E-Magazine: Chuyển mình cùng xu hướng "tiêu dùng xanh"

Đi theo lối tiêu dùng “xanh hoá”, tiệm tạp hoá nhỏ “Sạp Chàng Sen” ở Đống Đa (Hà Nội) đang hướng đến việc định hình lối tiêu dùng sản phẩm theo phương châm bền vững. Cửa tiệm “Sạp Chàng Sen” đã xây dựng mô hình “xanh hoá” sản phẩm ngay khi bắt đầu đưa tiệm vào hoạt động từ năm 2016.

Sản phẩm của Sạp đảm bảo các tiêu chí: Ưu tiên sản phẩm bản địa thuần Việt, sản phẩm nhập khẩu hữu cơ, có nguồn gốc tự nhiên và có khả năng tái chế, tái sử dụng.

Các sản phẩm bao gồm: Kem ca cao được làm từ hạt cacao rang từ Lâm Đồng, gạo nếp Thái Bình và đường mía Nghệ An; Phô mai thuần chay được lên men và xông khói từ hạt đậu nành vỏ xanh giống thuần chủng, canh tác và thu hoạch bởi đồng bào dân tộc trên vùng núi của Hà Giang; sản phẩm gốm Tu Hú từ làng nghề gốm thủ công ở Sông Bé và các tỉnh thành miền Nam Việt Nam; sản phẩm nông sản thô Ông Thắng từ Ninh Thuận… Hay các loại nước tẩy rửa, lau sàn, nước giặt không có hoá chất, không gây nguy hại đến môi trường,…

Bên cạnh những sản phẩm nhập về, đảm bảo tính hữu cơ và tính “xanh - sạch”, Sạp còn tự sản xuất các sản phẩm tái chế từ giấy, bìa carton, giấy craff và từ những vụn vải dư thừa,… tạo nên các cuốn sổ; hay khuyên tai hoặc nhẫn, vòng,… đều được tái chế từ các miếng nhựa dẻo, vỏ lon nước uống, hay những vật dụng là chất thải vô cơ, tất cả mang một phong cách “tái sử dụng”, thông qua việc cửa hàng nhận thu thập đồ dùng cũ, phế liệu,… từ các khách hàng mang đến hay từ một số cơ sở sản xuất.

Đặc biệt, Sạp luôn chú trọng sự minh bạch, rõ ràng của nguồn gốc các hàng hoá. Ngoài việc kiểm tra kỹ lưỡng các nguyên liệu, thành phẩm, Sạp còn theo dõi từ khâu kiểm soát nguyên liệu đầu vào, đến quy trình, kỹ thuật sản xuất mặt hàng của các doanh nghiệp địa phương thực hiện, tạo ra những sản phẩm đảm bảo chất lượng cao.

Trao đổi về xu hướng tiêu dùng xanh tại Sạp, bà Trần Thùy Dung – Quản lý cửa tiệm Sạp Chàng Sen cho biết, để khuyến khích mọi người bảo vệ môi trường, sử dụng túi đựng đồ được làm bằng chất liệu giấy đã tái chế, tái sử dụng, Sạp có in chương trình tích điểm ở góc phải của túi, với 5 lần sử dụng túi đựng đồ mua hàng ở Sạp, người mua sẽ được giảm 5% và tới lần thứ 10 thì sẽ được giảm 10%.

Đây là một nỗ lực nhỏ của Sạp trong việc kéo dài tuổi đời của chiếc túi giấy, có thể tái sử dụng nhiều lần. Qua đó, các đồ dùng khác tại Sạp Chàng Sen luôn phù hợp và hướng đến nhu cầu tiêu dùng “xanh” của khách hàng, cũng như giảm thải được phần bao bì, góp phần bảo vệ môi trường sống ngày một trong sạch.

“

Từ những điều nhỏ bé trên, Sạp Chàng Sen đã có một lượng khách hàng yêu mến, tin tưởng và ủng hộ trung thành cả trong và ngoài nước quan tâm đến những sản phẩm an toàn với môi trường, góp phần xây dựng một hệ sinh thái trong lành, nâng cao sức khoẻ và đảm bảo đời sống chất lượng từng ngày với mỗi chúng ta".

Bà Trần Thùy Dung – Quản lý cửa tiệm Sạp Chàng Sen

Không chỉ từ những tiệm tạp hoá, cửa hàng nhỏ lẻ, hiện nay, lối sống “xanh” kéo theo sự phát triển, nở rộ của các chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch, hệ thống siêu thị, tiện ích,… Điển hình, có thể kể đến hệ thống siêu thị Mega Market (MM) Việt Nam, đã phát triển mô hình sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng theo xu hướng “xanh”, đảm bảo toàn bộ chuỗi cung ứng hạn chế tối đa việc ảnh hưởng đến môi trường.

Nắm được nhu cầu thiết yếu hiện nay về tiêu dùng xanh, MM Việt Nam hướng đến đưa vào hệ thống các sản phẩm và dịch vụ bền vững, giảm tác hại đến môi trường, tốt cho sức khoẻ, thông qua việc phối hợp với các đơn vị, thương hiệu có cam kết thực hiện sản xuất các sản phẩm “xanh” và đưa ra thị trường.

Đặc biệt, MM Việt Nam bán hàng theo tiêu chí bảo vệ môi trường, trong việc không sử dụng túi nilon và hệ thống nông trại rau củ quả theo tiêu chuẩn VietGap & HACCP trong kiểm soát các nguy cơ về an toàn vệ sinh thực phẩm.

Hiệu quả trong việc áp dụng mô hình tiêu dùng xanh tại MM Việt Nam thể hiện qua việc, nhiều khách hàng ý thức được tác hại khi túi nilon bị thải ra môi trường, nên đã chủ động từ chối lấy túi môi trường khi mua hàng hoặc tự mang túi đi để đựng các sản phẩm, hàng hoá. Hoặc, người dân đi mua hàng tại đây sẽ sử dụng hộp làm bằng bã mía thay bằng hộp xốp, lựa chọn các sản phẩm rau củ hữu cơ, thịt sạch,…

PV: Trong vài năm trở lại đây, nhất là khi Việt Nam thực hiện cam kết Net Zero, xu hướng tiêu dùng xanh ngày càng trở nên phổ biến. Theo ông, nguyên nhân do đâu mà xu thế này phát triển lên?

TS. Lê Hữu Thi: Xu hướng tiêu dùng xanh đã trở thành một làn sóng mạnh mẽ tại Việt Nam trong vài năm trở lại đây, đặc biệt là khi đất nước thực hiện cam kết Net Zero. Điều này xuất phát từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, liên quan đến áp lực từ bên ngoài lẫn sự thay đổi trong nhận thức của người tiêu dùng trong nước.

Trước hàng rào thương mại toàn cầu ngày càng nghiêm ngặt hơn với các tiêu chuẩn về môi trường, các quốc gia nhập khẩu lớn như Châu Âu (EU), Mỹ, và Nhật Bản, đã áp dụng các chính sách bảo vệ môi trường khắt khe. Để tiếp cận và duy trì thị trường xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam buộc phải tuân thủ các tiêu chuẩn này. Điều này đồng nghĩa với việc cần phải cải tiến công nghệ sản xuất, sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường, giảm thiểu phát thải và lãng phí trong quy trình sản xuất.

Bên cạnh áp lực từ các yêu cầu thị trường quốc tế, xu hướng sống xanh và tiêu dùng bền vững đang ngày càng trở nên phổ biến. Thêm vào đó, phong trào sống xanh và tiêu dùng có trách nhiệm đã lan tỏa rộng rãi nhờ sự hỗ trợ của các tổ chức phi Chính phủ, các chương trình truyền thông và các chiến dịch cộng đồng. Nhiều thương hiệu lớn tại Việt Nam đã bắt đầu nhận thức và thay đổi chiến lược kinh doanh của mình để đáp ứng nhu cầu của nhóm khách hàng này.

Ngoài ra, chính sách và sự khuyến khích từ phía Chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xu hướng này. Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang sản xuất xanh, các chương trình tuyên truyền và giáo dục về bảo vệ môi trường đã góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng và thúc đẩy tiêu dùng xanh trong xã hội.

PV: Sự chuyển đổi xu hướng tiêu dùng xanh là một đòn bẩy quan trọng thúc đẩy cả sản xuất. Nhà sản xuất, nhà cung cấp dịch vụ phải chuyển đổi hướng sản xuất theo hình thức thân thiện với môi trường. Tuy nhiên thách thức nằm ở chỗ, “hàng hóa xanh” còn mới và thị phần chưa lớn. Vậy doanh nghiệp cần những gì để giải quyết thỏa đáng mâu thuẫn giữa hai mục tiêu lợi nhuận và tăng trưởng xanh, thưa ông?

TS. Lê Hữu Thi: Sự chuyển đổi sang xu hướng tiêu dùng xanh đang trở thành một đòn bẩy quan trọng thúc đẩy cả lĩnh vực sản xuất và cung cấp dịch vụ. Tuy nhiên, việc cân bằng giữa hai mục tiêu lợi nhuận và tăng trưởng xanh vẫn còn là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh “hàng hóa xanh” còn khá mới mẻ và thị phần chưa đủ lớn để tạo ra lợi nhuận ngay lập tức.

Để giải quyết mâu thuẫn này, doanh nghiệp cần thực hiện một số chiến lược đồng bộ và lâu dài, trong đó, cần chú trọng đến việc đầu tư vào công nghệ xanh và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, đây được coi là điều kiện tiên quyết giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, tối ưu hóa chi phí vận hành trong dài hạn và tăng tính cạnh tranh cho sản phẩm.

Bên cạnh đó, việc tăng cường nghiên cứu và phát triển (R&D) sẽ giúp tạo ra các sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của thị trường. Do vậy, các doanh nghiệp cũng cần quan tâm, tìm kiếm những phương thức sản xuất các sản phẩm xanh, đảm bảo sản phẩm tiếp cận được nhiều phân khúc thị trường.

Đặc biệt, doanh nghiệp rất cần tận dụng các chính sách hỗ trợ từ chính phủ, như các ưu đãi thuế cho sản xuất xanh, các chương trình tài trợ hoặc vay vốn với lãi suất thấp để đầu tư vào công nghệ sạch. Bên cạnh đó, hợp tác với các tổ chức phi chính phủ, các cơ quan quốc tế hay tham gia vào các chuỗi cung ứng xanh toàn cầu cũng là một cách để chia sẻ rủi ro và tiếp cận được các nguồn tài nguyên cần thiết.

Qua đó, các doanh nghiệp có thể điều chỉnh mô hình kinh doanh để phù hợp với mục tiêu tăng trưởng xanh, áp dụng mô hình kinh doanh bền vững trong việc tái chế, giảm thiểu rác thải và tối ưu hoá nguồn lực.

Cuối cùng, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy từ việc chỉ tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn sang việc tạo ra giá trị bền vững dài hạn. Điều này bao gồm việc xây dựng một doanh nghiệp có trách nhiệm với môi trường và xã hội, từ đó thu hút sự ủng hộ lâu dài từ khách hàng và nhà đầu tư. Việc giải quyết mâu thuẫn giữa mục tiêu lợi nhuận và tăng trưởng xanh đòi hỏi sự đầu tư chiến lược, sự sáng tạo và tầm nhìn dài hạn từ phía doanh nghiệp.

PV: Hiện nay xu thế tiêu dùng xanh như một “hot trend”, đặc biệt được phổ biến trong giới trẻ. Tuy nhiên, nếu không cân nhắc có thể hành vi tiêu dùng xanh chưa chắc đã xanh. Vậy cần hướng việc truyền thông về tiêu dùng xanh như thế nào để có tính bền vững, lâu dài, thưa ông?

TS. Lê Hữu Thi: Xu thế tiêu dùng xanh hiện đang là một “hot trend,” đặc biệt thu hút sự quan tâm của giới trẻ. Tuy nhiên, việc tiêu dùng xanh thực sự có bền vững hay không phụ thuộc rất nhiều vào cách thức mà các sản phẩm và hành vi tiêu dùng được thực hiện. Một ví dụ điển hình là túi nilon tự hủy, dù được quảng cáo là thân thiện với môi trường, nhưng thực tế vẫn có thể chứa các thành phần nhựa tạo ra hạt vi nhựa khi phân rã, gây hại cho môi trường về lâu dài.

Do đó, để hướng việc truyền thông về tiêu dùng xanh có tính bền vững và lâu dài, cần thực hiện một số biện pháp chiến lược như: Truyền thông, quảng bá cung cấp thông tin về các sản phẩm “xanh”, bổ cập kiến thức về tác động thực sự của các sản phẩm này lên môi trường. Điều này giúp người dân nhận thức và đánh giá toàn bộ vòng đời của sản phẩm, từ khâu sản xuất, sử dụng, cho đến tái chế hoặc thải bỏ; khuyến khích người tiêu dùng sử dụng sản phẩm bền vững, có chu trình sống tuần hoàn.

Đồng thời, tổ chức các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về trách nhiệm cá nhân trong việc bảo vệ môi trường sẽ giúp củng cố nền tảng cho tiêu dùng xanh bền vững.

Cùng với đó, doanh nghiệp cũng cần minh bạch trong việc công bố thông tin về sản phẩm xanh, bởi sự minh bạch sẽ giúp xây dựng niềm tin lâu dài từ người tiêu dùng và giúp họ đưa ra quyết định mua sắm thông minh và có trách nhiệm hơn.

Để truyền thông về tiêu dùng xanh đạt hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ, và cộng đồng. Chính phủ có thể ban hành các quy định về nhãn mác và tiêu chuẩn xanh; doanh nghiệp cần thực hiện đúng cam kết về sản phẩm của mình; và tổ chức phi chính phủ có thể đóng vai trò trong việc giám sát và cung cấp thông tin đáng tin cậy cho người tiêu dùng.

PV: Xin cảm ơn ông!