El Nino tác động đến đời sống xã hội: cảnh báo và giải pháp - Nhanh chóng xây dựng kịch bản ứng phó

Phóng viên Báo TN&MT đã phỏng vấn ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia, Tổng cục KTTV để hiểu rõ hơn cơ chế hoạt động và tác động của hiện tượng này đến nguồn nước và thời tiết Việt Nam.

PV: Xin ông cho biết về chu kỳ thời gian xuất hiện hiện tượng El Nino?

Ông Mai Văn Khiêm: “El Nino” là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo vùng Trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8 - 12 tháng hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 - 4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn. Sau 3 năm ảnh hưởng của La Nina gây mưa lũ lớn, ENSO hiện đang chuyển dần sang El Nino. Dự báo hiện tượng El Nino có thể xuất hiện vào nửa cuối mùa hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 80 - 90%.

PV: El Nino sẽ tác động thế nào đối với các quốc gia bị ảnh hưởng nói chung và Việt Nam nói riêng? Với những ảnh hưởng đó, Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia có lưu ý cụ thể gì về những tác động của hiện tượng này đối với thời tiết và nguồn nước của Việt Nam, thưa ông?

Ông Mai Văn Khiêm: El Nino xuất hiện sẽ làm thay đổi các hình thái thời tiết trên toàn cầu, nhiều mưa hơn ở một số nơi, trong khi những nơi khác có thể không có mưa hoặc mưa rất ít. Trong thời kỳ El Nino, tình trạng thiếu hụt mưa phổ biến sẽ xuất hiện tại các quốc gia Đông Nam châu Á, Ấn Độ và cả khu vực châu Úc. El Nino cũng làm cho nhiệt độ một số nơi có xu hướng tăng cao.

Đối với Việt Nam, trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trên cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao.

Đáng chú ý, El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 - 50%. Vì thế, trong các tháng mùa khô năm 2023, nguy cơ cao xảy ra khô hạn diện rộng hoặc cục bộ; hạn hán và lượng mưa ít khiến xâm nhập mặn tăng cao, khả năng thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 sẽ diễn ra trên phạm vi toàn quốc.

Nguy cơ thâm hụt lượng mưa sẽ không chỉ ở Việt Nam mà còn ở thượng nguồn các sông xuyên biên giới như sông Hồng, sông Mê Công, sông Đà. Có nghĩa rằng chúng ta cần chuẩn bị ứng phó nguy cơ thiếu hụt nguồn nước, khô hạn trong mùa khô 2023 - 2024.

Cần nhấn mạnh rằng, El Nino có tính biến động rất mạnh, mặc dù tổng lượng mưa có thể thiếu hụt nhưng lại hay xuất hiện các trận mưa lớn kỷ lục trong thời đoạn ngắn (1 ngày hoặc vài giờ đồng hồ). Ngoài ra, bão/áp thấp nhiệt đới có thể không xuất hiện nhiều nhưng tập trung nhiều vào giữa mùa, nguy cơ xuất hiện các cơn bão tính chất dị thường hơn, cả về cường độ và quỹ đạo.

PV: Trước những tác động trên, theo ông, chính quyền và người dân địa phương tại những nơi chịu ảnh hưởng của El Nino cần làm gì để ứng phó?

Ông Mai Văn Khiêm: Với khả năng cao xuất hiện El Nino, các địa phương cần rà soát đánh giá nhu cầu dùng nước cho sản xuất và sinh hoạt, xây dựng các kịch bản tác động cụ thể để có điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp, trước mắt là đối với vụ hè thu ở Bắc Trung Bộ, Trung Bộ hay các khu có hoạt động du lịch phát triển mạnh trong những tháng mùa khô năm 2023.

Các nghiên cứu cho thấy trong những năm El Nino, phần lớn các trạm quan trắc có dòng chảy năm nhỏ hơn trung bình nhiều năm từ 10% trở lên, những năm El Nino mạnh có thể giảm tới 50 - 60%, điều này có thể làm giảm sản lượng thủy điện, vì vậy các hồ chứa cần lưu ý có giải pháp điều chỉnh kế hoạch vận hành, sản xuất để ứng phó với nguy cơ thâm hụt lượng mưa, đảm bảo an ninh nguồn nước và an ninh năng lượng…

PV: Trân trọng cảm ơn ông!