Chuẩn hóa trái sầu riêng để "vui chung"

Hướng tới thị trường xuất khẩu chính ngạch

Cây sầu riêng được đưa vào trồng xen trong vườn cà phê trên địa bàn huyện Krông Pắc từ năm 2004 với diện tích khoảng 400 ha. Thực tế cho thấy, điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu trên địa bàn huyện rất phù hợp để phát triển sản xuất cây sầu riêng nên người dân tiếp tục mở rộng diện tích. Những năm gần đây, nhu cầu sầu riêng cả trong và ngoài nước tăng cao, nhất là từ khi thương lái tìm mua sầu riêng để xuất sang Trung Quốc. Tại địa phương dần hình thành mạng lưới/cơ sở thu mua, xuất khẩu sầu riêng một cách chuyên nghiệp và sôi động lên, kích cầu mạnh mẽ giúp ngành hàng này phát triển nhanh chóng về diện tích cũng như sản lượng hằng năm. HIện nay, sầu riêng đã trở thành một trong những cây trồng chính, chủ lực góp phần nâng cao thu nhập cho người dân và phát triển kinh tế của huyện.

Do thu nhập đem lại khả quan, diện tích sầu riêng toàn huyện đến nay đã tăng gần gấp đôi so với năm 2020, đạt 7.157 ha, trong đó, diện tích cho thu hoạch khoảng 3.000 - 3.200 ha. Tổng sản lượng ước tính 57.000-60.000 tấn. Diện tích trồng chủ yếu tập trung tại các xã Ea Yông, Ea Kênh, Hòa Đông và một số xã khác. Sản phẩm “Sầu riêng Krông Pắc” có những ưu thế về chất lượng phẩm chất vượt trội so với các địa phương khác đã được các doanh nghiệp thương lái và người tiêu dùng đánh giá có chất lượng tốt: thơm, ngon, cơm vàng, có độ ngọt và béo cao đặc trưng.

Không dừng lại ở thị trường tiểu ngạch sáng Trung Quốc, sâu riêng Krông Pắc hướng đến thị trường xuất khẩu chính ngạch với tiêu chuẩn cao hơn về chất lượng, an toàn sản phẩm. Trong những năm gần đây, huyện đã đẩy mạnh đầu tư hỗ trợ cho các tổ chức, cá nhân, người sản xuất sầu riêng áp dụng những quy trình sản xuất an toàn theo các tiêu chuẩn như VietGAP, sản xuất hữu cơ; xây dựng, quản lý vùng sản xuất, cơ sở đóng gói đảm bảo truy xuất nguồn gốc sản phẩm theo yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu, khuyến khích người dân hợp tác liên kết sản xuất tiêu thụ với các hợp tác xã, tổ hợp tác, các cơ sở doanh nghiệp thu mua đóng gói xuất khẩu đã được cấp mã số theo quy định. Đến cuối năm 2022, số diện tích Sầu riêng đã được kiểm tra đánh giá cấp giấy chứng nhận Thực hành nông nghiệp tốt (VietGAP) trên địa bàn huyện là 653 ha, tập trung chủ yếu vẫn là xã Ea Yông (với 497 ha).

Với con đường xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc đang rộng mở như hiện nay, ngành hàng sầu riêng được kỳ vọng sẽ góp phần thúc đẩy đời sống kinh tế, xã hội ở địa phương ngày càng giàu mạnh hơn. Theo ông Y Djoang Niê, Phó Chủ tịch huyện Krông Pắc, tính đến hết tháng 7/2023, toàn huyện Krông Pắc có tổng số 34 mã vùng trồng sầu riêng được Cục Hải quan Trung Quốc phê duyệt, với diện tích 2.015 ha sầu riêng; 13 cơ sở đóng gói các loại trái cây tươi xuất khẩu đã được cấp mã số.

Mùa thu hoạch sầu riêng, các hợp tác xã trả lương từ 200 nghìn đồng đến 1,5 triệu đồng/người/ngày tùy công việc. Đặc biệt, phần lớn nhân công là người dân tộc thiểu số trên địa bàn. Mỗi mùa thu hoạch sầu riêng thường kéo dài 4 tháng đã giúp các gia đình có thêm khoản thu nhập đáng kể, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống cho đồng bào các dân tộc trên địa bàn.

Giữ thương hiệu “Sầu riêng Krông Pắc”

Thị trường xuất khẩu giá trị cao khởi sắc, nhưng cũng như nhiều loại nông sản khác, người trồng sầu riêng đối mặt với rủi ro, tác động tiêu cực do tăng trưởng nóng. Trên địa bàn huyện xuất hiện tình trạng một số thương lái, cơ sở thu mua, sơ chế đóng gói sầu riêng không đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, dẫn đến sản phẩm không được chấp thuận xuất nhập khẩu vào thị trường Trung Quốc trong thời gian cuối tháng 8/2023.

Ngay đầu tháng 9/2023, UBND huyện đã ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn việc thu hoạch sầu riêng niên vụ 2023. Trong đó, yếu cầu các cơ quan chuyên môn, UBND các xã, thị trấn, công an huyện và các cơ sở thu mua kinh doanh đóng gói sầu riêng xuất khẩu. Trong đó, y Khẩn trương thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn, chất lượng sản phẩm và truy xuất nguồn gốc (mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói) đúng yêu cầu của nước nhập khẩu theo Nghị định thư đã ký kết. Đảm bảo không để xảy ra tình trạng gian lận về mã số vùng trồng, không đảm bảo về chất lượng sản phẩm, đảm bảo uy tín chất lượng sầu riêng Krông Pắc.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ NN&PTNT), đối với các lô hàng sầu riêng đến cửa khẩu mà cơ quan kiểm dịch thực vật phát hiện không tuân thủ sẽ yêu cầu tái xuất về nội địa, không cho phép xuất khẩu và nếu tái phạm sẽ tạm dừng việc khai thác, sử dụng mã số liên quan đến lô hàng. Đối với các trường hợp vi phạm quy định kiểm dịch thực vật theo thông báo từ phía Trung Quốc, Bộ NN&PTNT sẽ thực hiện tạm dừng đối với các mã số liên quan để điều tra nguyên nhân để áp dụng biện pháp khắc phục phù hợp. Trong trường hợp vi phạm lặp lại nhiều lần, sẽ tiến hành thu hồi mã số.

Không riêng Krông Pắc, sâu riêng đang là cây trồng mang lại giá trị cao nên tình trạng phát triển nóng cũng xuất hiện tại một số địa phương khác. Để phát triển bền vững ngành hàng này, các địa phương cần nâng cao chất lượng kiểm tra ban đầu đối với các mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói; Tăng cường giám sát mã số sau khi được cấp. Bên cạnh đó, đa dạng hóa các hình thức tập huấn, tuyên truyền; tổ chức tốt chuỗi liên kết sản xuất thực chất từ vùng trồng – cơ sở đóng gói - cơ sở xử lý kiểm dịch thực vật - doanh nghiệp xuất khẩu nhằm tạo ra sản phẩm chất lượng đáp ứng các tiêu chuẩn. Đồng thời, triển khai đồng bộ cho các vùng trồng, cơ sở đóng gói áp dụng phần mềm quản lý phục vụ công tác giám sát, truy xuất nguồn gốc khi có yêu cầu.

Cơ hội thị trường đang rộng mở, nhưng quả sầu riêng muốn đi xa, khẳng định thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới thì mọi chủ thể trong chuỗi giá trị cần phải chung sức chung lòng, hợp tác gắn bó, cùng phát triển bền vững ngay từ khâu sản xuất, vùng trồng sầu riêng tại địa phương.