Ấn Độ, Bangladesh và 3 con sông “chết”

Gurudayal Haldar, 62 tuổi, đã từng là một ngư dân trong 5 thập niên qua ở Balurghat, quận Dakshin Dinajpur ở Tây Bengal. Nguồn thu nhập chính của ông để nuôi sống gia đình dựa vào sông Atreyee. Nhưng sự suy thoái môi trường gây ra bởi ô nhiễm tràn lan và khai thác cát đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về cái chết của con sông từng là đường huyết của quận này.

“Nghề đánh cá của tôi là nghề cha ông để lại và thu nhập từ đánh bắt cá đủ để chi tiêu trong gia đình và cũng có một khoản tiết kiệm. Tôi thường đánh bắt khoảng 70-75 kg cá mỗi ngày và nghề đã mang lại lợi nhuận lớn cho chúng tôi trong vài năm trước. Nhưng hiện nay hầu như không có bất kỳ loài cá nào trên sông”, Haldar cho biết.

“Việc đổ chất thải từ các nhà hỏa táng, các hộ gia đình và thiếu quyết định hành chính đã “bóp nghẹt” sinh kế của ngư dân vốn phụ thuộc vào dòng sông qua nhiều thế hệ. Thậm chí giờ đây họ khó có thể kiếm được 100 INR (1,3 USD) một ngày dù đánh bắt hàng giờ trên dòng sông sắp chết” -Haldar cho biết thêm.

Hàng trăm ngư dân ở Dakshin Dinajpur đã di cư đến các vùng khác của đất nước cùng với gia đình của họ để tìm kiếm sinh kế tốt hơn. Hầu hết trong số họ hiện làm thợ xây hoặc các công việc khác có thu nhập thấp để tồn tại.

“Chúng tôi vẫn còn nhớ những ngày có nước để uống, nhưng giờ đây chỉ riêng việc tắm đã gây ngứa khắp cơ thể. Điều đó cho thấy rõ mức độ ô nhiễm trên sông. Thật đau đớn khi chứng kiến ​​cái chết lặng lẽ và bất lực của dòng sông”, Jhantu Halder, một cư dân địa phương đang rất buồn rầu về tình trạng hiện tại chia sẻ.

Sông Atreyee được đề cập trong Mahabharata, một trong hai sử thi tiếng Phạn của Ấn Độ cổ đại. Hôm nay nó là một dòng sông xuyên biên giới giữa Ấn Độ và Bangladesh. Nó bắt nguồn từ rừng Baikanthapur ở Siliguri và qua 58 km đến Dakshin Dinajpur trước khi vào Bangladesh qua biên giới Samjhia ở Balurghat.

Tuhin Subhra Mondal, một nhà môi trường sống ở Balurghat, người đã điều hành một chiến dịch cứu Atreyee từ năm 2006 cho rằng biến đổi khí hậu cũng ảnh hưởng đến dòng sông. "Biến đổi khí hậu đã dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ nước, ảnh hưởng đến không gian chăn nuôi và sự phát triển của hệ thực vật và động vật trên sông. Một số loài cá như Mahasol, Bele và Bagha đã gần như tuyệt chủng. Chúng tôi đã gửi đơn đến nhiều người đứng đầu các cơ quan nhà nước, trong đó có Thủ tướng để xem xét vấn đề này” - Tuhin Subhra Mondal cho biết.

Pranab Kumar Biswas, người sáng lập Trung tâm giảm thiểu biến đổi khí hậu và sự nóng lên toàn cầu, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Siliguri chỉ ra rằng cần nghiên cứu thích hợp để đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu trên sông và ngăn chặn thiệt hại gia tăng đối với hệ sinh thái. “Chúng tôi đã ghi nhận sự gia tăng nhiệt độ từ những năm 1990, ảnh hưởng đến đời sống thủy sinh. Xung đột giữa con người và động vật cũng đang gia tăng. Hồi tháng 6 năm nay lưu vực Teesta đã chứng kiến mưa bóng mây. Lượng mưa đã trở nên thất thường trong vài năm qua và chúng tôi đang mất đi những ngày mưa trong lưu vực sông” - Pranab Kumar Biswas nói.

Nếu tình trạng sông Atreyee xấu, Mahananda, một dòng sông xuyên biên giới khác giữa Ấn Độ và Bangladesh có lẽ còn tồi tệ hơn. Con sông bắt nguồn từ dãy Himalaya ở khu vực Kurseong của quận Darjeeling và xuống tới vùng đồng bằng gần Siliguri đã trở thành một bãi rác cho cư dân thành phố.

Thành phố thải ra khoảng 400 tấn chất thải mỗi ngày và phần lớn rác thải không được xử lý xả ra sông do sự thiếu hụt hành chính. Hàng ngàn người đã xây dựng chuồng gia súc dọc trên bờ sông và đi vệ sinh trên bờ sông.

“Chúng tôi gọi nó là “Mahaganda” (cực kỳ bẩn) thay vì “Mahananda”, Jyotsna Agarwal, thư ký của Ủy ban Mahananda Bachao nói với thethirdpole.net. “Hầu hết rác thải của thành phố, kể cả hóa chất độc hại đều bị đổ ra sông. Sự lấn chiếm trên lòng sông đã khiến nó khô cằn. Chúng tôi đã và đang vận hành một chiến dịch để cứu dòng sông từ năm 1994 nhưng việc thiếu sự ủng hộ của người dân đã làm giảm bớt những nỗ lực của chúng tôi. Tình hình đã đạt đến mức độ không có nước trên sông ngay cả trong gió mùa”, bà Jyotsna Agarwal nói thêm.

Thuở xa xưa gợi lại những ngày khi dòng sông tràn trề nước. “Lần đầu tiên tôi đến Siliguri vào năm 1946 và thấy rằng con sông có nguồn nước dồi dào, không có sự lấn chiếm. Nước sạch và mọi người thường tắm trên bờ sông” - Jibon Dey, 82 tuổi, người điều hành một khách sạn nhỏ trong thành phố cho biết.

“Nhưng giờ đây tin đáng buồn khi dòng sông này đã biến thành một mương rác. Mọi tầng lớp xã hội nên chung tay để cứu con sông” - Jibon Dey kêu gọi.

Đáng buồn cho Teesta

Teesta, con sông lớn nhất ở Bắc Bengal cũng đang phải đối mặt với những dự án thủy điện và rác rưởi. Hơn 20 dự án thủy điện đã biến dòng sông thành hàng loạt hồ nhân tạo.

Sông xuyên biên giới bắt nguồn từ bang Sikkim ở Ấn Độ, chảy qua Tây Bengal và sau đó vào Bangladesh, bao trùm khoảng cách 309 km trước khi đến Brahmaputra.

Ấn Độ đã xây dựng một đập trên Teesta tại Gojoldoba ở huyện Jalpaiguri của Tây Bengal, thượng nguồn của điểm mà nó đi vào Bangladesh. Bangladesh có một đập tại Doani ở quận Lalmonirhat trước khi Teesta nhập vào Brahmaputra. Hai đập này đều chuyển hướng nước ra khỏi sông để tưới tiêu.

Theo một nghiên cứu của chính phủ Tây Bengal, do các đập được xây dựng cho các dự án thủy điện và các đập ngăn nước được xây dựng để tưới tiêu, vào thời điểm Teesta đến Bangladesh, nó chỉ có một phần mười sáu lưu lượng nước giả định bởi cả Bangladesh và Ấn Độ, như đã đề cập trong bản thảo dự thảo Teesta.

Trong những năm gần đây, lượng nước trong Teesta tại Gojoldoba đã giảm xuống dưới mức 100 mét khối/giây (cumecs) vào mùa hè cao điểm vào tháng 4 và tháng 5 từ mức cao đỉnh điểm 3.000 cumecs sau gió mùa trung bình. Lưu lượng nước chỉ là một giọt nhỏ giữa các lớp cát rộng, tại thời điểm yêu cầu nước cao nhất. Do tình hình và nhu cầu về nước tưới - đặc biệt là các vườn chè có ý nghĩa kinh tế trong khu vực - chính quyền Tây Bengal đã phản đối kế hoạch chia sẻ nước của Teesta với Bangladesh của chính quyền trung ương.

Những người sống gần sông nói rằng đời sống thủy sinh đang bị phá hủy vì hoạt động khai thác của con người ngày càng gia tăng. Họ lo sợ các rào chắn không an toàn và có thể phá vỡ gây thiệt hại rất lớn trong một trận lụt hoặc thiên tai.

“Trong mùa mưa từng có nguồn cá dồi dào trong nước để tiêu thụ. Nhưng bây giờ hầu như không còn bất kỳ con cá nào. Các hóa chất độc hại trong xi măng được sử dụng trong việc xây dựng các dự án thủy điện đã ảnh hưởng đến đời sống thủy sinh. Chúng tôi lo ngại rằng sự tái diễn của Uttarakhand như thảm họa nếu có mưa bóng mây. Một vết nứt trên các bức tường của các con đập cũng có thể cướp đi cuộc sống của chúng tôi” - Rekha Meena, một cư dân của Kalimpong nhấn mạnh.

Các chuyên gia nhắc lại nỗi sợ hãi của bà Rekha Meena. Họ cho rằng các nhà xây dựng đập đã bỏ qua các vấn đề liên quan đến môi trường và những rủi ro từ động đất ở một vùng dễ bị tổn thương.

“Việc phá rừng trên diện rộng trên cả hai bờ sông cùng với các đập ngăn nước và đập đã làm xáo trộn hệ sinh thái. Các vết nứt trên các đập có thể gây ra hạ lưu”, Jatishwar Bharati, một nhà địa lý tại Jalpaiguri nói với thethirdpole.net.