Bộ trưởng Trần Hồng Hà trả lời báo chí về dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi)

Bộ trưởng Trần Hồng Hà trả lời báo chí về dự thảo Luật BVMT (sửa đổi) bên hành lang Quốc hội sáng ngày 12/6.

PV: Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) trình Quốc hội lần này dự kiến quy định thu phí rác thải sinh hoạt theo khối lượng khiến người dân khá băn khoăn. Xin Bộ trưởng giải thích rõ hơn về chính sách này?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Quan trọng nhất là không thu phí thu gom, xử lý rác theo nguyên tắc đánh đều bình quân, ví dụ sẽ không thu tiền rác 10.000 - 20.000 đồng/hộ mà tính trên lượng rác, đo bằng khối lượng, thể tích thải ra. Anh xả ra nhiều thì anh phải trả tiền nhiều hơn. Thông thường đo bằng khối lượng thì không thực tế nên chủ yếu người ta đo bằng thể tích. Chẳng hạn, trên bao bì đựng rác người ta tính khoảng bao nhiêu mét khối rác. Tính theo thể tích là phù hợp hơn.

PV: Vậy thu phí này thực hiện ra sao thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Có nhiều cách thực hiện. Nhiều nước tính tiền thu gom, xử lý rác qua việc bán bao bì đựng rác. Người dân sẽ thực hiện phân loại rác theo các loại bao bì đựng rác với màu sắc khác nhau. Mỗi bao bì sẽ có các thể tích khác nhau. Dựa vào lượng rác qua các bao bì này để thu tiền thu gom, xử lý rác. 

PV: Bộ trưởng cho biết vấn đề này được thiết kế thế nào trong luật Bảo vệ môi trường?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Vấn đề này không quy định cụ thể trong luật. Luật sẽ chỉ đưa ra nguyên tắc, là không tính tiền xử lý rác đổ đồng mà trên cơ sở người nào xả rác ra nhiều thì phải trả nhiều hơn, tức là dựa trên lượng rác mà như tôi đã nói, thông thường các nước dựa vào thể tích túi bao bì. Còn việc quy định màu nào, chia bao nhiêu loại túi, cách tính toán thế nào thì sẽ do văn bản dưới luật hướng dẫn. Chính phủ có thể cụ thể bằng các nghị định, thông tư hướng dẫn các địa phương quy định cụ thể phương án. 

PV: Nhưng ở Việt Nam thói quen vứt rác vừa bãi, vứt trộm nữa thì liệu phương án này có khả thi không, thưa ông?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà trả lời báo chí về dự thảo Luật BVMT (sửa đổi) bên hành lang Quốc hội sáng ngày 12/6.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Đúng là như vậy. Chẳng hạn Hàn Quốc phải mất 10 năm để thực hiện được vấn đề này. Chính sách có thực thi được hay không thì quan điểm, chủ trương của luật pháp phải phù hợp thực tế. Khi đưa ra chính sách như vậy phải xác định trách nhiệm người dân phân loại, đến thu gom thế nào, tức là phải có sự đồng bộ giải pháp từ người dân, cho đến khâu cuối cùng là xử lý.

Quan trọng hơn nữa là người dân có nhận thức đầy đủ vấn đề này hay không, vì đây là việc người dân trực tiếp làm, trực tiếp giải quyết vấn đề bảo vệ sức khoẻ cho chính mình. Nếu người dân ủng hộ được và trực tiếp làm thì sẽ thành công. 

Còn nhà nước là đảm bảo các điều kiện để làm sao từ khi người dân phân loại thì có chính sách khuyến khích người dân tham gia vào quá trình này và người dân cũng được thụ hưởng qua việc phân loại đó. Nhà nước sẽ đầu tư ngay để đảm bảo tính đồng bộ từ quá trình vận chuyển, đến công nghệ xử lý khác nhau với các loại rác khác nhau. 

Quan trọng nhất là vai trò phương tiện truyền thông báo chí. Ta có nhiều mô hình khác nhau nhưng làm sao để bà con hiểu làm việc này phải đi vào thực chất. Xả rác ra thì phải có sự giám sát của người dân chứ không thể chỉ cơ quan nhà nước giám sát. Hiện ta có nhiều chế tài xử lý, nhưng quan trọng nhất là trách nhiệm giám sát và cách tổ chức cộng đồng.

PV: Liệu với chính sách này chi phí rác thải của người dân có tăng lên?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Chi phí thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt hiện nay cũng có nhiều đối tượng khác nhau. Có người sẵn sàng chi trả nhưng có người khó khăn. Do đó, nhà nước sẽ hỗ trợ một phần chi phí trong việc phân loại, xử lý rác thải sinh hoạt, người dân chỉ chịu trách nhiệm một phần. 

Phần chi phí của nhà nước sẽ được bổ sung để các nhà cung cấp dịch vụ thu gom, xử lý đảm bảo được lợi nhuận tối thiểu duy trì hoạt động sản xuất. Đó là những điều chúng ta phải làm và luật phải quy định điều đó. Có như vậy mới xã hội hóa được còn nếu không chúng ta không xã hội hoá được.

Bên cạnh đó, rất nhiều rác sinh hoạt không phải là rác, có thể tái chế được, ví dụ như giấy, đồ nhựa… Do đó, luật lần này quy định nếu người dân gom lại, phân loại rác thì loại rác này người dân sẽ không phải trả tiền thu gom, xử lý. Người dân chỉ phải trả tiền những gì mà doanh nghiệp phải đầu tư để thu gom, xử lý. Nếu thực hiện việc phân loại rác tốt thì nhà nước, nhà cung cấp dịch vụ sẽ tính toán giá thành có lợi cho người dân.

PV: Như Bộ trưởng nói, chúng ta phải tăng cường tuyên truyền để thay đổi thói quen của người dân. Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng, phải tăng chế tài xử phạt với các hành vi xả thải gây ô nhiễm môi trường?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà chụp ảnh lưu niệm cùng Thủ tướng Chính phủ và các đại biểu Quốc hội sáng ngày 12/6

Đó là quan điểm của dự án luật này với các quy định về thanh tra, kiểm tra đột xuất không cần thông báo trước. Xử lý vi phạm sẽ khung mức cao nhất và phải bằng mức chi phí mà nhà sản xuất vi phạm, trốn tránh để mang lại lợi nhuận phi pháp của mình…

Tất nhiên, việc đưa ra mức xử phạt như thế nào thì phải được Quốc hội cho phép. Nhưng quan điểm là phải xử phạt thật nghiêm, tiền xử phạt đủ lớn để răn đe, không để nhờn luật.

PV: Thưa Bộ trưởng, việc có thể tiến hành thanh tra, kiểm tra đột xuất mà không cần thông báo trước. Nhưng có lo ngại rằng, điều này sẽ dẫn đến tình trạng lạm dụng, luật này sẽ thiết kế như thế nào?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Lo ngại đó quá đúng! Việc thanh tra đột xuất không cần báo trước sẽ có quy định về cấp thẩm quyền quyết định để không được tuỳ tiện. Ví dụ đối với Bộ Tài nguyên và Môi trường thì Bộ trưởng sẽ quyết định việc thanh tra đột xuất. 

Còn vì sao thanh tra đột xuất? Vì đối tượng qua thanh tra, kiểm tra nhiều lần thấy chưa khắc phục hành vi vi phạm; thứ 2 thông qua tình hình, người dân phản ánh; thứ 3, lĩnh vực đó có nguy cơ, liên quan đến chất thải lớn.

PV: Quy định thanh tra đột xuất không cần thông báo trước có vênh với quy định của Luật Thanh tra không, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Vấn đề bảo vệ môi trường có tính chất hết sức đặc thù. Quy định thanh tra đột xuất không cần báo trước chỉ áp dụng trong trường hợp hết sức đặc biệt với đối tượng đặc biệt.

Quan trọng là phải thể chế hoá trong luật minh bạch, rõ ràng, người ra thẩm quyền sai thì phải chịu trách nhiệm. Với cấp bộ là Bộ trưởng, còn cấp tỉnh là Chủ tịch UBND tỉnh.

Đương nhiên quy định là phải phù hợp với Luật Thanh tra, nhưng do có những đặc thù thì đưa vào Luật Bảo vệ môi trường. Luật do Quốc hội thông qua, chúng ta không sợ vênh, quan trọng là bảo đảm tính thống nhất. 

Xin trân trọng cám ơn Bộ trưởng!