Xã Nga Tân (Nga Sơn – Thanh Hoá): Ung thư đến từ đâu?

Uống nước lỗ cua nhiễm phân đạm?

Xã Nga Tân là một trong 6 xã đồng cói của huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa và cũng là xã nghèo nhất từ xưa tới nay. Nằm ở vùng trũng giáp biển, Nga Tân được coi như “đáy túi” của “dòng chất thải” từ 27 xã trong huyện đổ về.

Cho đến bây giờ sau 53 năm kể từ ngày xã thành lập, người dân không biết chính xác số người đã chết vì ung thư? cũng như chưa biết nguyên nhân dẫn đến cái chết trẻ của nhiều người vì đâu? Song việc họ uống nước lỗ cua, nước ngánh nhiễm phân đạm ngoài đồng cói, nước xả bẩn từ thượng nguồn đổ về thì ai cũng biết.

Vợ chồng ông Mai Văn Dũng, bà Mai Thị Vân- cặp vợ chồng 20 năm qua mưu sinh bằng nghề mò cua, bắt cáy ngoài cánh đồng cói, bãi vẹt không nhớ bao lần ngửa mũ, ngả nón vục nước mà cua uống giữa trưa nắng; bao lần ngâm mình dưới nước ngánh nhiễm phân ô-rê (phân đạm bón cho cói); song mỗi lần bị tiêu chảy, cảm lạnh và ngứa khắp người thì không bao giờ quên. “Không phải riêng tôi mà cả xóm này nhà ai cũng vậy. Mặc dù có mang theo nước đựng trong ống luồng, can nhựa, nhưng không đủ. Giữa trời nắng nóng, khát là cứ ra mà cua vục mũ uống. Có khi vừa kéo cói ngâm mình dưới nước, vừa mở miệng hớp nước vào bụng. Lúc đó chẳng ai biết ung thư là gì, và chẳng ai hiểu chính nước mà cua, nước ngánh đó rất độc hại, toàn phân đạm bón cho cói ngấm ra. Bây giờ thì không ai uống vậy nữa, nhưng những người đã chết vì ung thư và cả những người đang mắc bệnh ung thư ở xóm tôi, không ai không uống nước mà cua và ngâm mình cả buổi dưới nước kéo cói về bãi. Hôm nay vừa vãi phân đạm cho cói, ngày mai đã uống nước mà cua rồi”, ông Dũng kể lại.

Theo ông Mai Văn Dũng, tất cả các hộ gia đình làm nghề trồng cói ở lứa tuổi 5X,6X của thế kỷ XX không lạ gì chuyện uống nước mà cua ngoài đồng cói. “Việc bị nhiễm độc từ nước mà cua là tất yếu. Bởi mới hôm nay bón phân đạm cho cói, vài ngày sau đã uống nước mà cua, uống nước ngánh, trong khi đó thời gian phân hủy của phân đạm khoảng 15-17 ngày, thời gian phân hủy của thuốc trừ sâu 5-7 ngày”, ông Dũng, nói.

Phóng uế “tống” thẳng ra sông

Để tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến hàng loạt người dân bị ung thư, ngứa lở khắp người và những căn bệnh truyền nhiễm khác ở xã Nga Tân, chúng tôi ngược gần 10 km đến xã Nga Thành - một trong những xã ở địa danh thượng nguồn đồng bái chuyên thâm canh ngô, khoai, lạc, lúa ngoài ruộng nổi. Gia đình đầu tiên chúng tôi “xin khảo sát” về vệ sinh môi trường là bà Mai Thị Xô ở xóm Hồ Đông.

Bà Xô kể, một ngày bà đi bắt cua đồng giữa trưa nắng dọc theo sông trước nhà. Khi bà ngửng mặt lên, bỗng thấy một lỗ ống nhựa to như đùi chân, tuôn ra từ trong đó là phân người còn tươi nguyên. Về nhà bà hỏi mấy người hàng xóm thì mới vỡ lẽ, phân người tống ra sông trực tiếp từ nhà cầu của các gia đình. “Từ đó tôi không ăn cua đồng nữa. Có đi bắt về thì cũng đem bán chứ không ăn”, bà Xô, chia sẻ thêm.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, nhiều hộ gia đình dọc theo đường xã sát sông, đều có nhà cầu nhưng cho ống đưa phân tươi tống thẳng ra sông. Khi làm nhà cầu, thay vì xây bể tự hủy, thì họ lại dùng cây luồng thục xuyên trong lòng đất, qua con đường, rồi luồn ống nhựa kết nối với nhà cầu, cứ vậy phân người tống thẳng ra sông. Khi nước đầy, dòng sông không hôi, khi nước rút, trồi ra những ống nhựa dẫn phân từ nhà vệ sinh từ các hộ gia đình chảy ra.

Được coi là “rái đêm” của xóm Hồ Đông, anh Hồ Văn Can thường xuyên “đụng” phải phân người mỗi lần đi đánh lưới cá trên sông. “Nhiều bữa thấy phân người nổi lềnh bềnh trên sông, nhưng nghề mưu sinh thì phải chịu thôi. Ở những chỗ đó, cá rô phi rất nhiều. Giờ bán cũng ít người mua, họ mua về cho lợn là chủ yếu. Cháu nghĩ rằng, ung thư cũng có thể từ đó mà ra. Đứng trên bờ nhìn sông đẹp thế thôi, chứ lội xuống mới biết, bẩn thỉu vô cùng”, anh Can chia sẻ.

 Cần lắm một cuộc khảo sát xét nghiệm

Theo thống kê từ trạm y tế xã Nga Tân, hiệncả xã có 9 người mắc bệnh ung thư. Đó là con số mà người dân báo cáo lên xã, còn thực tế, con số đó gấp vài lần. Có một điều đau nhất là tất cả những người đã chết vì ung thư và đang mắc bệnh dung thư đều chờ chết mà không biết mình ung thư nguyên do tại đâu?

Ông Mai Anh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết, từ trước tới nay xã Nga Tân chưa có một cuộc khảo sát, kết luận nào về nguyên nhân gây ra hàng loạt người chết vì ung thư. Nhưng có một điều ai cũng hiểu, ai cũng biết là xã đang bị ô nhiễm môi trường từ chất thải từ thượng nguồn. “Nga Tân là xã mép nước như một vùng trũng sau cùng của 27 xã trong huyện. Nước thải của các xã đồng bái phía thượng nguồn trước khi đổ ra biển, đều chảy qua xã Nga Tân. Nga Tân như một cái bể lọc nước trước khi đổ ra biển”, ông Tuấn, nói.

Hàng chục người xã Nga Tân bị ung thư chưa được điều tra, kết luận chính xác, song nhiều người dân ở đây đều cho rằng, sự tác động ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống của xã Nga Tân có tính khoa học là chất thải, chăn nuôi, chất thải công nghiệp từ các xã khác từ thượng nguồn đổ ra sông Hưng Long. Con sông Hưng Long bắt nguồn từ Bỉm Sơn, đi qua  xã Ba Đình, qua Bệnh viện đa khoa huyện Nga Sơn, qua Nga Thanh, và trước khi đổ ra biển, nước “án ngữ” ở đầu xã Nga Tân. “Xã Nga Tân chịu ảnh hưởng ô nhiễm nhiều từ các xã khác đổ về. Tất cả các chất thải trước khi đổ ra biển, đều chảy qua xã Nga Tân. Người dân Nga Tân bao đời nay đều ăn, uống, tắm, giặt giũ đều từ nước giếng đào từ lòng đất. Xã Nga Tân mới có nước máy khoảng 2 năm trở lại đây thôi. Hiện tại, nhiều nhà vẫn dùng nước giếng khoan bơm. Khi nhiều người ung thư, chúng tôi cũng nghi ngờ từ nước giếng khoan, nhưng cũng chỉ phỏng đoán. Không loại trừ ung thư xuất phát từ đây”, ông Nguyễn Duy Uyên ở xóm 7 nhận định. Và cũng theo ông Uyên, mong mỏi nhất của người dân xã Nga Tân bây giờ là phải làm rõ “trắng đen” nguyên nhân ung thư từ đâu? Nếu từ thói quen “xấu” như uống rượu, hút thuốc, uống nước mà cua, nước ngánh thì có biện pháp tuyên truyền để người dân bỏ, còn nếu nguyên nhân ung thư từ nguồmn nước, hoặc môi trường sống thì người dân cũng cần biết, tất cả chỉ có thể là một cuộc khảo sát, xét nghiệm của cơ quan chức năng.

Đang cố chống chọi với căn bệnh ung thư ác tính gan mật, anh Trịnh Văn Lâm ở xóm 7 cũng mong mỏi rằng, cần có một cuộc khảo sát, xét nghiệm thực tế về độc hại từ môi trường nước. “Một xóm có nhiều người ung thư, thì điều đầu tiên phải nghĩ ngay đến môi trường sống và sự tác động quanh vùng. Phải có khảo sát thành văn bản kết quả hẳn hoi, chứ chỉ nói miệng thì không giải quyết được gì. Tôi chết thì đã đành rồi, nhưng còn đời con, đời cháu tôi nữa. Chúng nó không đáng phải chịu như vậy”, anh Lâm ngậm ngùi chia sẻ.

 “Người dân Nga Tân chúng tôi rất khẩn cầu có một cuộc khảo sát xét nghiệm mẫu nước trong lòng đất của các cơ quan chức năng để tìm nguyên nhân ung thư. Không chỉ những người đang mang căn bệnh ung thư xác định sẽ chết trong thời gian không xa, mà cả thế hệ trẻ cũng mong mỏi có một cuộc khảo sát đánh giá khách quan về độ ô nhiễm môi trường và có câu trả lời chính xác cho người dân biết: Hàng trăm người mắc bệnh ung thư nguyên nhân từ đâu? môi trường hay do cách sống, sinh hoạt? Việc làm đó chỉ có cơ quan chức năng mới làm được”, ông Nguyễn Duy Uyên, xóm 7 xã Nga Tân mong mỏi.