Nhiều công trình nước sinh hoạt nông thôn chưa hiệu quả

Có mặt tại xã Tả Củ Tỷ của huyện Bắc Hà, chúng tôi được anh Lù Seo Thành Trưởng thôn Sông Lẫm dẫn tới công trình cấp nước sinh hoạt của thôn được nhà nước đầu tư từ năm 2002. Công trình có bể đầu nguồn và ống dẫn tới các khu dân cư tập trung. Tuy vậy, sau nhiều năm sử dụng, hệ thống ống dẫn nước đã rỉ và tắc, nước không thể dẫn về đến khu dân cư, hiện chỉ có 3 hộ được sử dụng nước do ở gần bể tích nước đầu nguồn. Sau nhiều lần kiến nghị, năm 2018, thôn Sông Lẫm được đầu tư thêm 1 công trình nhưng chỉ phục vụ được 22 hộ, nhiều hộ ở xa không có đường dẫn nước về.

Giống như thôn Sông Lẫm, công trình cấp nước sinh hoạt ở thôn Láo Vàng Chải của xã Tòng Sành (huyện Bát Xát) được đầu tư xây dựng năm 2007, cung cấp nước cho 30 hộ, nhưng hiện chỉ hoạt động cầm chừng và phục vụ 4 hộ ở đầu nguồn. Hộ bà Lý Tả Mẩy là một trong những hộ được sử dụng nước. Bà Mẩy cho biết, ngày mới hoàn thành, công trình hoạt động khá tốt nhưng cách đây vài năm, có một số hộ thiếu nước làm ruộng đã phá ngang hệ thống ống dẫn ở đầu nguồn để lấy nước và từ đó, nước không còn chảy về cuối nguồn nữa. Công trình này đã được Nhà nước sửa chữa vào năm 2014 và lắp thêm đồng hồ đo nước cho các hộ. Tuy vậy, sau một thời gian sử dụng, đường dẫn nước lại hỏng, không ai sửa chữa và giờ thì bỏ không, chỉ có bể chứa được gia đình bà Mẩy và 3 hộ khác ở gần đầu nguồn sử dụng.
Tại một số địa phương khác như Sa Pa và Mường Khương, tình trạng hoạt động của nhiều công trình cấp nước sinh hoạt cũng rơi vào tình trạng tương tự. Ví dụ như xã Nậm Chảy (huyện Mường Khương) có 11 công trình cấp nước sinh hoạt đang hoạt động nhưng chỉ ở mức cầm chừng.

Một trong những giải pháp duy trì hoạt động các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn ở các xã vùng cao là thu tiền sử dụng nước để có kinh phí duy tu, bảo dưỡng và chi cho hoạt động khai thác, vận hành. Tuy vậy, việc thu tiền sử dụng nước hiện nay ở các huyện đạt tỷ lệ rất thấp. Cụ thể, theo Quyết định số 363 ngày 12/2/2019 của UBND tỉnh, tỉnh giao kế hoạch thu tiền sử dụng nước sinh hoạt cho 551 công trình cấp nước trên địa bàn nhưng đến nay, mới có 189 công trình thu được tiền sử dụng nước.
Huyện Mường Khương được giao thu tiền sử dụng nước tại 143 công trình nhưng hiện chỉ có 42 công trình thu được tiền, trong đó, chủ yếu là các công trình ở vùng thấp. Ông Đinh Trọng Khôi, Phó Chủ tịch UBND huyện Mường Khương nhận định, nguyên nhân khó thu tiền nước là do nhiều công trình đã xuống cấp, hư hỏng, hoạt động cầm chừng, thậm chí dừng hẳn. Trong thời gian tới, huyện sẽ rà soát để sửa chữa các công trình hư hỏng, đồng thời, chỉ đạo các xã tăng cường tuyên truyền để người dân hiểu và thực hiện nghiêm túc việc nộp tiền sử dụng nước. Từ năm 2020, huyện sẽ giao kinh phí thu tiền sử dụng nước vào ngân sách các xã để nâng cao trách nhiệm thực hiện, nâng cao chất lượng các công trình.

Hiện nay, UBND tỉnh đã giao thử nghiệm 23 công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại các huyện: Văn Bàn, Bảo Thắng, Mường Khương, Bảo Yên, Bát Xát và thành phố Lào Cai. Tỉnh cũng đề nghị các huyện nghiên cứu, đề xuất giao công trình cho các doanh nghiệp, hợp tác xã, trung tâm dịch vụ nông nghiệp các huyện tham gia khai thác để đem lại hiệu quả.