Kế sách chặn rác thải nhựa lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn

Hiện nay, một lượng lớn chất thải từ đầu nguồn hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn theo dòng nước chảy xuống vùng hạ lưu tỉnh Quảng Nam như TP. Hội An, xã Tam Hải (Núi Thanh), huyện Duy Xuyên… Tại TP. Đà Nẵng, trung bình mỗi ngày phát sinh hơn 1.100 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó, rác hữu cơ có chiều hướng giảm sút và sự tăng lên của rác thải nhựa cũng như vật chất không xác định theo hướng vô cơ.

Thời gian qua, chính quyền tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng đã có nhiều nỗ lực để giảm thiểu rác thải nhựa như không sử dụng nước đóng chai bằng nhựa dùng 1 lần ở các cuộc họp chính quyền, thực hiện các sáng kiến, mô hình chống sử dụng đồ nhựa một lần, thực hiện phân loại chất thải tại nguồn… Đặc biệt, tại TP. Hội An, hàng loạt nhà hàng, khách sạn đã thực hiện kinh doanh hướng tới không chất thải (không ống hút nhựa, không chai nhựa PET, phân loại rác tại nguồn để làm compost, tái chế, xà phòng từ dầu ăn thải...)

Khách du lịch thu gom rác ở sông Hoài - hạ lưu sông Thu Bồn

Tháng 12/2016, với sự hỗ trợ kỹ thuật và thúc đẩy của IUCN, UBND TP. Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam đã ký Thỏa thuận hợp tác trong 3 năm (2017 - 2020) thí điểm thực hiện “Quản lý Tổng hợp lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và khu vực ven biển Quảng Nam - Đà Nẵng” sử dụng cách tiếp cận từ đỉnh núi xuống rạn san hô (R2R). Ban Điều phối chung (JCC) đã được hai bên thành lập để giải quyết các vấn đề liên vùng liên tỉnh và chịu trách nhiệm xây dựng quy chế, kế hoạch hoạt động và thực hiện.

JCC thông qua tham vấn với IUCN và các đối tác đã quyết định lựa chọn rác thải rắn là dòng chảy ưu tiên tại lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Việc xác định dòng chảy chính về rác thải rắn phù hợp với những cam kết và đồng thuận cao từ tỉnh Quảng Nam, TP. Đà Nẵng và Việt Nam liên quan đến cuộc chiến chống ô nhiễm rác thải nhựa.

Tuy vậy, khó khăn của các chính quyền TP. Đà Nẵng, tỉnh Quảng Nam chính là tìm ra công nghệ xử lý rác phù hợp, vị trí đặt các cơ sở xử lý chất thải mới, trong khi đó, lượng rác thải nhựa nhất là nhựa dùng một lần lại có dấu hiệu gia tăng; việc phân loại rác tại nguồn chưa hiệu quả; những đồ nhựa sử dụng một lần trên thị trường quá tiện lợi và quá rẻ nên người dân lạm dụng….

Qua kết quả thống kê sơ bộ từ nhóm tư vấn chất thải và nguồn (RWA) thông qua dự án được tài trợ bởi Viện Nước quốc tế Thụy Điển (SIWI) trong tháng 10/2019, ba nguồn rác thải chủ yếu phát sinh trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn gồm: Rác thải sinh hoạt, rác thải thương mại và rác thải du lịch với tổng lượng phát sinh đạt gần 1.650 tấn/ngày (khu vực đô thị chiếm gần 70%).

Lưu vực sông, vùng bờ biển và biển có mối quan hệ tương tác nhau, trong đó, vùng bờ biển là không gian chuyển tiếp giữa lưu vực sông và biển, có tầm quan trọng đặc biệt. Theo các chuyên gia của SIWI, cần có các cách tiếp cận tổng hợp quản lý rác từ nguồn tới biển (S2S) để quản lý vấn đề ô nhiễm nhựa từ đất liền ra sông và biển.

Khung quản lý S2S sẽ tập trung vào tính kết nối và liên quan lẫn nhau giữa các lưu vực sông và vùng ven biển với mục đích giải quyết một cách tổng thể vấn đề quản lý đất, nước ngọt và hệ sinh thái để kiểm soát và hạn chế rác thải nhựa từ các nguồn khác nhau đổ ra biển và hệ thống nước ngọt.