Người dân Hội An làm quen với việc “ai xả rác nhiều thì phải trả tiền nhiều”

Thu phí rác theo thể tích

Mỗi tháng gia đình bà Nguyễn Thị Vân, khối phố Xuyên Trung, phường Cẩm Nam (TP. Hội An) nhận 16 túi nylon đựng rác thể tích 10 lít do TP Hội An cấp, quy đổi từ 30.000 đồng phí vệ sinh môi trường. Gia đình bà Vân là một trong hơn 1.700 hộ dân phường Cẩm Nam đang trả phí xả rác theo thể tích thực hiện theo chương trình thí điểm của TP Hội An thu phí chất thải rắn sinh hoạt theo lượng phát sinh.

Bà Vân cho biết, thay vì lâu nay người dân thải rác theo thói quen sinh hoạt hằng ngày, mỗi tháng đóng tiền cho công ty vệ sinh môi trường thì bây giờ thành phố cấp phát cho cho gia đình bà các loại túi nylon đựng chất thải hữu cơ in chữ màu xanh và túi đựng chất thải vô cơ in chữ màu đen… Theo ngày luân phiên trong tuần, xe thu gom rác sẽ tới các khu dân cư để chở rác đi. Nhân viên công ty môi trường sẽ bán túi nylon, người dân sẽ trả tiền tương ứng số túi cần mua.

“Gia đình tôi có 5 người, trung bình ba ngày thải ra môi trường khoảng 2 kg rác hữu cơ, còn rác vô cơ khó phân hủy thì ít hơn, tôi mang đi chôn lấp làm phân. Với số lượng túi thành phố cấp phát hiện nay tôi sử dụng không hết, có tháng dư đến 4 túi. Tôi để dồn đó rồi sử dụng vì nghe cán bộ phường cho biết, nếu không cần thêm túi thì sẽ không phải đóng tiền hàng tháng như trước đây, có thể tiết kiệm được 15.000 đồng. Do đó tôi hết sức ủng hộ cách thức thu phí này” – bà Vân cho biết.

Cách nhà bà Vân 500 m, gia đình ông Huỳnh Viết Thuận là hộ kinh doanh nên phải đóng phí vệ sinh môi trường 60.000 đồng, tương đương nhận 16 túi loại 40 lít một tháng. Ông Thuận cho rằng, hiện số lượng túi thành phố cấp cho tiệm ăn của mình vừa đủ để dùng. Tuy vậy, thời gian tới nhà nước áp dụng hình thức thu phí theo cân nặng, thể tích như đang thí điểm thì số tiền sẽ rất cao.

“Tôi thấy đây là cách làm công bằng bởi ai dùng nhiều sẽ phải bỏ tiền nhiều. Tuy nhiên, chưa nên vội triển khai thu tiền với rác thải sinh hoạt dựa trên khối lượng sử dụng bởi hạ tầng hiện nay ở nhiều địa phương vẫn chưa đáp ứng được. Chẳng hạn tạị Cẩm Nam, xe thu gom rác không thể vào kiệt, hẻm nên người dân vẫn có thể mang bỏ rác ở ngoài thùng rác công cộng. Rồi camera khu phố chưa có nên không thể giám sát được người dân dùng túi nylon thông thường đựng rác rồi mang vứt bừa bãi”- ông Thuận cho biết.

Khó nhưng vẫn quyết làm

Là thành phố du lịch, nhiều năm qua, Hội An phải đối mặt với nhiều khó khăn vì vấn đề quá tải rác thải với trung bình mỗi ngày có khoảng 100 tấn rác thải sinh hoạt. Từ năm 2012, Hội An đã triển khai quy định phân loại rác tại nguồn và đến nay 60-80% hộ dân thực hiện tùy thời điểm. Rác hữu cơ được thu gom vào thứ 2 và thứ 6, rác vô cơ khó phân hủy vào thứ 3 và thứ 5. Hội An cũng là địa phương đầu tiên trên cả nước thí điểm quy định về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân theo quy định tại Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Từ giữa năm 2023, được sự chấp thuận của UBND tỉnh Quảng Nam và sự hỗ trợ của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), Hội An đã chọn phường Cẩm Nam làm thí điểm thu phí rác thải theo lượng phát sinh. Cụ thể, thí điểm tại mỗi gia đình nằm ở mặt tiền đường Nguyễn Tri Phương (cách khu phố cổ chừng 400m) sẽ tự phân loại rác thành 3 nhóm ngay tại hộ gia đình tương ứng với từng loại bao ni lông. Rác thực phẩm sẽ được đựng vào túi ni lông màu trắng trong, chữ xanh. Rác tái chế, tái sử dụng thì các hộ dân sẽ tự thu gom và xử lý tại nhà. Chất thải rắn sinh hoạt khác sẽ được bỏ vào túi chất thải màu trắng, chữ đen.

Từ khi triển khai chương trình vừa kể, các hộ gia đình được mua loại túi ni lông gồm 10 lít, 15 lít, 20 lít và lớn nhất là 40 lít. Theo mức giá được quy đổi, loại túi ni lông 10 lít có giá gần 1.900 đồng, túi 15 lít, giá 5.000 đồng, loại 20 lít, giá 7.500 đồng, loại 30 lít, giá 10.000 đồng và loại 40 lít, giá 15.000 đồng.

Bà Huỳnh Phạm Thùy Lan, Phó Chủ tịch UBND phường Cẩm Nam cho biết, giai đoạn đầu địa phương thực hiện thí điểm cho 450 hộ dân dọc đường Nguyễn Tri Phương, Cẩm Nam (TP Hội An) cách thức “tính tiền rác hằng tháng bằng thể tích, cân nặng thông qua túi nylong”.

Đến nay, địa phương đã triển khai 100% hộ dân trên địa bàn phường. Tuy nhiên, tỷ lệ các hộ dân hình thành thói quen dùng túi nylon được cấp phát để chứa rác vẫn còn thấp (trên 50%). Nguyên nhân do hiện nay mới chỉ dừng ở việc tuyên truyền vận động người dân thực hiện mà chưa có chế tài xử phạt cụ thể. Công tác thu gom vẫn được thực hiện khi người dân chứa rác trong các vật dụng khác.

“Lâu nay hộ dân thải rác nhiều cũng giống hộ thải ít, mỗi tháng đóng 30.000 đồng nên không công bằng. Cách tính hợp lý nhất nhưng cần có thời gian để người dân làm quen và chấp nhận việc xả rác nhiều thì phải trả nhiều tiền. Chính quyền TP Hội An cũng như phường Cẩm Nam biết việc thu phí thu gom rác theo khối lượng, thể tích là rất khó nhưng vẫn quyết tâm làm vì lợi ích lâu dài và là xu hướng của tương lai để đánh vào ý thức bảo vệ môi trường.”- bà Lan chia sẻ.

Theo ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch UBND TP. Hội An cho biết, tại Quảng Nam quy định chung của tỉnh từ trước đến nay là thu phí thu gom rác thải 30.000 đồng/hộ/tháng. Từ thu phí rác thải theo quy định giờ chuyển qua thu theo khối lượng là một vấn đề không dễ dàng để thực hiện nên cần phải thí điểm và Hội An đã chọn Cẩm Nam để thực hiện.

Hội An có thuận lợi là việc phân loại rác tại nguồn đã triển khai được 10 năm. Khi phân loại tốt thì việc triển khai thu phí rác theo khối lượng là hoàn toàn khả thi. Theo kế hoạch Dự án thí điểm thu phí theo khối lượng rác phát sinh tại Cẩm Nam sẽ kết thúc vào tháng 6/2024. Thành phố sẽ đánh giá kinh nghiệm quá trình thực hiện Cẩm Nam và xin chủ trương của Thành ủy Hội An để nhân rộng ra các địa phương khác. Dù muốn hay không cũng phải làm bởi luật Bảo vệ môi trường bắt buộc phải thi hành từ ngày 1/1/2025.

“Đây là vấn đề không dễ vì đụng đến túi tiền của người dân. Do vậy, giải pháp đầu tiên là phải kiên trì vận động, tuyên truyền để thay đổi nhận thức, hành vi của người dân. Thứ hai là giải pháp quản lý, kiểm soát thật mạnh mẽ nhưng cần có thời gian để người dân làm quen và chấp nhận việc xả rác nhiều thì phải trả nhiều tiền.

Hội An chưa đồng bộ đầu tư hạ tầng xử lý, phân loại, thu gom, hầu hết rác thải sinh hoạt được xử lý bằng chôn lấp. Do vậy, thành phố kỳ vọng sau khi hoàn thành xây dựng nhà máy xử lý rác theo công nghệ hiện đại giữa năm 2024 thì có thể nhân rộng mô hình thu phí theo thể tích hoặc khối lượng” – ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch UBND TP Hội An chia sẻ thêm.

Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân được tính toán phù hợp với pháp luật về giá và dựa trên khối lượng hoặc thể tích. Các quy định về thu phí xử lý rác sinh hoạt được thực hiện chậm nhất trước ngày 31/12/2024. Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn phương pháp định giá dịch vụ xử lý rác sinh hoạt; kỹ thuật phân loại rác... UBND cấp tỉnh quy định giá thu gom, vận chuyển, xử lý rác sinh hoạt; quy định hình thức thu phí. Tuy nhiên, đến nay nhiều tỉnh thành chưa ban hành quy định phân loại rác thải rắn.