 |
|
Một góc phiên chợ ngày xuân huyện vùng cao Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên |
Chợ tết vùng cao là nét đặc trưng trong văn hóa đồng bào các dân tộc thiểu số. Những phiên chợ ngày giáp tết bao giờ cũng đông vui, nhiều hàng hóa và thời gian họp lâu hơn những phiên chợ ngày thường. Người vùng cao sắm tết rất giản dị chứ không cầu kỳ, không mua sắm nhiều quá nhưng cái gì cũng phải có một ít. Ðúng tính cách thật thà, chất phác của người vùng cao, nên chợ không nói thách, cũng không mặc cả. Ưng cái bụng thì bán, không ưng thì dù có trả giá cao vẫn lắc đầu.
Mỗi gian hàng bán một loại hàng hóa khác nhau. Kia là mấy thiếu nữ bán đồ thổ cẩm, kim và khung thêu cùng những bó sợi sặc sỡ đủ sắc màu được cuộn gọn gàng đẹp mắt. Bên này là hàng mây tre đan với đủ loại thúng, rổ, rá, gùi hay những cây giang đã được chẻ sợi để gói bánh. Kế tiếp là hàng thịt sấy với những miếng thịt lợn to, xắt miếng vuông vắn được tẩm ướp gia vị rồi nướng chín thơm lừng.
 |
|
Các mặt hàng nông sản được bày bán tại phiên chợ Tả Sìn Thàng, huyện Tủa (Điện Biên) |
Bên cạnh là mẹt cá nướng đánh bắt từ lòng hồ lên được kẹp vào nẹp tre phơi vài nắng. Còn dãy bên kia thì đủ các loại bánh kẹo. Từ kẹo dân dã do bàn tay khéo léo của người phụ nữ vùng cao làm ra như: Kẹo kéo, kẹo lạc, kẹo dồi, bánh khảo cho đến các loại bánh kẹo cao cấp hơn, bia, nước giải khát do cánh thương lái từ trung tâm thành phố đem vào. Cuối chợ là hàng nông cụ lao động sản xuất với đủ chủng loại: Cuốc, xẻng, thuổng, xà beng, lưỡi cày, dao, quắm…
 |
|
Chị em phụ nữ lựa chọn cho mình những bộ váy, áo để vui xuân đón tết |
Bao đời nay, người dân vùng cao vẫn giữ một phong tục rất hay. Những ngày giáp tết, bà con thường cọ rửa nông cụ lao động thật sạch sẽ rồi dựng vào góc nhà với quan niệm “cả năm chúng phục vụ sản xuất vất vả rồi, bây giờ con người được ăn tết thì cũng phải để chúng được nghỉ ngơi”. Và trong phiên chợ cuối năm, bà con thường mua thêm một vật dụng sản xuất nào đó để trong nhà với mong muốn, sau tết sẽ ra đồng hoặc ra vườn bổ vài nhát cuốc hoặc xẻng đất để cả năm năng suất lao động đạt hiệu quả cao, cây cối nhanh đâm chồi nảy lộc, mùa màng tốt tươi.
Ở chợ Tả Sìn Thàng, đồng bào Mông thường đem xuống chợ sản vật của núi rừng, như vài xâu mộc nhĩ, nấm hương, xâu cá bống, con gà thuốc hay vầu măng tươi mới đào hoặc bầu sáp ong… Và không thể thiếu được một đặc sản của người Mông ở đây là gà xương đen - giống gà được xem là “đặc sản” đất Tủa Chùa. Ở chợ phiên Tủa Chùa có một loại hàng hóa đặc biệt, được rất nhiều người ưa thích và tìm mua là rượu ngô, rượu thóc nổi tiếng do người Mông nơi đây chưng cất. Dãy hàng rượu khá đông khách, chủ yếu là nam giới tìm mua.
Hàng trăm chiếc can đựng rượu xếp thẳng hàng, người mua thường được cho nếm thử bằng nắp can. Nếm thoải mái mà không phải trả tiền. Cuối chợ, bên chảo thắng cố nấu lẫn với hoa hồi, thảo quả sôi sùng sục bốc khói nghi ngút, người ta tập trung thành nhiều góc nhỏ, cùng nhau ngồi nhâm nhi những chén rượu ngô mới thơm nồng. Bên các dãy hàng ăn thơm phức nào là món mèn mén làm từ ngô, bánh rán bằng bột khoai lang hoặc sắn deo dẻo, ngầy ngậy…
 |
|
Chợ xuân còn là nơi gặp gỡ, giao lưu của bà con các dân tộc |
 |
|
Chợ cũng là nơi để các chàng trai, cô gái tìm bạn kết duyên |
Bình thường, chợ phiên họp muộn nhất cũng chỉ đến quá trưa, nhưng những ngày cận tết chợ họp đến tận chiều. Chợ phiên cuối năm không chỉ là nơi mua sắm, mà với người dân vùng cao vui hơn cả còn là nơi để các chàng trai, cô gái tìm bạn kết duyên, nếu gặp được cô gái, chàng trai ưng ý thì sẽ dùng tiếng khèn dặt dìu bày tỏ tình yêu. Chợ cũng là để những người bạn lâu ngày gặp gỡ, giao lưu, cùng nhau uống chén rượu ngon, hỏi thăm nhau và nói về những chuyện đã qua.
