Đóng cửa mỏ vàng Háng Trợ - Đừng nằm trên giấy!

Một góc khu vực mỏ vàng Háng Trợ, xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông.

Công ty “tháo chạy" bỏ lại khai trường chưa hoàn nguyên

Công ty Cổ phần công nghiệp Molybden Việt Nam (C.ty Molybden) được UBND tỉnh Điện Biên cấp phép khai thác vàng tại mỏ vàng Háng Trợ, xã Phì Nhừ 2 lần: Lần 1, tại Quyết định số 98/QĐ-UBND có thời hạn 5 năm (từ tháng 1/2008 – tháng 1/2013), khai thác trên diện tích 20ha, công suất 14.000 tấn quặng nguyên khai/năm (tương đương 350kg vàng); lần 2, UBND tỉnh Điện Biên tiếp tục đóng dấu giấy gia hạn cho C.ty Molybden khai thác vàng, tại Quyết định số 563/QĐ-UBND, cấp ngày 12/8/2013. Theo đó C.ty Molybdel được khai thác trên diện tích 20ha, với công suất 1.264 tấn quặng nguyên khai/năm (tương đương 10,83 kg vàng/năm).

Mặc dù chưa hết thời gian cấp phép khai thác (từ 2013 - 2028), thế nhưng từ năm 2016, C.ty Molybden đã “tháo chạy” khỏi địa bàn hoạt động không lý do. Đến đầu năm 2017, C.ty Molybden phá sản. Cuối tháng 6/2017, UBND tỉnh Điện Biên ban hành quyết định về việc thu hồi đất, chấm dứt hiệu lực giấy phép khai thác khoáng sản vàng của Công ty này.

Sau khi công ty Molybdel ngừng khai thác, tình trạng người dân vào khai thác vàng trái phép diễn biến phức tạp.

Sau hơn 10 năm phát lộ và khai thác, hàng chục héc-ta khai trường tại mỏ vàng Háng Trợ, xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông giờ là những quả đồi núi trọc lóc, sạt lở ngổn ngang đất đá. Những rãnh sâu hun hút, khu vực mỏ vẫn nham nhở những hố to, nhỏ. Tình trạng khai thác vàng trái phép sau khi C.ty Molybdel dừng hoạt động diễn ra phức tạp, gây ảnh hưởng đến an ninh trật tự trên địa bàn. Điều đáng nói là môi trường khu vực bị ảnh hưởng rất nặng nề, nguồn nước tại các bản Háng Trợ, Cồ Dề, Nà Ngựu, xã Phì Nhừ bị ô nhiễm kéo dài nhiều năm, sản xuất ngưng trệ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sinh hoạt của người dân.

Trao đổi với chúng tôi, ông Quàng Ngọc Tiên, Phó trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Điện Biên Đông cho biết: Thực hiện chỉ đạo của tỉnh, các cấp chính quyền huyện Điện Biên Đông đã có nhiều văn bản và trực tiếp chỉ đạo công an huyện, chính quyền xã nắm bắt tình hình, ngăn chặn tình trạng khai thác vàng thổ phỉ, trái phép. Tuy nhiên, do cửa mỏ vẫn chưa được đóng, khiến tình trạng khai thác vàng trái phép ở Háng Trợ vẫn rất khó kiểm soát.

Nguồn nước bị ô nhiễm, đục ngầu.

Được biết, C.ty Molybden Điện Biên đã lập bản cam kết bảo vệ môi trường năm 2007; Dự án cải tạo, phục hồi môi trường năm 2009. Công ty đã ký nộp quỹ cải tạo phục hồi môi trường được phê duyệt với số tiền 465 triệu đồng. Trong trường hợp công ty dừng hoạt động, chính quyền địa phương sẽ sử dụng số quỹ đó để cải tạo, phục hồi môi trường. Thế nhưng, với số tiền đó liệu có đủ để cải tạo, phục hồi môi trường tại khu vực này?

C.ty Molybden “tháo chạy” để lại khai trường chưa hoàn nguyên và hệ lụy là những người dân sở tại sinh sống quanh khu vực mỏ vàng phải gánh chịu.

Đừng nằm trên giấy…

Trước việc công ty không thực hiện cải tạo phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản, ngày 26/5/2017, UBND tỉnh Điện Biên đã có công văn số 1448/UBND-KTN về việc xử lý đóng cửa mỏ, cải tạo, phục hồi, bảo vệ khoáng sản chưa khai thác; ngăn chặn tình trạng vi phạm pháp luật về khoáng sản, đất đai, bảo vệ an ninh trật tự khu vực mỏ vàng Háng Trợ, xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông gửi các sở ngành, đơn vị liên quan.

Theo đó, giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với ngành liên, đơn vị liên quan, UBND huyện Điện Biên Đông thực hiện lập Đề án đóng cửa mỏ khoáng sản, cải tại phục hồi môi trường, bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trình UBND tỉnh Điện Biên xem xét, phê duyệt đảm bảo theo đúng trình tự, thủ tục quy định.

Đề án đóng cửa mỏ vàng được UBND tỉnh Điện Biên phê duyệt nhưng chưa được bố trí kinh phí.

Trên cơ sở Tờ trình số 11/TTr-STNMT ngày 14/1/2020 của Sở TN&MT tỉnh Điện Biên, ngày 17/2/2020, UBND tỉnh Điện Biên ra Quyết định số 141/QĐ-UBND về việc phê duyệt Đề án đóng cửa mỏ khoáng sản tại điểm mỏ vàng Háng Trợ, xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.

Mục đích đóng cửa mỏ là để quản lý bảo vệ khoáng sản chưa khai thác, thanh lý tài nguyên thuộc phần diện tích đã khai thác hết trữ lượng và giao đất cho UBND huyện Điện Biên Đông quản lý theo quy định pháp luật; phục hồi môi trường các khu vực đã khai thác. Tổng diện tích khu vực đóng cửa mỏ là 39,8ha.

Nội dung thực hiện đề án là: San gạt mặt bằng khu vực đáy moong; tạo hệ thống thoát nước chống ùn ứ; chèn cửa lò bằng tường dá hộc và xi măng mác 50, có biển cảnh báo nguy hiểm đối với các lò dọc vỉa vận tải, lò dọc vỉa thông gió; tiến hành cậy gỡ đá treo, bám vách taluy khu vực moong khai thác; xây tường chắn đáy moong khai thác; nạo vét khơi thông dòng chảy liền kề hang Háng Trợ; san gạt cắt tầng trên các sườn dốc; san gạt khu vực vách trượt và các tuyến đường vào mỏ, nội mỏ.

Tổng kinh phí thực hiện là 2.459.271.538 đồng (đã bao gồm thuế VAT). Kinh phí để lập, thực hiện Đề án đóng cửa mỏ khoáng sản được lấy từ nguồn kinh phí thực hiện ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường và nguồn vốn sự nghiệp hàng năm của ngân sách tỉnh Điện Biên. Theo đó, UBND huyện Điện Biên Đông có trách nhiệm quản lý, sử dụng kinh phí cải tạo, phục hồi môi trường và đóng cửa mỏ theo quy định với số tiền 2.097.667.867 đồng.

Đề án đóng cửa mỏ vàng Háng Trợ được phê duyệt là  biện pháp hữu hiệu để chấm dứt tình trạng khai thác vàng trái phép và ô nhiễm môi trường kéo dài nhiều năm. Trong ảnh: Nguồn nước Khó Sâu đoạn chảy qua bản Cồ Dề, xã Phì Nhừ.

Trao đổi với chúng tôi, ông Vũ Ngọc Hoành, Phó Chủ tịch UBND huyện Điện Biên Đông cho biết: Mặc dù đề án đóng cửa mỏ vàng Háng Trợ đã được phê duyệt nhưng đến nay, huyện vẫn chưa được bố trí để thực hiện đóng cửa mỏ, cải tạo, phục hồi môi trường.

Rõ ràng, việc Đề án đóng cửa mỏ khoáng sản tại điểm mỏ vàng Háng Trợ được phê duyệt là tín hiệu vui, là biện pháp hữu hiệu để chấm dứt tình trạng khai thác vàng trái phép và ô nhiễm môi trường kéo dài nhiều năm qua. Nhưng chỉ khi nguồn kinh phí được bố trí chứ không phải vẫn nằm trên giấy như hiện tại…