"Vàng xanh" trên núi Bắc Hà

Ghi danh trên núi đá

Người Mông, Tày… ở Bắc Hà tin rằng cái đói, cái nghèo sẽ phải lùi bước trước ý chí kiên cường cũng như sự chịu thương chịu khó của con người. Bởi thế mà dù sống ở nơi xung quanh chỉ toàn là núi và rừng với khi hậu mùa hè thì nắng nóng, mưa nhiều, mùa đông thì lạnh thấu xương nhưng họ vẫn ngày đêm hăng say tần tảo bên những nương đồi khô cằn để tạo của cải vật chất nuôi sống bản thân và gia đình mình.

Và đất đã không phụ lòng người, đất đã bù đắp cho những người dân Bắc Hà hôm nay những kho “ Vàng xanh” giúp họ có một cuộc sống đủ đầy hơn xưa.

Đi dọc những cung đường cong keo, ngoằn nghèo của thôn Sỉn Chồ, xã Hoàng Thu Phố, huyện Bắc Hà, đến thăm gia đình anh Hàng Seo Của một trong những hộ nông dân người Mông có kho “ Vàng xanh” của xã Hoàng Thu Phố. Dẫn chúng tôi đi thăm hơn 400 gốc cây chè Shan tuyết của gia đình mình anh Của tươi cười chia sẻ, hơn 400 gốc chè này là từ nhiều đời trước để lại, gia đình vẫn giữ gìn. Chục năm trước, búp chè Shan Tuyết chẳng bán được, nhiều lúc cùng muốn chặt nó đi, nhưng nghĩ là công sức của ông bà, bố mẹ mình để lại nên lại thôi.

May thay 5 năm gần đây, nó lại được ưa chuộng, búp chè Shan Tuyết tươi đầu vụ được thương lái đến tận nơi mua với giá đầu vụ 60 ngàn đồng/kg, chính vụ là từ 45- 60 ngàn đồng/kg, cao gấp 6-7 lần so với giá búp chè tươi thường. Trung bình mỗi năm gia đình thu trên chục triệu đồng từ bán chè búp tươi. Đặc biệt trong năm 2024 này búp chè Shan Tuyết tiêu thụ dễ hơn, được giá cao khi có sự kiện festival và Hợp tác xã Quang Tôm tại Bắc Hà thu mua, xây dựng thành sản phẩm Ocop; 'chè shan tuyết cổ thụ cao nguyên trắng'. Nhờ có vậy mà cuộc sống gia đình tôi cũng trở lên khá giả hơn nhiều so với trước.

Giống như gia đình anh Của, gia đình chị Giàng Thị Chơ cũng là một trong những hộ trồng chè nổi tiếng tại Bản Liền. Tiếp chúng tôi trong căn nhà mới xây thay thể cho căn nhà gỗ ọp ẹp trước kia chị Chơ tâm sự, những năm về trước với chúng tôi trồng chè chỉ đơn thuần là để uống chứ không nghĩ là có thể thành sản phẩm bán có tiền xây nhà như này. Nhờ các cán bộ đến vận động nhà tôi cũng mạnh dạn chuyển đổi các nương trồng ngô sắn sang trồng chè. Mà không ngờ cây chè lại mang lại lợi ích như này. Với hơn 2 ha chè gia đình tôi có thu nhập cả trăm triệu đồng một năm.

Theo tìm hiểu chúng tôi được biết, nhờ chú trọng phát triển vùng chè và đặc biệt là cây chè Shan Tuyết hữu cơ, nâng cao chất lượng chè mà người dân các xã vùng cao như Thải Giàng Phố, Tả Củ Tỷ, Nậm Khánh, Tả Văn Chư... đã có cuộc sống khá giả hơn.

Hiện, Bắc Hà có hơn 1.300 ha chè, trung bình giá chè búp tươi có giá từ 15.000 – 18.000 đồng/kg, chè Shan tuyết cổ thụ có giá thu mua từ 40.000 – 60.000 đồng/kg búp tươi, tăng 5- 10 ngàn đồng/kg, cao gấp 3 lần giá chè Shan tuyết thường và gấp 7-8 lần giá chè búp tươi hàng hóa trên thị trường. Bên cạnh bán chè búp tươi, một số hộ dân đã chế biến chè búp khô, chè ống lam bán cho khách du lịch với giá cao, ổn định. Cây chè đã khắc tên mình trên núi đá, trở thành kho “ Vàng xanh” giúp người dân nơi đây vượt khó thoát nghèo từng bước vươn lên làm giàu.

Để kho “ vàng” trên cao nguyên xanh mãi

Với khát vọng làm giàu trên mảnh đất quê hương, người nông dân Bắc Hà đã nỗ lực cùng chính quyền nơi đây biến Bắc Hà trở thành thủ phủ của chè. Đưa sản phẩm chè Shan tuyết của Bắc Hà trở thành sản phẩm Ocop 4 sao của tỉnh Lào Cai. Đồng thời, chè Shan Tuyết cũng đã dần tìm được chỗ đứng ở thị trường Mỹ và châu Âu.

Dẫn chúng tôi đi dạo một vòng qua các xã Thải Giàng Phố, Tả Củ tỷ rồi Bản Liền ... Ông Nguyễn Xuân Giang, Trưởng Phòng nông nghiệp huyện Bắc Hà hồ hởi tâm sự, hôm nay mình sẽ làm hướng dẫn viên cho mọi người. Mọi người muốn thăm kho “vàng xanh” nào thì mình sẽ dân đến đó. Chỉ tay về phía xa xa ông Giang chia sẻ trước kia những đồi núi đó chỉ toàn là để hoang hoặc trồng ngô trồng sắn. Nhưng chục năm trở lại đây thực hiện Nghị quyết số 10 của Ban thường vụ tỉnh ủy Lào Cai về “Chiến lược phát triển nông nghiệp hàng hóa tỉnh Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”; phát huy lợi thế vùng, thời gian qua, huyện vùng cao Bắc Hà đã chú trọng thực hiện mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế từ cây chè đặc biệt là chè Shan tuyết.

Bây giờ huyện Bắc Hà chúng tôi đã có hơn 1.300 ha chè, trong đó có 1.141,44 ha chè shan tuyết hữu cơ. Đây là sản phẩm nông nghiệp hữu cơ đầu tiên của Việt Nam được xuất khẩu ra nước ngoài và sản phẩm “Chè Shan hữu cơ Bắc Hà” là sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 5 sao đầu tiên và duy nhất của tỉnh Lào Cai đến thời điểm hiện nay. Vùng sản xuất chè hữu cơ trên địa bàn huyện Bắc Hà đã tạo việc làm và thu nhập thường xuyên cho trên 300 hộ với hơn 1.500 người, tại 04 thôn người Tày của xã Bản Liền.

Tuy giá trị thu hoạch chưa cao bằng cây trồng khác (như quế chẳng hạn), nhưng có tác động tới số đông người sản xuất, được coi là chuỗi sản xuất hàng hóa hoàn chỉnh, tiêu biểu, bền vững, gắn kết mật thiết giữa người nông dân với doanh nghiệp và thị trường tiêu thụ từ năm 2004 đến nay. Bắc Hà dự kiến sẽ mở rộng vùng sản xuất chè đến năm 2025 đạt 1.500ha; đồng thời. thực hiện cải tạo, thay thế diện tích chè già cỗi, trồng bổ sung đảm bảo mật độ, tập trung thâm canh tăng năng suất chè kinh doanh, đặc biệt mở rộng vùng canh tác chè shan tuyết hữu cơ lên đạt trên 1.000 ha tại 02 xã Bản Liền và Tả Củ Tỷ. Chú trọng bảo tồn diện tích chè shan tuyết cổ thụ gắn với phát triển du lịch sinh thái.

Thời gian qua, huyện Bắc Hà phối hợp với Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Lào Cai thực hiện Dự án xây dựng mô hình thâm canh chè theo hướng hữu cơ, liên kết theo chuỗi giá trị tại tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2020 - 2022. Mô hình được triển khai trên diện tích 20 ha với sự tham gia của 70 hộ dân thuộc xã Bản Liền và xã Tả Củ Tỷ, huyện Bắc Hà. Sau 3 năm triển khai, các hộ tham gia mô hình có nhận thức tốt trong áp dụng quy trình sản xuất chè hữu cơ. Tại vùng dự án, năng suất bình quân đạt 4,75 tấn búp tươi/ha/năm, tăng 30% - 35% so với năm 2019, cao hơn mục tiêu dự án 1,25 tấn/ha. Sản phẩm chè búp tươi do Hợp tác xã nông nghiệp hữu cơ Bắc Hà thu mua với giá từ 17.000 đồng/kg.

Bên cạnh đó, huyện Bắc Hà đã và đang chú trọng giữ gìn, phát triển vùng chè Shan tuyết Bản Liền, Tả Củ Tỷ và Hoàng Thu Phố đã và đang đem lại lợi ích kép khi đã thu hút đông đảo du khách đến với Bắc Hà, tạo động lực phát triển du lịch nông nghiệp bền vững.

Hiện, toàn huyện Bắc Hà còn khoảng 2000 cây chè Shan Tuyết cổ thụ; đã sống qua nhiều thế hệ, giờ đây được đồng bào Mông, Tày, Nùng xã vùng cao Hoàng Thu Phố, Tả Củ Tỷ, Bản Liền chăm sóc và hơn 1.141 ha chè Shan Tuyết hữu cơ tập trung chủ yếu ở các xã Bản Liền, tả Củ Tỷ, Nậm Khánh, Tả Văn Chư, Hoàng Thu Phố... Cây chè Shan Tuyết đã mang lại thu nhập cho người dân huyện Bắc Hà là trên 94 tỷ đồng mỗi năm, tạo công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động và giúp Bắc Hà mỗi năm giảm được gần 8% hộ nghèo.

Chia tay Trưởng Phòng nông nghiệp Nguyễn Xuân Giang, chia tay những ngôi nhà tầng thấp thoáng sau những nương chè xanh ngát. Chúng tôi xuống núi khi khi trời đã ngả về chiều, nắng vàng thoắt ẩn thoắt hiện trên những nương chè. Một niềm vui man mát trong lòng khi được nghe tâm sự về kho “Vàng xanh” trên cao nguyên trắng Bắc Hà mà ông nguyễn Xuân Giang chia sẻ. Chúng tôi hiểu rằng một mùa xuân mới đang về với bà con bà con trên cao nguyên trắng Bắc Hà. Những búp chè thơm mát đang toả hương khắp núi rừng , mang đến cuộc sống ấm no, thịnh vượng cho những con người ngày đêm tần tảo biến sỏi đá thành vàng nơi đây.