Mưa “cực đoan”
Theo Trung tâm Chống ngập, đây là trận mưa cực đoan, lớn nhất từ đầu năm đến nay, chỉ trong thời gian khoảng 01 giờ 30 phút, vũ lượng mưa đã đạt đến 204,3 mm, vượt xa tần xuất thiết kế hệ thống thoát nước hiện nay. Theo Quyết định 752/QĐ-TT, đối với tuyến cống cấp 2, vũ lượng mưa đạt trong 01 giờ 30 phút ứng với chu kỳ 100 năm chỉ là 137,70mm).
Trong khi đó, tần suất thiết kế cống hiện nay (theo Quyết định 752/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Quy hoạch tổng thế hệ thống thoát nước TP.HCM đến năm 2020, cụ thể: Đối với tuyến cống cấp 3 là mưa 75,88mm trong 3 giờ; tuyến cống cấp 2 là mưa 85.36mm; kênh, rạch chính cấp 1 là mưa 95,91mm trong 3 giờ); đỉnh triều thiết kế là +1,32m.
 |
| Khu vực trung tâm Quận 1 trong cơn mưa lịch sử chiều ngay |
Sau trận mưa, trên địa bàn thành phố đã xảy ra ngập tại 59 tuyến đường, chiều sâu ngập từ 0,10 m đến 0,50 m; diện tích ngập từ 100 m2 đến 30.000 m2. Đối với khu vực sân bay Tân Sơn Nhất, thời gian mưa từ 16 giờ 30 phút đến 17 giờ 50 phút, vũ lượng đạt 170,3 mm (trạm đo Tân Sơn Hòa) đã xuất hiện ngập cục bộ tại bãi đậu số 11, 12, 13, 14, 15 với chiều sâu ngập 30 cm, thời gian nước rút khoảng 01 giờ sau mưa (tình hình đã cải thiện hơn nhiều so với trận mưa ngày 26 tháng 8 năm 2016 do đã cải tạo xong 07 vị trí cống băng ngang đường tuyến Mương A41 và đã nạo vét thông thoáng hệ thống thoát nước).
Điểm danh nguyên nhân
Theo Trung tâm Chống ngập, thứ nhất, trận mưa chiều ngày 26/ 9/ 2016 là trận mưa cực đoan, cho nên một số tuyến đường đã được đầu tư, nâng cấp hệ thống thoát nước nhưng vẫn bị ngập trong thời gian mưa như: đường Phan Xích Long, Trường Sơn, Song hành Quốc lộ 22, Phan Văn Hớn, Nguyễn Ảnh Thủ, Tô Ngọc Vân...
Thứ hai, do tình trạng xả rác xuống hệ thống thoát nước (miệng thu hầm ga, kênh rạch) còn phổ biến. Khi mưa lớn, áp lực nước cao sẽ cuốn trôi rác vào lưới chắn rác làm cản trở dòng chảy.
Thứ ba, tình trạng lấn chiếm hệ thống thoát nước, cửa xả, kênh rạch còn phổ biến; tình hình xử lý còn chậm (UBND Thành phố đã có nhiều chỉ đạo xử lý, gần đây nhất là Văn bản số 4527/UBND-ĐT ngày 19 tháng 8 năm 2016).
Thứ tư, trong thời gian qua, Trung tâm Chống ngập đã phối hợp cùng Sở Giao thông vận tải, UBND các quận/huyện rà soát các điểm ngập còn lại để đề xuất đầu tư dự án (giai đoạn 2016-2020). Nhiều dự án đã triển khai thực hiện nhưng tiến độ chậm do vướng thủ tục (như dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm, dự án cải tạo rạch Ông Búp, kênh tiêu Liên Xã, …) hoặc tiến độ thi công chậm như Xa lộ Hà Nội (chân cầu Rạch Chiếc), Nguyễn Văn Quá…
Ngoài ra, một số dự án thoát nước đang triển khai thi công nên đã ít nhiều ảnh hưởng đến khả năng thoát nước của tuyến cống hiện hữu. Một số tuyến đường đã xử lý ngập bằng giải pháp tạm (đấu nối mở thêm hướng thoát nước mới, cải tạo miệng thu….) trong khi chờ các dự án lớn triển khai đã xuất hiện ngập khi mưa to.
 |
| Khu vực phường Thảo Điền, Quận 2 trong cơn mưa chiều tối ngày 26/9 |
Đã “đề phòng” từ trước
Cũng theo Trung tâm Chống ngập, trước khi xuất hiện mưa, đơn vị này đã triển công tác khai vớt rác trước miệng thu nước, bố trí nhân sự túc trực tại các vị trí có khả năng gây ngập. Trong quá trình mưa, lực lượng công nhân của Công ty TNHH MTV Thoát nước đô thị và nhân viên của Trung tâm chống ngập thực hiện vớt rác và thanh thải các chướng ngại vật trước các miệng thu hầm ga.
Khi xảy ra ngập và trời tiếp tục mưa lớn, Trung tâm Chống ngập đã phát động lệnh ứng cứu toàn diện và Công ty TNHH MTV Thoát nước đô thị đã vận chuyển thiết bị, bố trí nhân sự để ứng cứu theo kịch bản đã xây dựng từ đầu năm. Đồng thời, liện lạc với lực lượng Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy hỗ trợ lực lượng tham gia ứng cứu khi xuất hiện ngập tại tầng hầm của các tòa nhà trên địa bàn Thành phố.
Theo Trung tâm chống ngập, trước mùa mưa, đơn vị này đã tập trung duy tu, nạo vét hệ thống cống thoát nước, kênh rạch trước mùa mưa có trọng tâm, trọng điểm; tập trung những vị trí có khả năng gây ngập, khu vực đông dân cư, chợ, buôn bán, khu vực có nhiều công trình xây dựng.
Tổ chức kiểm tra, bảo trì 27 trạm bơm với số lượng 56 máy có công suất từ 168m3/h đến 64.000 m3/h phục vụ bơm khi có mưa, triều (tổng công suất 475.680 m3/giờ) nhằm hỗ trợ bơm chống ngập khi có mưa kết hợp triều cường; 1077 van ngăn triều; 05 cống kiểm soát triều lớn: Bình Triệu, Bình Lợi, Rạch Lăng, Rạch Nhảy – Ruột Ngựa, Nhiêu Lộc – Thị Nghè theo quy trình đã được phê duyệt; trong đó, tăng cường công tác điều tiết nước trong các tuyến sông, kênh, rạch nhằm tăng khả năng trữ nước khi xuất hiện mưa, kết hợp với vận hành các bơm đã được đầu tư tại các cụm cống kiểm soát triều.
Năm 2016, Trung tâm Chống ngập triển khai thực hiện 70 hạng mục công trình cấp bách (đấu nối, mở thêm hướng thoát nước mới, cải tạo một số đoạn cống làm thu hẹp dòng chảy cho điểm ngập…). Đến nay, đã thi công xong 57 hạng mục công trình, Trung tâm Chống ngập đang phối hợp Sở Giao thông vận tải cấp phép thi công các hạng mục còn lại.
Theo Đài KTTV Nam Bộ, khu vực TP.HCM và các tỉnh Nam Bộ sẽ tiếp tục có mưa lớn trong vài ba ngày nữa. Giả thiết, nếu TP.HCM tiếp tục có mưa “cực đoan” như trận mưa ngày 26/9 thì địa phương này sẽ ứng cứu như thế nào?
Nguyễn Thanh
