doanh; còn thể hiện sự can thiệp hành chính của nhà nước vào hoạt động của doanh nghiệp; chưa bao quát được công tác quản lý dòng vốn của nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp; đồng thời chưa bao gồm nội dung sắp xếp, cơ cấu lại vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Do đó, cần thiết điều chỉnh phạm vi theo hướng không quy định cụ thể nội dung “sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp”. Theo đó, việc sử dụng vốn, tài sản được quy định theo hướng “đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp”; các quy định về huy động vốn; mua, bán, sử dụng tài sản cố định; quản lý nợ phải thu, phải trả được giao cho doanh nghiệp quyết định nhằm xác định rõ Nhà nước là chủ sở hữu đầu tư vốn, quản lý theo phần vốn góp tại doanh nghiệp, không can thiệp hành chính vào hoạt động của doanh nghiệp; tăng cường phân cấp mạnh gắn với trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp.

Về đối tượng áp dung, Điều 2 dự thảo quy định gồm: Doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp, tổ chức tín dụng do nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ (không bao gồm: Bảo hiểm tiền gửi và ngân hàng chính sách); Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn, người đại diện chủ sở hữu vốn tại các doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp và tổ chức tín dụng do nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ; Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.

Dự thảo Luật được xây dựng gồm 8 chương và 62 điều, bám sát vào mục đích, quan điểm chỉ đạo và cụ thể hóa nội dung 6 nhóm chính sách khi đề nghị xây dựng dự án Luật. Cụ thể: Chương I - Những quy định chung; Chương II - Quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp; Chương III - Đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp; Chương IV - Hoạt động đầu tư của doanh nghiệp; Chương V - Sắp xếp, cơ cấu lại vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Chương VI - Cơ quan, người đại diện chủ sở hữu vốn; Chương VII - Giám sát, kiểm tra, thanh tra, đánh giá và báo cáo tình hình quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; Chương VIII – Điều khoản thi hành.

Các nội dung dự thảo Luật nêu trên khi được thông qua và ban hành, các cơ quan, tổ chức thuộc đối tượng điều chỉnh có trách nhiệm thực thi, không phát sinh thêm bộ máy trong tổ chức thi hành Luật.

Đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước

Thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, Ủy ban cơ bản tán thành với Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết ban hành Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp thay thế Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp. Quy định của dự thảo Luật sẽ góp phần thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước (DNNN); đảm bảo DNNN hoạt động theo cơ chế thị trường, tôn trọng và nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp; tăng cường kiểm tra, giám sát của nhà nước trong quản lý, đầu tư vốn tại doanh nghiệp.

Uỷ ban Tài chính, Ngân sách nhận thấy, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng quy định tại dự thảo Luật đã bảo đảm phù hợp, thống nhất với quy định về DNNN của Luật Doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh các doanh nghiệp có trên 50% vốn nhà nước, hiện còn có những loại hình doanh nghiệp khác có vốn nhà nước đầu tư mà chưa được quy định trong phạm vi điều chỉnh của Dự thảo Luật. Do vậy, đề nghị cần xem xét, bổ sung phạm vi quản lý, đầu tư vốn nhà nước để có các quy định có tính nguyên tắc trong Dự thảo Luật và đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhà nước này với biện pháp, mức độ quản lý phù hợp.

Đối với quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND cấp tỉnh và cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước trong quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp, Ủy ban Tài chính, Ngân sách thấy rằng, dự thảo Luật đã quy định chi tiết về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Bộ, cơ quan ngang Bộ, Uỷ ban nhân cấp tỉnh và cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn. Đề nghị Cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát, quy định bảo đảm phù hợp với Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các quy định pháp luật liên quan; bảo đảm thống nhất trong Luật về quyền, trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ; quyền, trách nhiệm của Bộ Tài chính với tư cách là cơ quan giúp Chính phủ quản lý nhà nước về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Về phân phối lợi nhuận và sử dụng Quỹ, ông Lê Quang Mạnh cho biết, Uỷ ban nhận thấy, việc trích lập tối đa 50% lợi nhuận sau thuế vào Quỹ đầu tư phát triển để tại doanh nghiệp có 100% vốn nhà nước đầu tư là phù hợp. Dự thảo Luật đã chỉnh lý quy định về mục đích sử dụng Quỹ đầu tư phát triển để tại doanh nghiệp theo hướng sẽ được thực hiện theo quy định của Chính phủ. Ủy ban Tài chính, Ngân sách nhất trí với dự thảo Luật; song, đề nghị bổ sung dự thảo Nghị định hướng dẫn thực hiện nội dung này để bảo đảm đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, Dự thảo Nghị định cần quy định cụ thể về thẩm quyền, quyết định, phạm vi, nội dung sử dụng Quỹ, đảm bảo nguyên tắc vốn nhà nước sau khi đã đầu tư tại doanh nghiệp được xác định là tài sản, vốn của doanh nghiệp.

Về quyền của cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn, điểm c khoản 1 (Điều 41) quy định cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn có quyền quyết định phê duyệt “kế hoạch kinh doanh” của doanh nghiệp có 100% vốn nhà nước. Theo điểm b khoản 2 Điều 14, Kế hoạch sản xuất kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp bao gồm những nội dung cơ bản như mục tiêu, doanh thu, lợi nhuận, phương án phân phối lợi nhuận, số nộp ngân sách nhà nước, kế hoạch đầu tư phát triển… Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho rằng, để thể chế hoá Nghị quyết số 12-NQ/TW về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động của DNNN theo nguyên tắc thị trường, đề nghị giao thẩm quyền quyết định kế hoạch sản xuất kinh doanh từ cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn sang doanh nghiệp; cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn chỉ cho ý kiến về một số chỉ tiêu chủ yếu để bảo đảm phù hợp với chiến lược kinh doanh và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp như mục tiêu, doanh thu, lợi nhuận, phân phối lợi nhuận, số nộp ngân sách.