Tìm giải pháp giảm thiểu sạt lở cho Đồng bằng sông Cửu Long

Nhà nước đã đầu tư hàng ngàn tỷ đồng xây kè chống sạt lở tại ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là nơi sinh sống của hơn 17 triệu người và vùng canh tác nông nghiệp lớn nhất nước, với sản lượng lúa chiếm trên 52% tổng sản lượng của cả nước. Tuy nhiên, hiện nay ĐBSCL đang đối mặt với mối đe dọa của biến đổi khí hậu, dẫn đến tình trạng nước biển dâng. Hiện tượng sạt lở ở vùng ĐBSCL luôn là vấn đề nóng, mấy năm trở lại đây luôn trong tình trạng báo động.

Theo GS. TS Đào Xuân Học- Chủ tịch Hội Thủy lợi Viêt Nam, nguyên nhân đầu tiên gây sạt lở và sự biến động ở ĐBSCL là sự thiếu hụt phù sa về đồng bằng. Với 144 hồ chứa thủy điện được xây dựng trên sông MêKông, dự báo sẽ có khoảng 60-70% phù sa bị lắng đọng. Bên cạnh đó, nhu cầu cát cho san lấp nền và xây dựng gia tăng dẫn đến sự mất cân bằng nghiêm trọng bùn cát ở hạ lưu ven sông, ven bờ biển ngày càng nghiêm trọng. Dòng chảy trên sông Mê Kông ngày càng giảm vào mùa lũ...

Bên cạnh đó, ĐBSCL là một đồng bằng trẻ, đất mềm yếu, kết cấu đất và nền móng lỏng lẻo rất dễ gây xói lở, tạo ra các thủy vực và sạt lở; sóng cơ học từ các tàu thuyền máy chạy với tốc độ cao cũng gây tác động vào bờ, gia tăng tình trạng xói lở.

Theo kết quả nghiên cứu tại hai địa phương Cà Mau và An Giang, Tiến sĩ Patrick Marchesielo- Viện Nghiên cứu Phát triển (IRD) tại Việt Nam cho biết, nồng độ bùn cát lơ lửng tại vùng hạ lưu sông Mê Kông đã giảm một nửa trong vòng 10 năm qua do việc xây dựng các đập thủy điện phía trên thượng lưu và tình trạng khai thác cát tràn lan. Nguồn trầm tích đã giảm xuống chỉ còn 25-80 triệu tấn/ năm. Bên cạnh đó, sự suy giảm thảm thực vật ven bờ do hệ thống rừng ngập mặn bị mất đi và việc xây dựng đê gần bờ gây ảnh hưởng đến hệ thái ven biển cũng là những nguyên nhân gia tăng sạt lở tại ĐBSCL.

Các nhà khoa học cho rằng biện pháp nuôi bãi, bổ sung cát để tái tạo bờ được xem là giải pháp hứa hẹn giảm thiểu sạt lở tại ĐBSCL

Tại hội thảo, các chuyên gia cho rằng để hạn chế việc sạt lở ở ĐBSCL cũng như vùng ven biển đang rất khó. Trong lưu vực sông Mê Kông, phần thượng nguồn của lưu vực sông thuộc quản lý của các nước trên cùng lưu vực, do vậy, để hạn chế những rủi ro từ thượng nguồn chúng ta cần thông qua Ủy ban Sông Mê Kông và các tổ chức quốc tế. Đặc biệt, sự chia sẻ thông tin quản lý, điều hành hồ thủy điện, số liệu dòng chảy, quy trình điều hành hồ chứa ở thượng nguồn… giữa các quốc gia trên cùng lưu vực chưa được phối hợp thực hiện.

Giải pháp lâu dài và bền vững được các chuyên gia, nhà khoa học đề xuất nhằm khắc phục tình trạng sạt lở tại ĐBSCL là giảm thiểu sự mất cân bằng về lượng bùn cát tại các con sông. Trong đó, biện pháp nuôi bãi, bổ sung cát để tái tạo bờ được xem là giải pháp hứa hẹn. Tuy nhiên hiện nay chúng ta rất ít kinh nghiệm về nuôi bãi trên thế giới.

GS. TS Đào Xuân Học đề xuất giải pháp xây dựng đô thị sinh thái và làng sinh thái. Theo đó, tại mỗi đô thị dành quỹ đất 7-10% để xây dựng hồ sinh thái thì sẽ đạt được những mục tiêu: có được khối lượng đất dư để không cần lấy thêm cát san nền từ sông; giải quyết vấn đề ngập úng do mưa; nước sinh hoạt cho các đô thị ở khu vực ĐBSCL, chủ yếu lấy từ nguồn nước ngầm do việc khai thác quá mức đã gây nên tình trạng sụt lún ở các đô thị.

Ông Hoàng Văn Thắng - Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho biết, hiện Bộ NN&PTNT đang thực hiện nhiều vấn đề như hoàn thiện thể chế, lồng ghép vào vấn đề phòng chống thiên tai cho ĐBSCL và miền Trung; tăng cường hoạt động khoa học công nghệ tìm hiểu cơ chế thiên tai, đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền.

Ngoài ra, các địa phương cần nhận thức việc quản lý tổng hợp, cần chuyển việc phát triển kinh tế sang hướng sử dụng ít tài nguyên thiên nhiên. Ngành xây dựng cần tăng cường trong việc tái cơ cấu vật liệu theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, tránh phụ thuộc quá mức vào tài nguyên. Không nên có tư tưởng làm các công trình để chống lại thiên tai, việc quản lý rủi ro phải xuất phát từ việc giảm thiểu các nguyên nhân.

Bài, ảnh:Lan Anh