Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ phải chuyển đổi xanh để tham gia chuỗi cung toàn cầu

Chưa phát triển tương xứng với tiềm năng

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, chỉ số sản xuất công nghiệp trong 7 tháng đầu năm 2024 tăng 8,5% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến và chế tạo tăng trưởng 9,5% với điện tử là ngành then chốt.

Những năm gần đây, Việt Nam thu hút đáng kể các dự án đầu tư từ các Tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như NVIDIA, ASML, Amkor, và Seojin. Những “đại bàng” này không chỉ mang lại vốn đầu tư mà còn mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thực tế, xu hướng các Tập đoàn toàn cầu có mong muốn tìm kiếm đơn vị cung ứng trong nước đang gia tăng. Theo ông Matsumoto Nobuyuki, Trưởng đại diện, Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản, Văn phòng TP.HCM (JETRO), Việt Nam tiếp tục là điểm đến đầu tư hấp dẫn đối với doanh nghiệp Nhật Bản. Theo khảo sát, khoảng 56,7% doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam có phương châm mở rộng kinh doanh trong 1 - 2 năm tới, trong đó chiếm 47,1% là ngành sản xuất công nghiệp.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Điều này khiến cho khả năng tham gia vào các chuỗi cung ứng quốc tế bị hạn chế.

Các chuyên gia cho biết, doanh nghiệp trong nước hiện chỉ đáp ứng được khoảng 10 - 30% nhu cầu linh kiện và phụ tùng cho các doanh nghiệp FDI. Con số này thể hiện rằng mặc dù Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho các dự án sản xuất nhưng khả năng nội địa hoá còn hạn chế.

Để có thể tận dụng tốt cơ hội này, một số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước đã thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. Cụ thể, các doanh nghiệp đã nâng cao trình độ tổ chức sản xuất, tăng năng suất và hiệu quả, cắt giảm chi phí nhằm đáp ứng yêu cầu, trở thành nhà cung ứng trực tiếp với các nhà sản xuất, lắp ráp sản phẩm hoàn chỉnh và các Tập đoàn đa quốc gia; từ đó tham gia vào mạng lưới sản xuất, chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Bằng những nỗ lực đó, hoạt động công nghiệp hỗ trợ ngày càng phát triển, tỷ lệ nội địa hoá được nâng cao trong nhiều ngành sản xuất như dệt may, da giày đạt 45 - 50%; ngành cơ khí chế tạo đạt 30%.

Ông Vũ Trọng Tài, Tổng giám đốc RX Tradex Việt Nam nhìn nhận, Việt Nam đang nổi lên như điểm sáng trong các lĩnh vực đầu tư mới như công nghiệp bán dẫn. Vì vậy, việc nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong chuỗi cung ứng này đang đòi hỏi cấp bách. Hiện nay, đã có những nhà đầu tư nước ngoài tìm kiếm đối tác tại Việt Nam giúp gia tăng tỷ lệ nội địa và tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đánh giá về năng lực tham gia của khối nội vào chuỗi cung ứng vi mạch bán dẫn, bà Lê Nguyễn Duy Oanh, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển Công nghiệp hỗ trợ TP.HCM cho rằng, Việt Nam có ưu thế về kỹ thuật sản của nhân công trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn, việc này được các nhà đầu tư FDI và các Tập đoàn quốc tế trong lĩnh vực này rất quan tâm.

Cũng theo bà Oanh, thời gian tới, các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hỗ trợ nội địa sẽ có những cơ hội để đáp ứng tốt các nhu cầu đầu tư vào công nghiệp bán dẫn. Tuy nhiên, đòi hỏi các doanh nghiệp cần hoàn thiện kỹ thuật, trình độ, cũng như đầu tư thêm về ISO, đầu tư thêm về trình độ sản xuất và đáp ứng nguồn nhân lực. Khi thực hiện được những điều này, Việt Nam sẽ có sự sẵn sàng hơn để “đứng chân” được vào trong chuỗi cung ứng thị trường vi mạch bán dẫn.

Chuyển đổi xanh để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu

Việc đổ bộ của doanh nghiệp FDI là miếng bánh thị phần lớn cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước, tuy nhiên để chạm tới thực sự không dễ. Nhiều doanh nghiệp chia sẻ rằng để có thể “chắc chân” ở chuỗi cung ứng, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam nhất thiết phải tham gia sản xuất sản phẩm công nghệ lõi.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cần thiết phải chuyển đổi xanh để có thể đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của các Tập đoàn đa quốc gia.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy đánh giá, chuyển đổi xanh là xu hướng chuyển dịch tất yếu của thế giới. Xu thế này vừa là cơ hội vừa là thách thức lớn đối với doanh nghiệp Việt nam.

Thứ trưởng cũng nhìn nhận, chuyển đổi xanh không chỉ là phát triển, ứng dụng công nghệ hướng tới môi trường mà còn là thay đổi cả quy trình sản xuất kinh doanh nhằm nâng cao tính hiệu quả hoạt động, giảm phát thải, hướng tới nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Tiến tình để phát triển chuyển đổi công nghiệp xanh gồm kiểm soát ô nhiễm, sản xuất sạch hơn, tư duy vòng đời, sản xuất khép kín, hiệu quả sinh thái và công nghiệp sinh thái.

Quá trình chuyển đổi xanh, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tập trung vào việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Theo đó, các doanh nghiệp đã ưu tiên sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, áp dụng công nghệ sạch và phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường, từ đó bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và giảm ô nhiễm.