Đêm nghe gió lạnh triền sông

Những nhà văn, thi sĩ gắn bó với Hà Nội thường là người yêu thiên nhiên, sông nước. Bằng sự lao động miệt mài, họ đã mang đến nhiều ấn tượng đẹp về Hà Nội, khắc thêm nét chạm trổ cổ kính và hiện đại, mang đến sự ám ảnh cho người đi xa Thủ đô. Từng vẻ đẹp sâu xa của hồn phố, hồn người Hà Nội xưa và nay đã làm say lòng bao văn nghệ sĩ trong sáng tạo. Những câu chuyện cuốn hút về hồn cốt người Tràng An xưa, về phố cổ, về Hồ Gươm, về huyền thoại Thăng Long, về Tây Hồ… đã làm nên muôn sắc thái về vẻ đẹp thanh lịch của Thủ đô. Tôi đã nghĩ nhiều về trầm tích văn hóa của người Hà Nội, những giá trị luôn cần được đời sau ghi nhớ và giữ gìn.

Có một trầm tích văn hóa đẹp đẽ và lắng đọng. Đó là nét văn hóa được khởi nguồn từ dòng sông Mẹ. Trầm tích ấy luôn được thời gian đắp bồi, tựa như phù sa châu thổ. Đó là nét văn hóa từ văn minh châu thổ sông Hồng và những cảm thức sống được sáng tạo từ dòng sông Mẹ - dòng sông Hồng chảy qua Hà Nội và lan tỏa tới các miền quê. Cảm hứng ấy luôn ngập tràn trong tôi mỗi khi đứng trước dòng nước ngầu đỏ. Sự gắn bó thân thương với sông nước trong tôi là những dòng chảy đầy mộng mị và hình như không khi nào vơi cạn.

Tôi muốn được nhìn ngắm dòng sông Mẹ và lặng lẽ nghĩ về Hà Nội. Nghĩ về những kiếp người cần lao thăng trầm từ nơi này, từ những cơn gió lạnh khi mùa đông đang về. Chính từ dòng sông này, từ phía ngoài con đê nằm bao quanh Hà Nội. Đêm đông, nằm lắng nghe tiếng gió lạnh triền sông… Tôi thấy mình vừa đứng đây, vụt bay lên trên đôi cánh thi ca. Ngắm nhìn Hà Nội chuyển mùa và lắng nghe tiếng thở của đêm từ phía xa xa…

Tôi bay dọc triền sông Hồng. Lắng nghe hơi thở Hà Nội dâng lên từ trầm tích phù sa của dòng sông Mẹ. Gió vẫn ào ạt thổi. Dưới chân những cây cầu, nghe thời gian chậm chậm đi qua, nhìn dòng nước sông vẫn lững lờ chảy. Nước sông đang ấm lên từ lòng đất Mẹ, dòng chảy thật lắng đọng, hiền hòa. Nơi đây, sóng sông Hồng từng bao phen giận dữ, từng gào thét, từng ngầu đỏ. Nước sông mặn, cát sông mặn, phù sa hồng và mặn hơn, có phải chăng là thứ trầm tích của mồ hôi, nước mắt và máu của bao đời?

Bình minh đã lên! Tôi vẫn đang ở đây, vừa chạm tay vào thành cầu. Đứng nhìn dòng sông và bờ bãi xanh ngút ngàn từ giữa cầu Long Biên. Tôi nhìn sang phía đôi bờ sông. Bên kia là Gia Lâm và những ngôi chùa cổ in bóng xuống ven sông. Bên này là Thăng Long, trung tâm Hà Nội. Nghe những ngọn gió lao xao kể về bao câu chuyện xưa cũ. Bao người xưa cũ. Bây giờ ở đâu?

Ai cũng có một dòng sông ký ức cho riêng mình! Con người lớn lên cùng lịch sử và dòng sông trầm tích phù sa. Một Hà Nội xa xưa cùng bao truyền thuyết, huyền thoại sống động và đẹp đẽ bên dòng sông. Một Hà Nội ngày nay đang vươn mình phát triển và hội nhập cùng đất nước và thế giới. Sự phát triển kinh tế - xã hội càng hiện đại, càng tiềm ẩn thêm nhiều thách thức.

Triền sông ngập gió và hương phù sa từ châu thổ sông Hồng dâng lên ngai ngái. Ngắm sông Hồng ngày chớm đông thật đẹp. Trời đã vào đông, mặt sông chuyển sang màu lam nhẹ và lạnh. Ven sông, nhìn từ nơi đồng bãi, đã thấy sắc vàng le lói đốm nắng của những vạt hoa cải. Thứ hoa mang theo ký ức tuổi thơ, luôn nở rực vàng mỗi khi đông về. Sông như lặng lẽ hơn. Dòng chảy bao đời mà vẫn còn e ấp? Sông uốn cong mình, nhẹ nhàng và trong xanh hơn dẫu mùa mùa nước đi qua, sông từng đắp bồi, từng vợi cạn. Sông từng hạnh phúc, từng đớn đau và khi mệt nhoài thì nằm thở an nhiên. Mùa lũ năm nay vừa mới đi qua trong sự muộn mằn thay đổi thời tiết của mẹ thiên nhiên.

Mùa này, những vạt lau ngoài bãi soi đang nở hoa trắng như mây. Nhìn xa xa, bãi lau tựa như đàn ngựa hoang cổ xưa đang tung bờm trắng xóa. Dưới ánh nắng đầu đông, từng vạt lau xào xạc ca hát hay than thở. Chỉ có kiếp lau là biết rõ đời mình! Hoa lau trắng ánh lên những vệt mầu xam xám. Bỗng dưới ánh nắng vàng, chiều nay, thứ hoa lau xám chợt chuyển thành màu tím, những sắc màu ánh phớt ma mị và quyến dụ. Thiên nhiên vốn mang theo vô số sắc màu bí ẩn khiến người ta không thể giải mã!

Tôi bước đi trên triền sông đầy gió. Châu thổ sông Hồng đã bồi đắp tầng tầng phù sa từ bao đời nay. Châu thổ đã hình thành nên những làng quê đồng bằng trù phú. Ngay trên địa danh Thủ đô Hà Nội, phía Tây của Hồ Tây kia cũng từng hình thành nên một vùng làng nghề đẹp đẽ, dẫu nó mang một cái tên nghe có vẻ khá hoang vu, đó là vùng Trích Sài. Bởi Trích Sài cũng có nghĩa là một làng nghề hái củi xưa.

Sông Hồng - dòng chảy kỳ vĩ gắn liền với lịch sử và truyền thống chống giặc ngoại xâm oai hùng của dân tộc Việt Nam. Mảnh đất Thăng Long xưa đẹp hơn với dòng sông Hồng, với cây cầu Long Biên lịch sử và cả một vùng châu thổ trù phú. Vùng đất ấy đã tạo nên cái thế “rồng cuộn hổ ngồi”. Bao nhiêu áng văn thơ đã được các thi nhân, các nghệ sĩ dựng nên từ sự rung động về dòng chảy lịch sử này. Sông Hồng chính là dòng chảy biểu tượng cho hồn cốt người Việt, gói ghém trong đó tri thức lịch sử, văn hóa của đất nước chúng ta. Châu thổ sông Hồng chính là vùng châu thổ đẹp nhất, tràn ngập phồn sinh.

Dòng sông Hồng đã kiến tạo nên một vùng văn hóa châu thổ lúa nước độc đáo và đặc sắc. Dòng sông mang theo triết lý đời sống và câu chuyện về sự truyền sinh dòng giống người Việt. Bao áng thi ca cất lên khi ngợi ca tín ngưỡng thờ Mẫu từ phía đầu nguồn dòng sông. Nơi ấy, những làn điệu hát văn được khởi lên từ một miền rừng núi hoang vu, một miền núi đồi đẹp như thiên thai với những làn điệu nổi tiếng như “Cô Đôi Thượng Ngàn”.

Bởi sông Hồng chính là dòng sông Cái, dòng sông Mẹ như tên gọi dân dã ngàn xưa của dân gian. Sông Hồng luôn là hình ảnh đẹp đẽ nhất, giống như một bà mẹ vĩ đại. Sông Mẹ khi thì bao dung hiền hòa, khi trào dâng mạnh mẽ che chắn cho đàn con của mình. Sông trầm tích phù sa châu thổ, bồi đắp nên những giá trị mang tính nhân bản của con người. Nét văn hóa vùng châu thổ sông Hồng từ xa xưa vẫn luôn đề cao Đạo Mẫu.

Tôi đã từng viết một loạt bài tản văn về sông Hồng nhưng bây giờ vẫn muốn được viết tiếp. Sông vẫn còn chảy miệt mài từ ngàn xưa cho đến tận bây giờ! Bầu trời bao la kia và mặt đất sẽ ấm áp hơn khi con người ta luôn có tình yêu thương. Những dòng sông trên mặt đất này vẫn chảy, những dòng chảy của yêu thương, của những ân tình sẽ còn theo suốt trong những năm tháng cuộc đời mỗi con người. Đó là những dòng chảy đời sống luôn miệt mài, luân hồi, nối tiếp, mãnh liệt, trào dâng, lắng đọng, để cuối cùng hòa nhập vào đại dương. Những dòng sông sẽ còn chảy mãi, chảy theo suốt cuộc đời mỗi con người.

Mùa đông giá buốt đang về. Đêm về, lặng nghe gió lạnh đang thổi dọc triền sông…