Chuyện những "lời ru buồn" ở Miền Tây xứ Thanh

Vượt gần 300km về phía Tây xứ Thanh, chúng tôi đến huyện vùng cao Mường Lát để “mục sở thị” về những câu chuyện “lấy chồng từ thuở 13” đang diễn ra hàng ngày với bà con nơi đây.

Theo lời giới thiệu của cán bộ xã, chúng tôi dừng chân tại gia đình em Thao Thị Lau và Lầu A Dế (dân tộc Mông) ở bản Chim, xã Nhi Sơn khi cả hai vợ chồng vừa mới đi nương về. Tiếp chúng tôi trong ngôi nhà tềnh toàng không có gì đáng giá, nhìn người phụ nữ 2 con có khuôn mặt khắc khổ ấy ít ai nghĩ rằng cô mới chỉ 19 tuổi. Lau nhớ lại: “Trước kia, em cũng có ước mơ, cũng khao khát được học con chữ, được làm cô giáo cắm bản như những cô giáo miền xuôi. Nhiều lần thầy cô cùng cán bộ về tận nhà để động viên ba mẹ cho chị em em được đến trường, nhưng theo bố em cái chữ không làm cho cái bụng no được, chỉ có lên nương làm rẫy mới có cái để ăn…”, Lau bồi hồi nhớ lại.

Ban Dân tộc Thanh Hóa tuyên truyền về giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại huyện Mường Lát.

Rồi như những bạn bè cùng trang lứa khác, 14 tuổi em bị Lầu A Dế bắt về làm vợ. Lau sinh đứa con đầu lòng khi mới 15 tuổi, rồi đứa con thứ 2 ra đời khi Lau tròn 17.  Lau chỉ biết vùi đầu vào nương rẫy, bếp núc. Cuộc sống vất vả đã lấy đi vẻ ngây thơ, trong sáng ở cái tuổi đẹp nhất của đời người con gái.

Hay như câu chuyện của Vi Thị Điều, xã Quang Chiểu (huyện Mường Lát). Đang học lớp 5 thì Điều buộc phải nghĩ học giữa chừng vì gia đình quá nghèo. Ngày ngày, em lên nương làm rẫy giúp đỡ bố mẹ trồng lúa, trồng ngô… kiếm ăn qua ngày. 13 tuổi em lấy chồng, rồi sinh con đầu lòng khi 14 tuổi.

Câu chuyện của vợ chồng em Giàng A Dế và Hờ Thị Mái ở bản Suối Phái (Tam Chung) cũng tương tự. Khi làm đám cưới, các em mới 13 - 14 tuổi, cưới xong đẻ một lèo bốn đứa liền, nhưng toàn là con gái. Để có người nối dõi, vợ chồng Dế phải đẻ cho đến khi có con trai mới thôi.

Được biết, bản Suối Phái (xã Tam Chung, huyện Mường Lát) có 48 hộ, 266 nhân khẩu thì có đến 46 hộ thuộc diện hộ nghèo. Bà Vũ Thị Dung - cán bộ Trung tâm KHHGĐ huyện Mường Lát cho biết: Từ năm 2009 đến nay trên địa bàn huyện có hơn 500 cặp kết hôn, thì trong đó có tới gần 300 cặp lập gia đình ở tuổi vị thành niên con số này đang ở mức báo động (chiếm hơn 55 %). Đây là những con số đáng báo động, bởi việc lập gia đình sớm sẽ ảnh hưởng đến thể chất của các em, nhất là đối với các em gái, nhiều trường hợp để lại di chứng nặng nề, thậm chí có trường hợp tử vong. Bên cạnh đó, việc phải nuôi con thiếu hiểu biết cũng như ý thức trách nhiệm chưa có khiến đứa trẻ bị suy dinh dưỡng, cọi cọc, dễ mắc bệnh… Đó là chưa kể đến chất lượng giống nòi.

Nhiều em ở Mường Lát lấy chồng ở tuổi 13, rồi sinh con đầu lòng khi 14 tuổi.

Ông Lương Văn Tưởng, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa cho biết: “Theo số liệu thống kê từ năm 2011 -  2016, toàn vùng dân tộc miền núi có 1.207 cặp tảo hôn; 86 cặp hôn nhân cận huyết thống. Bình quân hàng năm có từ hơn 250 đến gần 400 cặp tảo hôn và có hơn 20 cặp kết hôn cận huyết thống. Tiêu biểu là các huyện: Mường Lát, Quan Hóa, Quan Sơn…

Theo ông Lương Văn Tưởng, nguyên nhân của tình trạng trên là do việc kết hôn ở vùng đồng bào dân tộc vẫn dựa trên phong tục tập quán cũ; trình độ dân trí thấp; việc lấy vợ, lấy chồng của con em vùng dân tộc vẫn phụ thuộc người đứng đầu trong gia đình, dòng họ…

Trước thực trạng đó, ngày 25/9/2015, Chủ tịch UBND tỉnh đã có Quyết định số 3175 về phê duyệt đề án “Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào DTTS tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020” (do Ban Dân tộc làm chủ đề án) với mục tiêu ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết trong đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực địa phương.

Đề án được thực hiện tại 223 xã miền núi thuộc 11 huyện miền núi và 7 huyện, thị xã giáp ranh có xã, phường miền núi; thời gian thực hiện từ năm 2017 - 2020 với tổng kinh phí hơn 5 tỷ đồng. Nội dung đề án là biên soạn, cấp phát các loại tài liệu bằng Tiếng Việt có các nội dung tuyên truyền trên địa bàn vùng miền núi, dân tộc; tổ chức hội nghị tập huấn nâng cao năng lực về công tác tuyên truyền cho đội ngũ cán bộ truyền thông xã, thôn về vấn đề giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, phổ biến, giáo dục Luật Hôn nhân và Gia đình; phòng, chống bạo lực gia đình; xây dựng mô hình giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống quy mô cấp xã, nhà trường; đẩy mạnh tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng…

Theo ông Lương Văn Tưởng, Trưởng Ban Dân tộc Thanh Hóa cho biết: “Để ngăn chặn nạn tảo hôn kéo dài ở Mường Lát nói riêng và các huyện miền núi nói chung, trước tiên, các ngành chức năng cùng vào cuộc, làm mạnh, mới ngăn chặn được tình trạng tảo hôn, phải tập trung tuyên truyền vận động cho thanh thiếu niên ý thức được việc kết hôn trước tuổi”.

Bài và ảnh: Tuyết Trang- Quỳnh Chi