Biến chất thải thành tài nguyên

27/09/2016 00:00

(TN&MT) - Ở Việt Nam, hoạt động tái chế chất thải đang phát triển lên từng ngày, nhu cầu sử dụng nguồn nguyên liệu cho ngành công nghiệp này gia tăng từ 10 – 20% mỗi năm. Nếu hình thành được chuỗi cung ứng tuần hoàn cho hoạt động này trên toàn cầu có thể tạo ra hơn 1.000 tỷ USD vào năm 2025.

Khan hiếm nguồn nguyên liệu

Ngày nay, hoạt động tái chế có thể được coi là ngành công nghiệp – kinh doanh, nếu biết tận dụng hoạt động này còn tạo ra một hệ quả kép cả về môi trường và kinh tế. Nhưng trên thực tế, hoạt động tái chế ở Việt Nam còn mang tính nhỏ lẻ, tự phát, hoặc chưa được quản lý, kiểm soát chặt chẽ, có nguy cơ tiềm ẩn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Theo PGS.TS Huỳnh Trung Hải, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ, ĐH Bách khoa Hà Nội cho biết, hoạt động tái chế ở Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào nguồn phế liệu nhập khẩu. Do nguồn phế liệu này có đủ tiêu chuẩn để đáp ứng cho ngành công nghiệp tái chế như: mức cung lớn, ổn định, chất lượng đảm bảo, các giấy tờ hợp lệ và cơ sở pháp lý cho quá trình sản xuất.

Ví dụ, trung bình hàng năm doanh nghiệp thép sản xuất được khoảng 8,7 triệu tấn sản phẩm đáp ứng khoảng 80% tổng nhu cầu thép cả nước. Trong khi, nhu cầu sử dụng thực tế đối với nguyên liệu thép nói chung đạt khoảng 10 triệu tấn, tương đương khoảng 128 kg/người/năm. Tuy nhiên, lượng thép phế trong nước chỉ mới cung cấp được khoảng 30% trong tổng sản phẩm thép thành phẩm, còn lại phải nhập khẩu từ bên ngoài.

Đối với ngành công nghiệp nhựa, tổng công suất ước tính đạt 3,8 triệu tấn nhưng nguồn cung nguyên liệu trong nước chỉ đạt khoảng 30%. Mỗi năm nhập khẩu từ 2 -2,5 triệu tấn nguyên liệu nhựa, trong đó, phế liệu nhựa chiếm trên 80%. Như vậy, để đáp ứng ngành công nghiệp tái chế, nhu cầu nguyên liệu phế thải gia tăng hàng năm từ 10 – 20%.

Mặt khác, phần lớn chất thải ở Việt Nam được tái chế tại các làng nghề trừ chất thải sinh hoạt sản xuất phân vi sinh và chỉ tập trung vào một số loại nguyên liệu phổ biến như kim loại, giấy, nhựa các loại...  Và gần như không có sự hỗ trợ của các ngành công nghiệp phụ trợ. Đa số các thiết bị, máy móc và hóa chất đều là tự chế tạo (không phải hàng loạt) hoặc nhập khẩu từ nước ngoài với chất lượng thấp, rất khó kiểm soát. Các doanh nghiệp chưa được hỗ trợ bởi một khung pháp lý phù hợp, đặc biệt là trong các vấn đề giám sát sản xuất, giám sát hiệu quả hoạt động và chất lượng sản phẩm.

Để biến rác thải thành tài nguyên phải thay đổi tư duy
Để biến rác thải thành tài nguyên phải thay đổi tư duy

Thiếu hụt nguồn lực và hợp tác gắn với khoa học công nghệ, chúng ta đang thiếu hụt nghiêm trọng nguồn lực phục vụ tái chế như vốn, nhân lực trình độ cao, trang thiết bị chuyên môn, nghiên cứu và khả năng làm chủ công nghệ mới. Chưa thấy nhiều sự thành công tại Việt Nam về việc phối hợp giữa các đơn vị tái chế chính quy với các đơn vị nghiên cứu. Việc phát triển công nghệ tái chế ít gắn với sự phát triển nghiên cứu khoa học và các thành tựa khoa học trong và ngoài nước mà chủ yếu chỉ dừng ở mức khai thác ý tưởng. Điều này làm giảm sút năng lực cạnh tranh của Việt Nam với các nước khác, không chỉ riêng lĩnh vực tái chế.

Coi chất thải là tài nguyên

Các chuyên gia đánh giá, việc xử lý rác thải bằng phương pháp chôn lấp, đốt thủ công... tiêu tốn hàng nghìn tỉ đồng ngân sách Nhà nước mỗi năm, song hiệu quả mang lại không cao và gây hậu quả trực tiếp tới môi trường tự nhiên. Nhưng với hoạt động tái chế chất thải sẽ giải quyết phần nào được các vấn đề ô nhiễm môi trường, sự cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, đồng thời đem lại nguồn lợi nhuận không hề nhỏ cho nền kinh tế nước nhà.

Ông Nguyễn Quang Vinh - Phó Tổng Thư ký Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam cho biết, Hội đồng doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững sẽ thành lập một thị trường mua bán nguyên vật liệu phế thải. Từ đó, các DN tự do giao dịch, dễ dàng tiếp cận chu trình khép kín. Với phương pháp quản lý rác thải truyền thống thường tìm cách giảm thiểu các chi phí thu gom, xả thải (chôn lấp, đốt...) thay vì tái chế rác thải. Nhưng với Mô hình kinh tế tuần hoàn - một mô hình hệ thống mới, phục hồi có chủ đích và mục đích nhằm tách biệt tăng trưởng và phát triển kinh tế khỏi tiêu hao nguồn tài nguyên hữu hạn. Đồng thời, duy trì giá trị sử dụng của sản phẩm, thành phần và vật liệu ở mức cao nhất. Như vậy, giá trị sản phẩm của mô hình này thường kéo dài thời gian sử dụng hơn và tái tạo chất dinh dưỡng sinh học cho sinh quyển.

Với tiềm năng lớn của ngành công nghiệp tái chế, PGS.TS Huỳnh Trung Hải cho rằng, thời gian tới cần tập trung phát triển, mở rộng quy mô doanh nghiệp tái chế, dịch chuyển dần theo hướng chính quy hóa, ưu tiên liên kết các các cơ sở quy mô vừa và nhỏ. Bên cạnh đó, cần có sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và cơ quan nghiên cứu nhằm khai thác thế mạnh của từng bên liên quan với sự giám sát, hỗ trợ của Nhà nước.

 “Để biến việc tái chế trở thành cơ hội phát triển trong giai đoạn mới, điều quan trọng nhất là phải thay đổi tư duy, quan điểm về chất thải và tái chế chất thải. Đặc biệt, chúng ta phải coi chất thải như một nguồn tài nguyên và coi quản lý chất thải là quản lý tài nguyên” - ông  Huỳnh Trung Hải nhấn mạnh.

Vũ Vân

(0) Bình luận
Nổi bật
Đừng bỏ lỡ
Biến chất thải thành tài nguyên
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO