Cần tăng thuế thuốc lá theo lộ trình dài hạn, minh bạch

Việc đánh thuế thuốc lá nhằm hạn chế sử dụng thuốc lá đã nhận được sự quan tâm của nhiều chuyên gia trong thời gian qua. Theo bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), trong 32 năm qua (1990 - 2022), nước ta đã ban hành và sửa đổi bổ sung thuế tiêu thụ đặc biệt một cách linh hoạt với mục tiêu định hướng sản xuất kinh doanh, hướng dẫn tiêu dùng, bảo đảm sức khỏe cộng đồng.

Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm hạn chế tiêu dùng thuốc lá là việc làm cần thiết. Bên cạnh một chính sách thuế hợp lý, các biện pháp khác cũng cần được thực hiện một cách đồng bộ như: tuyên truyền sâu rộng đến mọi tầng lớp nhân dân về tác hại thuốc lá; kiểm soát và hạn chế thuốc lá nhập lậu; thực hiện nghiêm việc phạt trực tiếp vào hành vi hút thuốc lá nơi công cộng…

Bà Cúc cho rằng, việc tăng thuế đối với mặt hàng thuốc lá nên có lộ trình để các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có thể điều chỉnh, sắp xếp bố trí hoạt động sản xuất kinh doanh, vừa đảm bảo ổn định sản xuất, vừa đóng góp nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, vừa hạn chế thuốc lá lậu, tránh thất thu thuế, đồng thời, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Lộ trình này cần cân nhắc cả về thời gian và mức thuế điều tiết.

Bà Cúc đề xuất phương án sửa đổi theo lộ trình, theo đó, 2 năm đầu thực hiện phương pháp thuế hỗn hợp - tương đối và tuyệt đối, bên cạnh thuế suất 75% có thể tăng thêm mức thuế tuyệt đối từ 1.000 đồng/bao. Tiếp đến sẽ nâng dần theo lộ trình 2 năm tiếp theo nâng từ 1.000 đồng/bao lên 1.500 đồng/bao. Từ năm thứ 5, sẽ điều chỉnh tăng 2.000 đồng/bao.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký VCCI nhận định, thuế tiêu thụ đặc biệt đã góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng của xã hội; điều tiết thu nhập của người tiêu dùng; tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đạt được, cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng thuế tiêu thụ đặc biệt cần đáp ứng yêu cầu cao hơn như cần đảm bảo được một môi trường kinh doanh ổn định, thuận lợi, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.

Ông cho rằng, một sắc thuế tiêu thụ đặc biệt tốt, ngoài các mục tiêu như định hướng hành vi tiêu dùng, tăng thu ngân sách, cần tính tới các yếu tố: tính khả thi, tính tuân thủ, cạnh tranh bình đẳng, tính tin cậy, dự báo trước được và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Còn theo bà Đinh Thị Quỳnh Vân - Tổng Giám đốc Công ty Kiểm toán và Tư vấn PwC Việt Nam, với thuốc lá, cần tăng thuế từ từ, có lộ trình dài hạn, minh bạch. Nếu Việt Nam tăng thuế tiêu thụ đặc biệt gây sốc thì thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ là gánh nặng và Việt Nam có thể sẽ đi theo vết xe đổ của Malaysia, Anh, Đức khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đột ngột. Đó là nạn thuốc lá lậu, thuốc lá bất hợp pháp tràn lan, lấn át thuốc lá truyền thống, khiến ngân sách thất thu, không đạt mục đích giảm lượng người hút thuốc và cũng có thể đẩy nhiều công ty thuốc lá vào chỗ đóng cửa và người lao động thất nghiệp.

Đồng quan điểm, ông Young Jae Song - Tổng Giám đốc Công ty liên doanh BAT - Vinataba đề xuất chưa nên tăng thuế tiêu thụ đặc biệt trong vòng 1 - 2 năm tới, đồng thời, Nhà nước cân nhắc một lộ trình hợp lý với mức tăng phù hợp, để tránh việc tăng sốc gây bất ổn thị trường, môi trường kinh doanh và gia tăng thuốc lá lậu cũng như những vấn đề về an sinh xã hội.

Ông Hồ Lê Nghĩa - Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cho rằng, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cần cân nhắc hài hòa giữa điều tiết nguồn thu ngân sách Nhà nước và phát triển sản xuất kinh doanh. Hiệp hội đề nghị các cơ quan chức năng nghiên cứu để đưa ra lộ trình tăng thuế, mức độ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá một cách phù hợp.

Hiệp hội cũng kiến nghị Nhà nước và các cơ quan hữu quan áp dụng các biện pháp mạnh mẽ và quyết liệt hơn và sử dụng một phần kinh phí từ Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá để đẩy mạnh công tác chống thuốc lá lậu, qua đó, tăng nguồn thu ngân sách từ ngành thuốc lá hợp pháp, thay vì đẩy nhanh việc gia tăng thuế và áp đặt thêm các khoản thu mới trên sản phẩm thuốc lá hợp pháp.

Về chính sách thuế, TS Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, chính sách thuế phải đảm bảo giúp cho doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp tiếp tục duy trì và phát triển sản xuất, cung ứng thuốc lá chất lượng cao hơn với chi phí hợp lý, thúc đẩy chuyển sang tiêu thụ thuốc lá có chất lượng với giá hợp lý. Bên cạnh việc áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp để định hướng thị trường, tăng chất lượng sản phẩm, Chính phủ cũng cần quyết liệt thúc đẩy các giải pháp phi thuế.