Để rừng… không "ngã"

Khai thác và tiêu thụ sản phẩm do rừng mang lại theo cách thân thiện hơn với môi trường, bảo vệ và xây dựng mối quan hệ bền vững với rừng chính là cách để con người có thể hưởng lợi lâu dài từ rừng.

Kỳ vọng là thế, song thực tiễn, mỗi năm, thế giới bị mất hơn 13 triệu ha rừng. Khi rừng mất đi, các loài động thực vật trong quần thể đó cũng theo nhau suy giảm. Liên Hợp Quốc khẳng định, đã đến lúc, thế giới nhìn thấy những hành động cụ thể và đáng tin cậy trên mặt đất, dưới hình thức chấm dứt các mô hình khai thác rừng không bền vững.

Còn tại Việt Nam, rừng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với con người, môi trường và trong việc thích ứng và ứng phó với biến đổi khí hậu. Bước sang năm 2022, cả nước phấn đấu tỷ lệ che phủ rừng toàn quốc đạt 42,02%, chú trọng nâng cao chất lượng rừng. Với mục tiêu đưa tốc độ tăng giá trị sản xuất lâm nghiệp đạt 102,81%; trồng rừng đạt 244.000ha, trồng cây phân tán 121,6 triệu cây. Giá trị xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản đạt 16,3 tỷ USD. Tổng sản lượng khai thác gỗ đạt 31,5 triệu m3, trong đó, khai thác từ rừng trồng tập trung 21 triệu m3, khai thác cây trồng phân tán, cây vườn nhà 5,5 triệu m3,… Đồng thời, thu dịch vụ môi trường rừng từ 2.800 - 3.000 tỷ đồng; diện tích rừng được cấp chứng chỉ 90 nghìn ha.

Kế hoạch đã có, mục tiêu đã rõ, song thực hiện ra sao để cán đích là việc đáng bàn?! Bởi, lâu nay, câu chuyện quản lý, bảo vệ "lá phổi xanh" ở Việt Nam đã, đang có nhiều vấn đề phải suy ngẫm. Mặc dù, chúng ta đã thực hiện nhiều nỗ lực thực thi luật pháp, tuy vậy, phá rừng vẫn là vấn đề nhức nhối.

Một trong những quyết định lớn của Chính phủ là đóng cửa rừng tự nhiên. Chúng ta kỳ vọng sẽ không có một cánh rừng tự nhiên nào chuyển thành thủy điện hay resort nữa. Nhưng còn nhiều việc để làm. Một trong những việc ấy là làm thế nào để chính những người chủ thực sự của những cánh rừng, có quyết tâm giữ rừng.

Giữ rừng không chỉ là cử lực lượng bảo vệ mà quan trọng hơn chính là hoạch định chính sách kinh tế không ảnh hưởng đến môi sinh. Cả nước hiện có gần 900 công trình thủy điện, phần nhiều trong số đó là xây dựng giữa rừng nguyên sinh. Giữ rừng nhưng vẫn còn tình trạng phá cả rừng phòng hộ làm du lịch, khoanh núi làm sân golf...

Tính riêng 2 tháng đầu năm 2022, diện tích rừng bị thiệt hại gần 127ha. Bài học nhãn tiền về mất rừng đã hiện hữu bấy lâu. Mưa bão xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam ngày càng tăng cả về tần suất và mức nguy hại, trở thành mối đe dọa thực sự đối với cuộc sống của con người và sự phát triển của nền kinh tế. Nạn phá rừng đầu nguồn để khai thác gỗ, phát triển nông nghiệp, thủy điện… làm thảm thực vật trên lưu vực ngày càng giảm dẫn đến khả năng cản dòng chảy kém, lũ tập trung nhanh hơn...

Liệu rằng, những hình ảnh về người dân thiệt mạng do lũ, lũ quét xảy ra trong những năm qua có khiến những kẻ phá rừng “rửa tay, gác cưa” hay không? Rất khó để có câu trả lời thỏa đáng, bởi chừng nào còn lợi ích quá lớn sẽ vẫn còn những kẻ nhẫn tâm tàn phá rừng… Khi rừng cạn kiệt dần, chúng ta có “sửa sai” bằng phong trào trồng rừng, giữ rừng? Rừng trồng mới, rừng tái sinh, khoanh nuôi bảo vệ đã mang lại màu xanh cho phần lớn diện tích núi trọc. Nhưng thử hỏi, rừng ấy liệu có đủ khả năng gánh vác nhiệm vụ điều hòa lũ hay không?

Hôm nay, chúng ta phải chung sống với lũ lụt - đấy là thực trạng nhất thời. Còn về lâu về dài, mỗi người cần phải biết tại sao lũ hung dữ, để rồi từ đó có cách giữ rừng, giữ môi trường như giữ tính mạng mình.

Cần phải biết, những cánh rừng "ngã xuống" hôm nay sẽ kéo theo đầy rẫy những bất an cho thế hệ mai sau.