Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu: 45 năm cống hiến vì khoa học khí hậu

Phát huy vai trò viện khoa học đầu ngành

Đây là lần thứ hai Viện Khoa học KTTV&BĐKH vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất do Chủ tịch nước trao tặng. Lần đầu tiên là dịp kỷ niệm 35 năm thành lập Viện vào năm 2012.

Trong 10 năm trở lại đây, Viện đã ghi dấu ấn bằng hàng loạt các công trình, nhiệm vụ quan trọng để phục vụ hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về BĐKH và bảo vệ môi trường. Nổi bật trong đó là việc chủ trì xây dựng: Thông báo Quốc gia lần thứ nhất của Việt Nam cho Công ước khung Liên Hiệp Quốc về BĐKH; Chiến lược quốc gia về cơ chế phát triển sạch; Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH; Khung chương trình khoa học công nghệ quốc gia về BĐKH; Kế hoạch hành động quốc gia ứng phó với BĐKH…

Từ sau lần đầu tiên công bố “Kịch bản BĐKH và nước biển dâng” vào năm 2009, Viện tiếp tục cập nhật Kịch bản vào các năm 2012, năm 2016 và mới đây nhất, đầu năm 2022, Viện đã cùng lúc công bố Kịch bản BĐKH và nước biển dâng cập nhật cùng với Báo cáo Đánh giá khí hậu quốc gia của Việt Nam lần thứ nhất. Đây là nguồn thông tin đầu vào quan trọng cho các bộ, ngành và địa phương xây dựng Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH, đặc biệt là lồng ghép vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trung hạn, dài hạn.

Các thế hệ cán bộ Viện Khoa học KTTV&BĐKH trong lễ trao bằng cho các tân Tiến sĩ năm 2021.

Suốt hàng chục năm phát triển, những kiến thức khoa học, những dấu ấn kinh nghiệm nghiên cứu, quản lý của nhiều thế hệ đã tạo nên bề dày thành tích. Điều này thể hiện qua những chương trình nghiên cứu trọng điểm của Nhà nước như Chương trình “Cân bằng nước và tài nguyên nước mặt Việt Nam”, “Khí tượng thủy văn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng các khu vực và lãnh thổ”. Bên cạnh đó, Viện đã thực hiện hơn 400 đề tài nghiên cứu khoa học các cấp, trong đó có trên 50 đề tài thuộc các Chương trình cấp Nhà nước, thuộc các lĩnh vực: Khí tượng và khí hậu học, thủy văn học, hải dương học; quản lý TN&MT; BĐKH và phát triển bền vững.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Thắng, Viện trưởng Viện Khoa học KTTV&BĐKH, các kết quả nghiên cứu đều có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, được công bố trên gần 200 bài báo quốc tế, 700 bài báo trong nước, 50 sách chuyên khảo. Rất nhiều công trình đã và đang được ứng dụng tại các đơn vị trong và ngoài Bộ, góp phần nâng cao chất lượng dự báo, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường và ứng phó với BĐKH

Những nỗ lực và kết quả nghiên cứu của Viện đã góp phần quan trọng nâng cao hiểu biết về BĐKH, đánh giá tác động của BĐKH và đề xuất các giải pháp ứng phó với BĐKH.

Gắn kết nghiên cứu với thực tiễn địa phương

Ngoài nghiên cứu phục vụ công tác quản lý Nhà nước của Bộ và thực hiện các nhiệm vụ được giao, Viện đã chủ động phối hợp với các đơn vị trong và ngoài Bộ, đặc biệt là với các địa phương để đề xuất và thực hiện các nghiên cứu nhằm giải quyết các vấn đề cấp bách của địa phương, như: Giám sát, cảnh báo thiên tai, phòng chống, giảm thiểu thiệt hại sau thiên tai, thích ứng và giảm nhẹ BĐKH, đánh giá và quy hoạch tài nguyên nước và các vấn đề môi trường…

Việc nghiên cứu dự báo bằng phương pháp số trị có thể xem như bước tiến đáng kể, giúp Viện đưa ra các bản tin dự báo và thông báo khí hậu, khí tượng nông nghiệp. Thông qua công tác chuyển giao các mô hình số trị, các sản phẩm nghiên cứu, Viện Khoa học KTTV&BĐKH đã tổ chức nhiều khóa tập huấn để đào tạo cán bộ ở các địa phương, nâng cao năng lực áp dụng khoa học công nghệ vào nghiệp vụ dự báo thời tiết, thiên tai, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội (thuộc Điện Biên, Sơn La, các tỉnh thuộc Tây Nguyên, ven biển miền Trung…).

Viện Khoa học KTTV&BĐKH đã vinh dự được Nhà nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba vào dịp kỷ niệm 20 năm thành lập (năm 1997); Huân chương Lao động hạng Nhì dịp kỷ niệm 30 năm thành lập (năm 2007); Huân chương Lao động hạng Nhất trong dịp kỷ niệm 35 năm thành lập (năm 2012), Huân chương Lao động hạng Ba cho Phân viện KTTV&BĐKH (năm 2013).

Bên cạnh đó, Viện đã tăng cường công tác điều tra khảo sát thực nghiệm tại một số vùng trọng điểm phát triển kinh tế - xã hội, chú trọng phục vụ các công trình trọng điểm Nhà nước như: Điều tra khảo sát KTTV vùng thềm lục địa và Quần đảo Trường Sa phục vụ thăm dò và khai thác dầu khí; Điều tra khảo sát khí hậu, khí tượng nông nghiệp ở Tây Nguyên, Tây Bắc, Đồng bằng sông Cửu Long; Điều tra khảo sát thủy văn ở các hệ thống sông lớn như sông Hồng - Thái Bình và sông Cửu Long; Điều tra khảo sát và nghiên cứu môi trường vùng hồ Hòa Bình và các vùng công nghiệp quan trọng như Thái Nguyên, Nghi Sơn, Dung Quất.

Về hợp tác quốc tế, trong 45 năm qua, Viện đã thiết lập được quan hệ hợp tác bền vững về khoa học, công nghệ và đào tạo với rất nhiều tổ chức quốc tế và các nước. Các hoạt động hợp tác về KHCN đã đem lại hiệu quả thiết thực trong nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, thiết bị mới, đào tạo đội ngũ cán bộ và giải quyết một số vấn đề KHCN mới mà Việt Nam chưa có hoặc còn hạn chế như dự báo bằng các mô hình số trị, BĐKH, công nghệ mới. Điều này càng tạo đà phát triển mới cho Viện.

Viện trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, giai đoạn tiếp theo, Viện nhận thức được cần phải có những định hướng nghiên cứu rõ ràng hơn, thiết thực hơn, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, tận dụng sự phát triển công nghệ 4.0 bao gồm trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong các nghiên cứu KTTV, BĐKH và môi trường. Đồng thời, Viện cũng sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trình độ cao của Viện theo hướng đồng bộ, cân đối về cơ cấu trên từng chủ đề trọng tâm nghiên cứu cũng như chất lượng đào tạo tiến sỹ, đẩy mạnh hợp tác trong nước và quốc tế, kế thừa và phát huy các kết quả đã đạt được để tiếp tục phát triển hơn nữa.