Cảnh báo sớm cho tất cả: Những bước tiến lớn của Mozambique

Tại một buổi lễ cấp bộ trưởng ở Maputo, thủ đô của Mozambique, Tổng thống Filipe Jacinto Nyusi đã công bố lộ trình quốc gia đầy tham vọng để đạt được Cảnh báo sớm cho tất cả vào cuối năm 2027. Sáng kiến ​​này, còn được gọi là EW4All, lần đầu tiên được Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres công bố vào tháng 3/2022, với mục tiêu đạt được phạm vi bao phủ toàn dân trong thời hạn 5 năm.

Thảm họa và sự tàn phá

Tổng thống Nyusi - người đứng đầu Bộ phận quản lý rủi ro thảm họa của Liên minh châu Phi cho biết, người dân Mozambique luôn sống trong mối đe dọa thường trực của các thảm họa, đặc biệt là những thảm họa do các hiện tượng thiên nhiên cực đoan gây ra, trong đó lũ lụt, lốc xoáy và hạn hán là những thảm họa thường xuyên nhất. “Khi thiên tai xảy ra, chúng để lại dấu vết tàn phá đặc trưng bởi mất mát về người và thiệt hại về vật chất và môi trường hoặc những tác động nghiêm trọng đến xã hội và nền kinh tế của chúng ta", ông cho biết thêm.

Theo WMO, Mozambique nằm ở Đông Nam châu Phi, bên bờ biển Ấn Độ Dương và đất nước này thường xuyên hứng chịu các cơn bão nhiệt đới quét qua Ấn Độ Dương, cũng như lũ lụt ven biển và nội địa liên quan. Hơn 60% dân số sống ở các vùng ven biển trũng thấp, phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp dựa vào nước mưa, làm tăng nguy cơ cho cả cơ sở hạ tầng và sinh kế.

Ông Nyusi cho biết tác động của biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường do hoạt động của con người và quản lý đất đai kém đã làm trầm trọng thêm những thách thức này. Ông nhấn mạnh rằng cần nỗ lực nhiều hơn nữa để giảm cả mất mát về người và thiệt hại lớn hơn. Tổng thống Mozambique cũng công bố một khoản đầu tư mới đáng kể để cải thiện các quan sát thời tiết và khí hậu cơ bản, làm cơ sở cho các cảnh báo sớm.

“Mozambique đã có những bước tiến lớn hướng tới Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người và đạt được những kết quả trong việc cứu sống con người”, Tổng thư ký WMO Celeste Saulo nhận định.

Bà Saulo kêu gọi xây dựng một tương lai mà Mozambique không chỉ chuẩn bị cho các thiên tai nguy hiểm mà còn có khả năng phục hồi trước các hiện tượng đó. “Chúng ta hãy cùng nhau chung tay vì một tầm nhìn và một mục tiêu: bảo vệ con người, sinh kế và tương lai. Cảnh báo sớm có hiệu quả. Chúng phải có hiệu quả đối với tất cả mọi người”, bà nói thêm.

Trong khi đó, WMO cho hay, Mozambique đã có hành động hướng tới thích ứng với khí hậu.

Sáng kiến ​​Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người đã chính thức được triển khai tại Mozambique vào tháng 11/2023 và đang được triển khai với sự hỗ trợ của Viện quản lý thiên tai quốc gia và Viện Khí tượng Quốc gia Mozambique, phối hợp chặt chẽ với Viện Truyền thông Quốc gia, Hội Chữ thập đỏ Mozambique và Văn phòng Điều phối viên thường trú của Liên hợp quốc.

WMO cho biết, lộ trình EW4All cung cấp một khuôn khổ bao quát cho chương trình Hệ thống Cảnh báo sớm đa mối nguy hiểm thống nhất và rõ ràng, có thể đưa vào kế hoạch phát triển 5 năm của Mozambique. Lộ trình này nhằm mục đích bao gồm toàn bộ chuỗi giá trị khí tượng, từ việc thu thập dữ liệu quan sát thời tiết và khí hậu, đến dự báo tốt hơn, cải thiện hệ thống cảnh báo sớm cho đến các kế hoạch thích ứng với khí hậu được thông tin tốt hơn.

Tăng cường khả năng phục hồi và chuẩn bị

Tuy nhiên, WMO chỉ ra rằng vẫn còn nhiều thách thức. Ví dụ, Viện Khí tượng Quốc gia Mozambique đã dựa vào ngân sách của chính phủ và các dự án phát triển quốc tế để tài trợ cho mạng lưới quan sát của mình. Nguồn lực hạn chế đã cản trở khả năng tiếp cận và bảo trì mạng lưới. Mozambique hiện cũng thiếu các trạm thời tiết bề mặt tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế bắt buộc của WMO, Mạng lưới Quan sát Cơ bản Toàn cầu (GBON).

WMO cho biết tình hình sẽ thay đổi, nhờ khoản đầu tư 7,8 triệu USD từ Cơ sở tài trợ quan sát có hệ thống (SOFF) để lắp đặt 6 trạm mặt đất mới, nâng cấp 15 trạm hiện có và thiết lập 4 trạm trên không.

SOFF là Quỹ của Liên hợp quốc cung cấp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để hỗ trợ thu thập dữ liệu khí hậu và thời tiết, và khoản đầu tư này nhằm mục đích đưa Mozambique phù hợp với các tiêu chuẩn của GBON. Bà Saulo gọi đây là "một khoản đầu tư kịp thời và rất cần thiết, sẽ mang lại lợi nhuận cao". Bà cho hay, Mozambique đã mất 75% các trạm quan trắc trong trận lũ lụt năm 2000 và đã nỗ lực phục hồi kể từ đó.

Theo bà, khoản đầu tư này sẽ góp phần vào việc thành lập chương trình "Một khu vực, một trạm thời tiết" đầy tham vọng của Chính phủ. "Các trạm mặt đất và trên không mới hoặc được cập nhật cùng với hỗ trợ kỹ thuật sẽ cải thiện các dịch vụ khí tượng và thủy văn quốc gia, do đó tăng cường các hệ thống dự báo và cảnh báo sớm giúp cứu sống và tạo sinh kế cho con người", bà Saulo cho biết.

Mozambique là một trong những quốc gia đầu tiên chuyển sang giai đoạn Đầu tư SOFF. Cơ quan Thời tiết Nam Phi, với tư cách là cố vấn ngang hàng của SOFF sẽ cung cấp hướng dẫn, trong khi Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), với tư cách là đơn vị thực hiện, sẽ phát huy lợi thế của các dự án đang triển khai để bổ sung cho các khoản đầu tư vào cảnh báo sớm và tài chính dựa trên dự báo. Sự hợp tác này nhằm mục đích hướng đến các trạm trước đây được tài trợ bởi các sáng kiến ​​khác, vốn gặp phải tình trạng thiếu bảo trì do hạn chế về nguồn lực.

Do đó, Viện Khí tượng Quốc gia Mozambique sẽ được trang bị tốt hơn để hỗ trợ các sáng kiến ​​của Chính phủ nhằm tăng cường khả năng phục hồi và chuẩn bị cho các thảm họa.

Trong khi đó, sáng kiến Hệ thống cảnh báo sớm và rủi ro khí hậu (CREWS) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng khả năng phục hồi ở Mozambique. Cơ chế tài chính này tài trợ cho các dự án tại các quốc gia dễ bị tổn thương nhất thế giới để thiết lập các dịch vụ cảnh báo sớm.

WMO cho biết cuộc họp sắp tới của Ủy ban chỉ đạo CREWS sẽ thảo luận về một dự án tiếp theo, trị giá 5,5 triệu USD nhằm tăng cường các nỗ lực tại Mozambique và khu vực Nam Phi rộng lớn hơn.