Trũng Na Dương – Điểm di sản địa chất đặc biệt

Trũng Na Dương cách TP. Lạng Sơn khoảng 32 km về phía Đông theo Quốc lộ 4B, bao gồm thị trấn Na Dương và một số xã lân cận mỏ than Na Dương, huyện Lộc Bình.

Theo tài liệu do Phòng VH-TT huyện Lộc Bình cung cấp, tại đây, quá trình khai thác ở mỏ than Na Dương đã phát hiện nhiều hóa thạch động thực vật dưới các lớp trầm tích kỷ Đệ Tam niên đại từ 39 đến 5 triệu năm cách ngày nay, chúng được hình thành từ kết quả của hoạt động dịch trượt đới đứt gãy địa chất Cao Bằng - Tiên Yên, có giá trị quan trọng trong nghiên cứu khoa học cổ sinh và khoa học Trái Đất.

Từ hàng chục triệu năm trước, nơi đây vốn là đồng bằng bị nâng lên hạ xuống do hoạt động kiến tạo địa chất, dần bị đầm lầy hóa với sự phát triển của hồ và đầm lầy đan xen, tạo điều kiện cho thực vật phát triển mạnh và dần tích tụ, bị chôn vùi tạo thành than dưới môi trường nước hồ hiếm khí.

Tại đây, ngoài tài nguyên than thuận tiện khai thác còn ẩn chứa rất nhiều tài nguyên di sản địa chất quý báu, độc đáo về cổ sinh, thể hiện một lịch sử phát triển địa chất và kiến tạo hấp dẫn thú vị, thu hút nhiều nhà địa chất, khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, nghiên cứu.

Ở mỏ than Na Dương cho đến nay các nhà khoa học đã phát hiện và nghiên cứu nhiều bộ sưu tập khổng lồ dấu tích hóa thạch của các loài động vật, thực vật đa dạng, độc đáo, sống cách đây khoảng 20-30 triệu năm, nhiều giống loài hiện còn tồn tại.

Từ năm 1992 hóa thạch một loài cá sấu nhỏ đã được phát hiện, kể từ đó có thêm hàng loạt phát hiện mới về hóa thạch với các chi loài động thực vật được công bố.

Về thực vật, các hóa thạch tại đây đã chứng minh sự tồn tại của những khu rừng ẩm ướt nhiệt đới, cận nhiệt đới. Các loài thực vật giàu chất nhựa phát triển ở những vùng khí hậu ôn đới ẩm hoặc cận nhiệt đới, nhiệt đới nóng ẩm như họ Cử, họ Sồi, long não, dâu tằm, thị, đa… và một số loài thực vật bậc thấp.

Hóa thạch động vật rất phong phú bao gồm động vật thân mềm, động vật có xương sống như cá, rùa, cá sấu và hóa thạch động vật có vú như tê giác, linh trưởng, “quái thú than”, đặc biệt là tê giác và linh trưởng mũi cong. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra bằng chứng chứng minh các loài động vật có vú tại trũng Na Dương là thủy tổ của các loài tê giác và “quái thú than” tại châu Âu.

Điều đó khẳng định mối liên hệ địa sinh học chặt chẽ giữa hệ động vật có vú ở Na Dương và châu Âu, làm nổi bật tầm quan trọng của Đông Nam Á như một khu vực nguồn cho sự phân tán động vật có vú xuyên lục địa dọc theo rìa phía Bắc đại dương cổ.

Nhận thức được những giá trị đó, hiện nay, Ban Quản lý CVĐC Lạng Sơn đã và đang tích cực phối hợp với Công ty Than Na Dương xây dựng, phát triển địa điểm "Thế giới đầm hồ Na Dương" thành một điểm tham quan nổi bật.

Dự án triển khai tại đây có diện tích khoảng hơn 5.800m2, bao gồm các hạng mục như: Đài quan sát ngắm cảnh, bãi đỗ xe, nhà chờ, nhà vệ sinh, con đường tham quan và một bảo tàng trưng bày hóa thạch cổ sinh ngoài trời phục vụ du khách và nhân dân đến tham quan tìm hiểu, nghiên cứu khoa học.

Đây sẽ là điểm đến hấp dẫn trên tuyến tham quan số 4, được coi như một “cửa sổ” mở ra cái nhìn về thế giới đầm hồ cổ đại, là viên ngọc sáng của CVĐC Lạng Sơn.