Nông nghiệp ứng phó với El Nino: Việt Nam có thể làm tốt hơn nữa!

 El Nino là hiện tượng thời tiết cực đoan có ảnh hưởng mạnh tới khí hậu toàn cầu, tác động trực tiếp tới hệ thống nền nông nghiệp và thực phẩm của Việt Nam, trong khi nông nghiệp là lĩnh vực kinh tế quan trọng của Việt Nam, chiếm hơn một nửa GDP và chiếm 2/5 lực lượng lao động cả nước.

El Nino gây tổn thất lớn

Báo cáo về tăng cường tính chống chịu của hệ thống nông nghiệp, thực phẩm trước các tác động của El Nino tại Việt Nam của Ngân hàng thế giới (WB) cho thấy, El Nino năm 2016 đã ảnh hưởng tạo ra cú sốc lớn đối với nền kinh tế Việt Nam, trong đó tác động tiêu cực tới nền phúc lợi, an ninh thực phẩm và ảnh hưởng giảm sự phát triển của nền nông nghiệp. Các vùng bị tổn thương nặng nề nhất ở Việt Nam bởi các tác động của El Nino đến nông nghiệp là vùng Nam Duyên Hải, Tây Nguyên, Lưu vực sông Mekong.

Ông William R.Sutton, Chuyên gia kinh tế trưởng về nông nghiệp, Trưởng nhóm nghiên cứu của WB cho rằng, nhiều khả năng El Nino sẽ quay trở lại Việt Nam trong mùa Đông 2018 và 2019 sẽ khiến GDP bị tổn thất cũng như chỉ số giá tiêu dùng, làm gia tăng số lượng người nghèo. Việt Nam sẽ là quốc gia chịu tác động và ảnh hưởng lớn thứ 2 trong nhóm 5 nước là Philippines, Việt Nam, Myanmar, Campuchia và Lào.

“Nền kinh tế Việt Nam và người dân đều bị tổn thương bởi những tác động của El Nino gây ra, đặc biệt là trong sản xuất nông nghiệp. Vùng Trung du phía Bắc và các vùng hạ lưu sông Mekong là những nơi bị sụt giảm sản lượng nông nghiệp nhiều nhất trong thời kỳ ENSO. Sản lượng ngô tăng trong thời kỳ El Nino sẽ là ngang bằng với thời kỳ La Nina ở nhiều vùng ở Việt Nam nhưng sản lượng gạo chỉ tăng 1/2 so với sản lượng sụt giảm”, ông William R.Sutton cho biết.

Cũng theo ông William R.Sutton, El Nino còn làm giảm 2,6% sản lượng thủy sản bao gồm sản lượng đánh bắt và nuôi trồng. Trong khi đó, La Nina mặc dù không làm giảm sản lượng thủy sản nhưng lại khiến cho nhiệt độ ban ngày nóng hơn, làm gia tăng áp lực chịu nhiệt cho gia súc cũng như tăng các chi phí liên quan cho người sản xuất.

Thời gian qua, Việt Nam đã rất nỗ lực trong việc đầu tư khắc phục hậu quả thiên tai cũng như hỗ trợ cho người dân vùng thiên tai. Đặc biệt, Chính phủ cũng dành nguồn lực đầu tư cho công tác giảm nhẹ rủi ro, phòng chống thiên tai về cả hạ tầng và nâng cao năng lực nhận thức của cộng đồng.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đã tiến hành cải thiện, nâng cao năng lực của hệ thống chính sách, nhằm huy động và phát huy mọi nguồn lực và sự tham gia của mọi tầng lớp nhân dân trong phòng chống thiên tai, tăng cường tính chống chịu các hiện tượng bất thường của thời tiết như El Nino hay La Nina.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh, quá trình trên đòi hỏi nhiều thời gian, nguồn lực tài chính cũng như kiến thức. Chính vì vậy, Báo cáo về tăng cường tính chống chịu của hệ thống nông nghiệp, thực phẩm trước các tác động của El Nino tại Việt Nam, do nhóm nghiên cứu của WB thực hiện sẽ đưa ra những phát hiện và khuyến nghị hành động ứng phó kịp thời với các hiện tượng thời tiết cực đoan gây ra.

Tăng khả năng chống chịu bằng chính sách

Ông Achim Fock, Giám đốc Ban danh mục và quản lý dự án WB tại Việt Nam nêu rõ, Báo cáo của WB đã đưa ra nhiều lựa chọn về chính sách để Việt Nam có thể quản lý được hiện tượng El Nino, từ đó đưa ra những hành động thiết thực trong thời gian tới. WB mong muốn Chính phủ Việt Nam có thể nâng cao các biện pháp phòng ngừa cũng như nâng cao tình chống chịu của hệ thống nông nghiệp Việt Nam.

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh cho rằng, rút kinh nghiệm từ những thiệt hại do El Nino trong các năm từ 2014 – 2016, Việt Nam đã mất gần 1 triệu tấn thóc do sự bị động của nhiều địa phương. Với kết quả nghiên cứu của WB, Việt Nam có thể ứng dụng trong thực tiễn, triển khai nhiệm vụ, xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội gắn với công tác phòng chống thiên tai đảm bảo phát triển bền vững, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn.

“Tại thời điểm báo cáo được công bố, theo dự báo của nhiều cơ quan quốc tế cũng như Việt Nam, xác suất El Nino quay trở lại Việt Nam là rất cao trong mùa Đông năm 2018 và 2019. Báo cáo sẽ là cơ hội tốt để Việt Nam tiếp nhận thông tin, đưa vào kế hoạch hành động và chỉ đạo quyết liệt đối với ngành nông nghiệp trong tất cả các thời vụ để phòng chống hiện tượng El Nino cũng như xâm ngập mặn để sản xuất nông nghiệp đạt kết quả tốt nhất”, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh nói.

Ông William R.Sutton, Trưởng nhóm nghiên cứu của WB nhận xét, mặc dù chính phủ Việt Nam thời gian qua đã có những nỗ lực nhằm nâng cao khả năng phòng ngừa và chống chịu hiện tượng El Nino, tuy nhiên vẫn còn nhiều điểm có thể cải thiện để làm tốt hơn nữa công tác này.

Cụ thể, Việt Nam có thể xây dựng chiến lược cũng như chính sách phòng ngừa các thảm họa khởi phát chậm liên quan đến El Nino. Cùng với đó, cần nâng cao năng lực của cán bộ và tổ chức cũng như sự hợp tác giữa các cơ quan thuộc chính phủ, chủ động về nguồn ngân sách, lập kế hoạch kịp thời đối phó với các hiện tượng thời tiết bất thường. Ngoài ra, Việt Nam cần tăng cường năng lực dự báo cũng như cảnh báo sớm từ các địa phương cũng như năng lực hậu cần để hỗ trợ kịp thời trong ứng phó giảm nhẹ tác động của thiên tai.

“Việt Nam có thể thực hiện một số biện pháp can thiệp bằng chính sách để giảm thiểu thiệt hại từ El Nino, đó là dùng các giống cây trồng chịu hạn, bổ sung thêm hệ thống tưới tiêu cũng như các biện pháp can thiệp vào thị trường như cấm xuất khẩu gạo trong thời kỳ El Nino và tiến hành phân phối lương thực dự trữ và các biện pháp hỗ trợ về mặt xã hội như trợ cấp tiền mặt cho các hộ gia đình nghèo, bị tổn thất do thiên tai gây ra…”, ông William R.Sutton khuyến cáo./.