Sản xuất, nhập khẩu HFC: Sẽ thiết lập hạn ngạch

Giới hạn lượng tiêu thụ ở mức gần 8 nghìn tấn/năm

Để hiểu rõ hơn thực trạng tiêu thụ HFC tại Việt Nam, Cục Biến đổi khí hậu (Bộ TN&MT) cùng đơn vị tư vấn đã tổ chức khảo sát tiêu thụ HFC giai đoạn 2018 - 2021 từ các doanh nghiệp, hải quan và các nguồn liên quan khác cần thiết cho việc tính toán, xác định mức giảm tiêu thụ HFC. Kết quả cho thấy, trong 3 năm gần đây, lượng tiêu thụ HFC ổn định ở mức trên dưới 5,5 nghìn tấn, tương đương phát thải hơn 10 triệu tấn CO2.

Theo Nghị quyết số 64/NQ-CP ngày 04/9/2019 của Chính phủ về phê duyệt Bản sửa đổi, bổ sung Kigali về quản lý các chất HFC trong khuôn khổ Nghị định thư Montreal, Việt Nam sẽ bắt đầu thực hiện lộ trình loại trừ dần các chất HFC từ năm 2024, với mục tiêu không gia tăng lượng tiêu thụ các chất HFC giai đoạn 2024 - 2028 ở mức tiêu thụ cơ sở. Giảm dần lượng tiêu thụ ở mức 10% trong giai đoạn 2029 - 2034, giảm 30% trong giai đoạn 2035 - 2039, giảm 50% trong giai đoạn 2040 - 2044, và giảm 80% mức tiêu thụ cơ sở từ năm 2045.

Tính riêng năm 2021, lĩnh vực tiêu thụ lớn nhất là chiller và điều hòa không khí trung tâm (36,6%), tiếp đó là điều hòa không khí và bơm nhiệt (19,7%), lạnh công nghiệp (15,3%), dập cháy (15%). Còn lại các lĩnh vực khác như điều hòa không khí trong vận tải, lạnh dân dụng, lạnh thương mại, lạnh trong vận tải, sản xuất xốp, sol khí - dung môi và các nhu cầu khác.

Theo lộ trình quản lý, loại trừ HFC, trong giai đoạn năm 2024 - 2028, Việt Nam sẽ chỉ tiêu thụ HFC ở mức cơ sở - tạm tính dựa trên các số liệu báo cáo là gần 8 nghìn tấn, quy đổi tương đương phát thải khoảng 14 triệu tấn CO2. Bà Nguyễn Đặng Thu Cúc - Phó Trưởng phòng Giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và Bảo vệ tầng ô-dôn (Cục Biến đổi khí hậu) cho biết, năm 2022, Cục Biến đổi khí hậu phối hợp cùng Tổng cục Hải quan đã tổ chức tuyên truyền các quy định trong Nghị định 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ ngày 07/01/2022 quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ô-dôn và khuyến khích các tổ chức đăng ký sử dụng, phân bổ hạn ngạch trên Cổng dịch vụ công của Bộ TN&MT.

Theo quy định, hạn ngạch sẽ được xác định theo yêu cầu quản lý hạn ngạch, nhu cầu sử dụng và lượng sử dụng trung bình của tổ chức trong 3 năm gần nhất. Hạn ngạch cũng chỉ được sử dụng trong năm được phân bổ, không vượt tổng lượng tiêu thụ quốc gia. Tổ chức được phân bổ hạn ngạch sau đó xuất khẩu được xem xét bổ sung hạn ngạch nhập khẩu không vượt quá lượng đã xuất khẩu. Việc điều chỉnh, bổ sung hạn ngạch thực hiện trên cơ sở đề nghị của tổ chức, tình hình sử dụng và cân đối trên tổng hạn ngạch quốc gia.

Xây dựng Kế hoạch quản lý, loại trừ các chất HFC

Theo ông Tăng Thế Cường - Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, trong thời gian vừa qua, nắm bắt được tình hình tiêu thụ HFC tại Việt Nam là một trong các hoạt động nhằm xây dựng Kế hoạch quản lý, loại trừ các chất HFC của Việt Nam giai đoạn 1, từ đó, dự báo xu hướng tăng trưởng về nhu cầu sử dụng. Đây là cơ sở nhằm xác định các biện pháp can thiệp về cơ chế, chính sách, đầu tư và hỗ trợ kỹ thuật cần thiết để đạt được mức giảm tiêu thụ HFC theo cam kết quốc tế; đồng thời đảm bảo thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế và các ngành công nghiệp, phát triển lực lượng lao động và tăng cường các hành động giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Dựa trên mức tiêu thụ HFC của Việt Nam theo từng lĩnh vực, các chuyên gia sẽ đề xuất biện pháp can thiệp tập trung loại trừ những môi chất gây hiệu ứng nhà kính có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu cao, các chất có sản phẩm thay thế trên thị trường và giảm dần việc sử dụng đối với những ngành có lượng tiêu thụ HFC lớn trong tổng mức tiêu thụ của Việt Nam. Các ngành có giải pháp thay thế khả thi sẽ được ưu tiên giảm dần hơn các ngành không có giải pháp thay thế.

Để có căn cứ thiết lập hệ thống hạn ngạch và cấp phép HFC, các cơ quan liên quan phải quản lý, kiểm soát tại biên giới, theo dõi và báo cáo thống kê thương mại (nhập khẩu/xuất khẩu) kĩ càng hơn. Ông Pipat Poopeerasupong - Cán bộ quản lý chương trình về ô-dôn khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc cho rằng, một trong những thách thức là phải có thống kê theo dõi lượng xuất nhập khẩu của từng môi chất HFC riêng biệt theo quy định của Kigali, trong khi đó, không phải tất cả các hỗn hợp HFC đều có thể được kiểm tra bằng thiết bị. Cán bộ hải quan sẽ cần được đào tạo nghiệp vụ về vấn đề này và cách thức lồng ghép với cơ chế làm việc hiện hành để nâng cao năng lực kiểm soát.

Theo ông Ashraf El-Arini - đại diện Ngân hàng Thế giới, Quỹ Đa phương có cơ chế tài chính hỗ trợ các nước đang phát triển thực hiện các hoạt động tuân thủ lộ trình quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và gây hiệu ứng nhà kính theo Nghị định thư Montrel. Tại Việt Nam, Quỹ sẽ tập trung cho hỗ trợ kỹ thuật nhằm phân bổ hạn ngạch công bằng, minh bạch; hỗ trợ phía hải quan triển khai cấp mã nhập khẩu mới cho HFC và hỗn hợp HFC, cũng như các hoạt động chuyển đổi trong các ngành dịch vụ tiêu thụ nhiều HFC.

Tỷ lệ thất thoát HFC trong quá trình sử dụng tại Việt Nam lên tới 15%. Điều này cho thấy sẽ có nhiều cơ hội giảm lượng tiêu thụ bị rò rỉ trong quá trình sửa chữa, bảo dưỡng thiết bị thông qua đào tạo cán bộ kỹ thuật. Doanh nghiệp cũng có thể bắt đầu chuyển đổi từ một chủng loại, một mẫu sản phẩm rồi sau đó chuyển dần các mẫu khác chứ không phải tất cả cùng chuyển đổi một lúc. Đây cũng là điều mà Thái Lan và Malaysia đang làm.