Quy định mới sẽ gỡ vướng quản lý hoạt động điều tra cơ bản địa chất công trình

PV: Thưa ông, ông đánh giá như thế nào về vai trò của công tác điều tra cơ bản, đánh giá và lập bản đồ địa chất công trình?

Ông Nguyễn Văn Nguyên: Những năm qua, công tác lập bản đồ địa chất công trình ở các tỷ lệ trung bình (1:50.000 - 1:25.000) hoặc lập bản đồ ở tỷ lệ lớn hơn (1:2.000...) đã được tiến hành theo đề án độc lập, là nhiệm vụ của đề án địa chất khác hoặc bắt buộc không thể thiếu theo yêu cầu của Luật Xây dựng... phục vụ quy hoạch hoặc các dự án xây dựng công trình cụ thể. Công việc này được xác định là một dạng của công tác điều tra cơ bản về địa chất.

Sản phẩm của công tác này là bản đồ địa chất công trình đã và đang được coi là dạng bản đồ địa chất quốc gia, trong đó có thể khai thác những thông tin nhiều khía cạnh của địa chất công trình phục vụ nhiều ngành kinh tế, lĩnh vực khoa học kỹ thuật khác nhau, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng.

Công tác điều tra cơ bản lập bản đồ địa chất công trình các tỷ lệ nêu trên được tiến hành trên các vùng lãnh thổ của đất nước, phục vụ các diện tích cần quy hoạch xây dựng, cải tạo đất đai đô thị, khu công nghiệp, khu dân cư, xây dựng thủy điện thủy lợi, xây dựng công trình hạ tầng giao thông...

Tuy vậy, công tác điều tra cơ bản lập bản đồ địa chất công trình chưa có sự triển khai đồng bộ trên cơ sở các quy hoạch của các lĩnh vực xây dựng giao thông, nông nghiệp, quốc phòng... dẫn đến việc quản lý chưa có sự thống nhất, đặt ra yêu cầu cần cụ thể hóa việc quản lý trong một bộ luật chuyên ngành để phát huy hết giá trị nguồn tài nguyên địa chất này cũng như đáp ứng nhu cầu khai thác số liệu về địa chất công trình rất đa dạng hiện nay và những năm tiếp theo.

PV: Xin ông cho biết về hiện trạng quản lý hoạt động điều tra cơ bản, đánh giá và lập bản đồ địa chất công trình?

Ông Nguyễn Văn Nguyên: Quy định tại khoản 4 Điều 2 Luật Khoáng sản năm 2010 đã làm rõ nội hàm công việc để hướng tới mục tiêu đánh giá được tiềm năng khoáng sản, công tác địa chất phải thực hiện những nghiên cứu, đánh giá chuyên sâu về cấu trúc, thành phần vật chất, lịch sử phát sinh, phát triển của vỏ Trái đất.

Đây cũng là những dữ liệu cơ bản không chỉ phục vụ cho công tác đánh giá, thăm dò khoáng sản mà còn phục vụ đánh giá xác định giá trị tài nguyên địa chất khác như: di sản địa chất, các cấu trúc địa chất cho xây dựng các công trình ngầm quốc gia, cấu trúc tiềm năng chứa nguồn địa nhiệt, cấu trúc tàng trữ tài nguyên nước ngầm, địa chất công trình - địa kỹ thuật... là căn cứ khoa học định hướng cho nhiều quy hoạch liên quan đến các các ngành Xây dựng, Giao thông, Nông nghiệp, Du lịch,… để phục vụ phát triển bền vững kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, nội dung công tác điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản quy định tại khoản 1 Điều 22 của Luật Khoáng sản lại chỉ quy định cho công tác điều tra, đánh giá tiềm năng khoáng sản, còn công việc điều tra địa chất tai biến, địa chất môi trường, địa chất công trình chỉ là một dạng công việc đi cùng với công tác lập bản đồ và điều tra khoáng sản khu vực hoặc chưa đề cập đến. Điều này đồng nghĩa với việc Luật Khoáng sản chưa đề cập đến quy định trách nhiệm đối với việc quản lý tài nguyên địa chất khác như địa chất công trình, cấu trúc địa chất tàng trữ, không gian lòng đất...

Trong Luật Xây dựng số 50/2014/QH13, Điều 73 mục 2 có nêu khảo sát địa chất công trình và có những thông tư quy định hướng dẫn việc khảo sát công trình phục vụ hoạt động đầu tư xây dựng, tuy nhiên cũng không nêu rõ việc quản lý nhà nước đối với công tác này.

PV: Thưa ông, ông có đề xuất gì để giải quyết những bất cập trên?

Ông Nguyễn Văn Nguyên: Xuất phát từ thực tế nêu trên, để phát huy tối đa giá trị tiềm năng của tài nguyên địa chất (địa chất công trình), việc xây dựng nội dung điều tra đánh giá địa chất công trình và thống nhất sự quản lý nhà nước với dữ liệu địa chất công trình phục vụ trong các ngành kinh tế là rất cần thiết.

Hơn nữa, việc phân tích hiện trạng, cơ sở khoa học về quản lý hoạt động điều tra cơ bản, đánh giá và lập bản đồ địa chất công trình sẽ làm rõ nội dung, phương pháp và sự phù hợp, hiệu quả của hoạt động chuyên môn cũng như quản lý hoạt động chuyên môn này trong bối cảnh tình hình phát triển kinh tế - xã hội có nhiều chuyển biến hiện nay. Từ đó, đúc rút bài học kinh nghiệm, làm cơ sở đề xuất các cơ chế, chính sách điều chỉnh các đối tượng liên quan như thay thế các công việc không còn phù hợp hoặc hiệu quả thấp thông qua thúc đẩy các công việc có hiệu quả cao, phù hợp với nhu cầu xã hội.

Việc phân tích hiện trạng hoạt động, cơ sở khoa học định hướng triển khai hoạt động để cải tiến, sửa đổi đã được áp dụng trong nhiều ngành, lĩnh vực. Trong lĩnh vực điều tra cơ bản địa chất nói chung, địa chất công trình nói riêng, việc phân tích hiện trạng hoạt động, cơ sở khoa học các hoạt động chuyên môn cũng đã được thực hiện song hầu như chưa có phân tích hiện trạng quản lý, cơ sở khoa học định hướng cho công tác quản lý của cơ quan chức năng nhằm tạo lập, sửa đổi hành lang pháp lý, cơ chế, chính sách, pháp luật chuyên ngành. Vì vậy, cần phân tích hiện trạng hoạt động, cơ sở khoa học về quản lý hoạt động điều tra cơ bản, đánh giá và lập bản đồ địa chất công trình.

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý hoạt động điều tra cơ bản, đánh giá và lập bản đồ địa chất công trình, Nhà nước cần xem xét điều chỉnh các luật chuyên ngành theo hướng quy định tách riêng hoạt động điều tra cơ bản địa chất, địa chất công trình khỏi hoạt động quản lý, khai thác các tài nguyên cụ thể là tài nguyên khoáng sản. Về phía Bộ TN&MT, trong quá trình xây dựng Dự thảo Luật Địa chất và Khoáng sản, Bộ đã bổ sung điều khoản hoàn toàn mới về lĩnh vực địa chất công trình, trong đó có xây dựng dữ liệu địa chất công trình để việc sử dụng thông tin về địa chất công trình được hiệu quả và thống nhất.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!