Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa ra định hướng quan trọng cho ngành lúa gạo trong tương lai

Xem xét các nguyên nhân làm giảm lợi nhuận của bà con nông dân

Qua các ý kiến phát biểu tại hội nghị, các đại biểu cơ bản đều thống nhất với báo cáo và đề dẫn của Cục Chất lượng chế biến thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Đồng thời, các doanh nghiệp, các hiệp hội ngành hàng, các địa phương cũng đề xuất nhiều vấn đề, giải pháp trong ngắn hạn và dài hạn. Đặc biệt, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy ghi nhận những ý kiến của các đồng chí Thứ trưởng Bộ Công Thương, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao và Phó Thống đốc Đào Minh Tú đã làm rõ thêm một số vấn đề mà các doanh nghiệp, các địa phương quan tâm và khẳng định rằng các bộ, ngành luôn nỗ lực đồng hành cùng các địa phương, các doanh nghiệp, các hiệp hội và bà con nông dân để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo, trong đó có việc phát triển thị trường trong nước và xuất khẩu.

Nhận định và đánh giá tình hình lúa gạo hiện nay, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng, trên thực tế, xuất khẩu gạo của các nước đều gặp khó khăn chung, khi cung tăng nhưng cầu chưa thực sự phục hồi mạnh mẽ .

Mặc dù vậy, cần phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, giá xuất khẩu gạo của Việt Nam đang giảm sâu hơn các quốc gia khác, điều này cần có đánh giá toàn diện xem xét từ các yếu tố ở phía đối tác, hay sự cạnh tranh không lành mạnh trong ngành… Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đề nghị hiện tượng này cần được làm rõ, nhất là khi các thương lái và các khâu trung gian có thể đang làm giảm lợi nhuận của bà con nông dân, tác động đến tâm lý của họ.

Tính toán các giải pháp tránh tác động xấu với nông dân và doanh nghiệp

Để đối phó với những khó khăn hiện tại và duy trì phát triển bền vững ngành sản xuất lúa gạo trong tương lai, với những giải pháp trước mắt, Bộ trưởng đề nghị cần cải thiện cơ cấu sản xuất và chất lượng sản phẩm, trong đó tiếp tục chuyển mạnh hơn nữa sang các sản phẩm lúa gạo chất lượng cao. Đặc biệt, đối với diện tích mở rộng và tăng vụ, cần ưu tiên phát triển các giống lúa có chất lượng cao. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục triển khai Đề án 1triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, nghiên cứu giống lúa chịu hạn, chịu mặn, kháng sâu bệnh để đối phó với biến đổi khí hậu.

Tăng cường chế biến sâu và đa dạng hóa sản phẩm, chuyển đổi từ xuất khẩu thô sang các sản phẩm chế biến sâu như bột gạo, bún, phở khô, các sản phẩm hữu cơ và đặc sản. Đây là hướng đi quan trọng để tăng giá trị gia tăng cho các sản phẩm từ lúa gạo.

Đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng và logistics, trong đó cải thiện hệ thống kho bãi, bảo quản, xây dựng kho dự trữ hiện đại, đầu tư vào giao thông và logistics để giảm chi phí vận chuyển và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng cần xây dựng thương hiệu gạo bền vững và thân thiện môi trường. “Cùng với việc xây dựng thương hiệu, chúng ta cần chú trọng phát triển các thị trường khó tính nhưng tiềm năng như Nhật Bản, EU và Mỹ. Những thị trường này dù giá trị xuất khẩu chưa lớn nhưng rất ổn định và ít bị ảnh hưởng bởi biến động của thị trường thế giới.” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy chia sẻ.

Ngoài ra, tăng cường xuất khẩu sang các thị trường mới như Trung Đông, Châu Phi và các thị trường chất lượng cao. Đồng thời, đẩy mạnh đàm phán các FTA với các thị trường này và xây dựng thỏa thuận hợp tác cấp Chính phủ để tận dụng cơ hội xuất khẩu.

Bộ trưởng đề nghị cần thống nhất và thực hiện các biện pháp kịp thời để hỗ trợ thị trường duy trì ổn định, đặc biệt là trong bối cảnh thu hoạch vụ Đông Xuân sắp tới.

“Tất cả các giải pháp đưa ra cần được tính toán kỹ lưỡng để đảm bảo các tác động tích cực, hạn chế tiêu cực, đặc biệt đối với bà con nông dân và cộng đồng doanh nghiệp. Chúng ta cần thận trọng nhưng quyết đoán; nhanh nhạy nhưng phải chắc chắn để có thể ứng phó hiệu quả với tình hình thị trường xuất khẩu hiện nay.” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh.

Phát triển ngành lúa gạo bền vững, hướng tới một tương lai thịnh vượng

Về dài hạn, Bộ trưởng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần tập trung nghiên cứu, cải thiện cơ cấu sản xuất và chất lượng, tập trung vào các giống lúa có chất lượng và giá trị cao và các giống lúa đặc sản; Tiếp tục tham mưu trình Chính phủ phê duyệt và triển khai Đề án “Phát triển hệ thống logistics nhằm nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam đến năm 2030”, nhằm nâng cao khả năng lưu chứa, dự trữ bảo quản, hiện đại góp phần đảm bảo chất lượng gạo phục vụ xuất khẩu vào các thời điểm thị trường thế giới nhu cầu nhập khẩu và giá thành cao; Nghiên cứu, tham mưu xây dựng và phát triển các thương hiệu gạo bền vững và thân thiện môi trường…

Bên cạnh đó, Bộ cũng cần chỉ đạo và phối hợp với các cơ quan truyền thông để thực hiện công tác thông tin, tuyên truyền, giúp bà con nông dân và doanh nghiệp nắm bắt đầy đủ thông tin về kế hoạch sản xuất, tình hình thị trường tiêu thụ gạo. “Không nên để tình trạng một hai sự việc cá thể mà dẫn đến thông tin thất thiệt làm ảnh hưởng đến uy tín của ngành lúa gạo Việt Nam.” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết.

Với bộ trưởng Bộ Công Thương, cần tiếp tục chủ trì, đẩy mạnh triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện “Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030”; sớm thành lập các đoàn thanh tra, kiểm tra liên ngành để giám sát các hoạt động sản xuất, thu mua của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này từ đó tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, lựa chọn ra những doanh nghiệp tiêu biểu đồng hành cùng người dân.

Tiếp tục nghiên cứu, rà soát, đề xuất bổ sung các tiêu chí, điều kiện đối với doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu gạo, trong đó ưu tiên, ưu đãi đối với các đơn vị có chuỗi liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm nhằm khắc phục tình trạng ép giá nông dân.

Chủ trì tăng cường xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu tại các thị trường lớn, thị trường tiềm năng, còn nhiều dư địa với các phân khúc sản phẩm của Việt Nam; Tăng cường các giải pháp thúc đẩy tiêu thụ gạo trong nước; quan tâm các chương trình, hoạt động xúc tiến thương mại cấp quốc gia về đào tạo, tập huấn phát triển sản phẩm, thiết kế bao bì nhằm đa dạng hóa các sản phẩm từ gạo phục vụ tiêu dùng trong nước.

Đối với ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần chỉ đạo các ngân hàng thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi, đáp ứng đủ nhu cầu tín dụng phục vụ thu mua lúa và xuất khẩu, nhất là thu mua lúa hàng hóa vụ Đông Xuân tại các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long.

Với Bộ Tài chính xem xét chỉ đạo, tạo điều kiện hoàn thuế xuất khẩu sớm để tạo điều kiện cho doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu gạo; Chỉ đạo hải quan tạo cơ chế thông quan nhanh gọn, thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu. Tăng cường công tác kiểm tra đối với hoạt động xuất nhập khẩu gạo để tạo sự minh bạch và công bằng cho thị trường;

Với Bộ Ngoại giao, cần tham mưu các giải pháp, hoạt động ngoại giao kinh tế nhằm tăng cường và tạo điều kiện cho xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam sang thị trường quốc tế.

Về các địa phương, Bộ trưởng đề nghị các lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, cùng với các sở, ngành liên quan, thực hiện chỉ đạo quyết liệt về việc phát triển bền vững sản xuất lúa gạo. Đặc biệt, đề nghị các địa phương tiếp tục triển khai Đề án phát triển 1 triệu hecta lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết, các địa phương cũng cần triển khai có hiệu quả kế hoạch sản xuất đã được phê duyệt, đồng thời theo dõi sát sao lịch thời vụ và tình hình thu mua lúa gạo để đưa ra các giải pháp phù hợp, phục vụ công tác điều hành và xuất khẩu.

Một trong những giải pháp quan trọng là điều chỉnh cơ cấu mùa vụ, quy mô và thời gian sản xuất phù hợp với điều kiện thực tế. “Tôi hoàn toàn đồng tình với đề xuất của Kiên Giang về việc chủ động điều chỉnh mùa vụ, cũng như việc áp dụng phương thức sản xuất đặt hàng với doanh nghiệp. Chúng ta đã thành công trong việc áp dụng mô hình này đối với các sản phẩm khác như trái cây, và tôi tin rằng việc áp dụng mô hình này với lúa gạo sẽ giúp tạo ra các chuỗi liên kết bền vững, đảm bảo đầu ra cho sản phẩm, và giảm thiểu các rủi ro cho nông dân.” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy chia sẻ.

Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, Bộ trưởng đề nghị các doanh nghiệp chủ động tìm kiếm thị trường, nâng cao chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, và tiêu thụ. Việc giảm thiểu các khâu trung gian sẽ giúp giảm chi phí, và đồng thời đảm bảo quyền lợi cho cả nông dân và doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cũng cần tích cực tham gia vào việc mua tạm trữ lúa cho nông dân, giúp bà con vượt qua khó khăn trong giai đoạn thu hoạch cao điểm. Đây là một giải pháp thiết thực để ổn định giá và bảo vệ thị trường.

Bên cạnh đó, khuyến khích các doanh nghiệp tích cực tham gia vào các chuỗi liên kết sản xuất, cung ứng, và tiêu thụ lúa gạo. Việc này không chỉ giúp giảm rủi ro cho các doanh nghiệp, mà còn tạo ra những mô hình sản xuất bền vững, có lợi cho tất cả các bên liên quan. Các doanh nghiệp cũng cần chủ động đăng ký kế hoạch mua tạm trữ, để có thể phối hợp với chính quyền địa phương và Bộ Công Thương trong việc điều hành sản xuất và xuất khẩu.

Với những hành động kiên quyết và linh hoạt, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy tin tưởng thị trường sẽ phục hồi khi các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân được triển khai hiệu quả. Cùng với đó, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp và các địa phương, các khó khăn hiện tại sẽ vượt qua và tiếp tục phát triển ngành lúa gạo một cách bền vững.