Hội Khí tượng thủy văn Việt Nam chung tay phục vụ phát triển bền vững đất nước

PV: Nhiệm kỳ Đại hội đầu tiên (2019 - 2024) đã đề ra nhiều công tác mang tính nền tảng cho hoạt động của Hội Khí tượng thủy văn Việt Nam về lâu dài. Hội đã tập trung cho những nhiệm vụ trọng tâm nào và kết quả ra sao, thưa Giáo sư?

Giáo sư Trần Thục: Với bất kỳ tổ chức nào, giai đoạn đầu tiên thường vất vả, khó khăn và nhiệm kỳ đầu tiên của Hội khí tượng thủy văn Việt Nam cũng vậy. Đặc biệt, dịch Covid-19 đã làm ảnh hưởng khá nhiều đến hoạt động của Hội. Tuy nhiên, tất cả các hội viên, các cơ quan, các đơn vị tham gia cùng Hội đã đóng góp và hoạt động rất tích cực nên đến nay, công tác Hội cũng đã đạt được nhiều kết quả.

Về công tác Hội, Hội đã tập trung cho hoàn thiện công tác tổ chức đến các chi hội, và đặc biệt là đã thành lập được hai viện nghiên cứu trực thuộc. Đó là Viện Nghiên cứu và Phát triển công nghệ Khí tượng Thủy văn và Môi trường, trụ sở tại Hà Nội và Viện Phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu vùng đồng bằng sông Cửu Long, trụ sở tại TP. Hồ Chí Minh.

Hội đã kiện toàn các chức danh trong Hội, với sự tham gia của rất nhiều nhà khoa học, nghiên cứu viên, cán bộ viên chức đã và đang công tác trong lĩnh vực hoạt động về KTTV ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, tất cả các Đài KTTV khu vực, Đài KTTV tỉnh, thành phố. Hội đã đề xuất và được Đảng ủy Quận Đống Đa cho thành lập Chi bộ và trong thời gian tới, Chi bộ của Hội sẽ phát triển thêm Đảng viên mới.

Về công tác chuyên môn, là một tổ chức xã hội nghề nghiệp, Hội KTTV chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực khí tượng, thủy văn, môi trường và biến đổi khí hậu. Đây là lĩnh vực khoa học có tính ứng dụng thực tiễn cao và đang trong thời kỳ hoàn thiện cơ chế chính sách. Với vai trò của mình, Hội đã có nhiều đóng góp thiết thực cho việc xây dựng và hoàn thiện chính sách trong lĩnh vực KTTV, biến đổi khí hậu, tài nguyên nước của các Bộ, ngành, đơn vị, tổ chức.

Với sự hỗ trợ của Quỹ Môi trường Toàn cầu, Chương trình tài trợ Các dự án nhỏ tại Việt Nam (UNDP-GEF/ SGP), Hội KTTV đã chủ động nghiên cứu, phối hợp với các đơn vị liên quan đề xuất Dự án “Vận dụng tri thức địa phương và nông nghiệp thông minh nhằm nâng cao năng lực thích ứng, cải thiện sinh kế của đồng bào dân tộc thiểu số khu vực huyện Kim Bôi, tỉnh Hoà Bình” và tiến hành các hoạt động nghiệp vụ khảo sát tại địa bàn nhằm đề xuất xây dựng dự án. Tuy gặp phải những vướng mắc về thủ tục, song hoạt động của Hội KTTV Việt Nam tại địa bàn dân cư với các nhóm đối tượng tại địa phương đã khẳng định vai trò và giá trị thiết thực của việc lồng ghép tri thức bản địa với kiến thức khoa học về KTTV, phục vụ phát triển bền vững cho cộng đồng.

Có thể nói, tuy mới trải qua nhiệm kỳ đầu nhưng Hội đã đóng góp rất tích cực trong công tác quản lý nhà nước, chuyên môn trong lĩnh vực KTTV, môi trường và biến đổi khí hậu. Trong thời gian tới, Hội sẽ tiếp tục phát huy các thành quả đã đạt được. Đặc biệt, thông qua 2 Viện nghiên cứu trực thuộc, Hội sẽ đẩy mạnh hơn nữa triển khai các hoạt động chuyên môn, các đề tài nghiên cứu khoa học trong các lĩnh vực mà Hội đang thực hiện.

PV: Xin Giáo sư chia sẻ rõ hơn về những hoạt động đã phát huy vai trò của tổ chức Hội, góp phần tăng cường những đóng góp của ngành KTTV đối với các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội và phù hợp với tôn chỉ, mục đích khi thành lập?

Giáo sư Trần Thục: Thời gian qua, hoạt động của Hội có sự chỉ đạo, giúp đỡ của Bộ Nội vụ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Tổng cục Khí tượng thủy văn và sự đóng góp của các đơn vị trong ngành Khí tượng thủy văn, môi trường, biến đổi khí hậu.

Những đóng góp thiết thực của Hội thể hiện qua việc tham gia xây dựng và hoàn thiện chính sách trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường. Nổi bật là tham gia xây dựng Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, và Hội đã được Bộ Tài nguyên Môi trường tặng bằng khen.

Hội đã tham gia trong xây dựng dự thảo Chỉ thị số 10-CT/TW ngày 25/9/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khí tượng thủy văn đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tham gia xây dựng Quy hoạch mạng lưới KTTV Việt Nam và các văn bản, chỉ thị, các thông tư của Bộ TN&MT về công tác KTTV, biến đổi khí hậu, tài nguyên nước.

Các thành viên Hội đã tham gia xây dựng các văn bản quan trọng của Nhà nước, như Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu; Đóng góp do quốc gia tự quyết định gửi cho Ban thư ký Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu; dự thảo Kế hoạch thích ứng quốc gia… Bên cạnh đó, Hội cũng tham gia các Hội đồng thẩm định quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, phản biện cho 25 Báo cáo đánh giá môi trường chiến lược của các Quy hoạch tỉnh.

Qua đây, Hội Khí tượng thủy văn Việt Nam cũng cảm ơn Bộ Tài nguyên và Môi trường; Tổng cục Khí tượng thủy văn; Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu; Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội; Viện Khoa học Tài nguyên nước và các đơn vị liên quan đã hỗ trợ, cùng cộng tác với Hội. Hy vọng trong thời gian tới sự hợp tác này sẽ được tiếp tục và phát huy hơn nữa.

PV: Đứng từ góc độ lãnh đạo Hội và cũng đã theo sát sự phát triển của ngành trong hàng chục năm công tác, xin Giáo sư chia sẻ về các thách thức chính của ngành KTTV hiện nay? Từ những nhận định trên, trong nhiệm kỳ tới đây, Hội sẽ có định hướng gì để nâng cao hơn nữa vị thế của ngành KTTV ở tuyến đầu của công tác phòng chống thiên tai, ứng phó biến đổi khí hậu?

Giáo sư Trần Thục: Thời gian qua, công tác khí tượng thủy văn đã đạt được nhiều bước tiến rất đáng ghi nhận, từ công tác đo đạc tại các trạm, truyền các dữ liệu về Trung ương phân tích và dự báo, đồng thời, chuyển tải thông tin dự báo, thông tin phục vụ sản xuất đến người dân. Những thành quả đạt được có sự chỉ đạo trực tiếp của các lãnh đạo cấp trên, của Bộ Tài nguyên Môi trường, của Tổng cục Khí tượng thủy văn, sự đầu tư của Nhà nước, đồng thời chịu ảnh hưởng từ sự phát triển khoa học công nghệ trên thế giới và ở Việt Nam.

Tuy nhiên, công tác dự báo khí tượng thủy văn vẫn còn nhiều những thách thức mà chúng ta cần phải vượt qua. Trong điều kiện nóng lên toàn cầu, biến đổi khí hậu, các hiện tượng khí hậu cực đoan sẽ xảy ra ngày càng nhiều hơn. Thách thức đến từ việc làm sao để dự báo những điều kiện cực đoan này trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, việc truyền tải những thông tin dự báo, cảnh báo trên đến cho người dân cần phải dễ hiểu hơn; có sự gắn kết giữa các nhà làm dự báo, các nhà cung cấp thông tin với người sử dụng để những thông tin này phát huy tối đa hiệu quả.

Một vấn đề nữa, sử dụng trí tuệ nhân tạo trong dự báo KTTV là một trong những giải pháp quan trọng trong thời gian tới cho ngành KTTV phát triển. Thế giới đã có những bước tiến đáng kể trong vấn đề này và ngành KTTV Việt Nam cũng nên chú trọng nhiều hơn nữa. Để ứng dụng được trí tuệ nhân tạo trong công tác KTTV cần có hạ tầng số, bao gồm hạ tầng về dữ liệu lớn, hạ tầng phân tích tính toán đủ mạnh, và đặc biệt là về con người, có sự tham gia của các Viện nghiên cứu, chuyên gia giỏi về lĩnh vực AI trong nước và quốc tế.

Cũng phải nhấn mạnh rằng, để ứng dụng trí tuệ nhân tạo cần có những thông tin trong quá khứ, cơ sở dữ liệu lớn về những hình thế thời tiết rất chi tiết gây ra các cực đoan KTTV trong quá khứ. Tuy nhiên, trong cơ sở dữ liệu KTTV của Việt Nam đến nay chủ yếu là những số liệu quan trắc KTTV, những phân tích tính toán và các điều kiện KTTV cực đoan, chưa đủ mức chi tiết của các hình thế, điều kiện gây hiện tượng cực đoan đó.

Mặt khác, trí thông minh nhân tạo dựa vào quy luật của quá khứ để dự tính cho tương lai. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu làm thay đổi quy luật của các hiện tượng thời tiết cực đoạn, khiến dữ liệu trong quá khứ có thể không còn chính xác với cùng một hiện tượng xảy ra trong tương lai. Vì vậy, cần thiết phải xét đến ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến các quy luật này.

PV: Trân trọng cảm ơn Giáo sư. Xin chúc nhiệm kỳ Đại hội tới đây của Hội Khí tượng thủy văn Việt Nam sẽ thành công tốt đẹp!