Thúc doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết trên thị trường chứng khoán

Các DNNN sau khi CPH và niêm yết trên thị trường chứng khoán phần lớn đều hoạt động có hiệu quả, có lợi nhuận cao so với mức bình quân toàn thị trường. Ảnh minh họa

Lợi ích lớn

Theo các chuyên gia kinh tế, việc tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước (DNNN) thông qua quá trình cổ phần hóa (CPH) tạo ra nguồn hàng đầu tiên, đóng vai trò chủ chốt trong việc tạo lập cơ sở cho sự hình thành của thị trường chứng khoán. Cho đến nay, cổ phiếu của các DNNN CPH, đặc biệt là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước và doanh nghiệp quy mô lớn, vẫn là nguồn hàng chất lượng và chủ lực cho thị trường chứng khoán. Số lượng DNNN CPH chiếm đến một nửa các doanh nghiệp niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán hiện nay, trong đó có 11/30 công ty niêm yết trong VN30. Về cơ bản, đây là các doanh nghiệp lớn dẫn đầu thị trường về mức vốn hóa, tính minh bạch và quản trị công ty.

Với cơ chế thông tin minh bạch, cơ chế giám sát mang tính thị trường và cơ chế quản trị công ty tốt, các DNNN sau khi CPH và niêm yết trên thị trường chứng khoán phần lớn đều hoạt động có hiệu quả, có lợi nhuận cao so với mức bình quân toàn thị trường. Hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp này góp phần bảo toàn và tăng trưởng phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Hầu hết các DNNN sau CPH thực hiện niêm yết đều có những lợi thế nhất định do được thừa hưởng cơ sở vật chất, nguồn nhân lực và một số ưu đãi từ chính sách cổ phần, đồng thời cơ chế hoạt động theo mô hình mới cũng năng động hơn nên tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh có những chuyển biến tích cực. Nhờ đó hầu hết các doanh nghiệp đều có nguồn giữ lại để tăng vốn điều lệ, hoặc đáp ứng đủ điều kiện cũng như có đủ uy tín để huy động vốn từ các nhà đầu tư thông qua việc phát hành thêm.

Điển hình là thành công của Vinamilk và Vietcombank. So với thời điểm CPH, đến nay Vinamilk có Tổng tài sản tăng 11 lần, vốn chủ sở hữu tăng 14 lần, doanh thu tăng 10 lần, lợi nhuận tăng 23 lần. Vietcombank có tổng tài sản tăng 6 lần, vốn chủ sở hữu tăng 6 lần, doanh thu tăng 8 lần, lợi nhuận tăng 7 lần.

Đặc biệt, quyền lợi chính đáng của người lao động tại DNNN CPH được quan tâm thể hiện thông qua cơ chế bán cổ phần ưu đãi, người lao động được tạo điều kiện sở hữu cổ phần và trở thành cổ đông của công ty, có quyền cổ đông theo quy định pháp luật, đồng thời thu nhập của người lao động cũng tăng lên.

Chưa được chú trọng

Việc gắn CPH với niêm yết mặc dù được đánh giá là một trong những giải pháp tích cực đối với công tác CPH, tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, giải pháp này đến nay vẫn chưa được chú trọng đúng mức.

Trong bài viết gửi tới hội thảo “Nâng cao hiệu quả công tác cổ phần hóa tại các doanh nghiệp nhà nước và vai trò của Kiểm toán Nhà nước” mới đây, ông Bùi Hoàng Hải, Vụ trưởng Vụ Quản lý chào bán Chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước), cho rằng, nguyên nhân đầu tiên là do việc chậm thực hiện chuyển đổi, CPH DNNN trong thời gian qua, trong đó nguyên nhân chủ yếu do tiến độ sắp xếp, CPH ở một số Bộ ngành, địa phương chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới DNNN, cần nhiều thời gian để xử lý vướng mắc về tài chính, đất đai, xác định giá trị, lao động trước khi CPH.

Bên cạnh đó, việc chậm trễ còn do các doanh nghiệp và chủ sở hữu nhà nước chưa nhận thức rõ được lợi ích của việc đưa cổ phiếu lên niêm yết và cũng chưa xác định được mục tiêu cao nhất của CPH là tạo ra sự thay đổi trong cơ chế quản trị và điều hành doanh nghiệp nhằm tăng cường hiệu quả của doanh nghiệp sau CPH.

Lấy ví dụ về điều này, ông Bùi Hoàng Hải dẫn chứng, ngày 15/8/2017, Bộ Tài chính công khai danh sách 747 DNNN CPH chưa thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài chính. Bộ Tài chính đã có nhiều văn bản gửi đến các công ty đại chúng chưa đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán để phổ biến, đôn đốc, nhắc nhở tuân thủ quy định về đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán. Bên cạnh đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng đã công khai danh sách 218 công ty đại chúng tiền thân là DNNN CPH chưa thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết đến ngày 31/12/2018 trên Cổng thông tin điện tử của Ủy ban. Tuy nhiên, đến thời điểm này, vẫn còn nhiều doanh nghiệp CPH chưa thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán.

“Việc nhiều doanh nghiệp CPH chậm đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán làm ảnh hưởng đến tính công khai, minh bạch của doanh nghiệp, của thị trường, chậm đổi mới công tác quản trị công ty sau CPH theo các thông lệ và nguyên tắc của công ty đại chúng, công ty niêm yết, dẫn đến hạn chế công tác giám sát của toàn xã hội đối với các doanh nghiệp này”, ông Bùi Hoàng Hải nhấn mạnh.

Để đốc thúc các DNNN thực hiện CPH gắn với niêm yết, đăng ký giao dịch, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản với nhiều chế tài rất cụ thể, như Quyết định số 51/2014/QĐTTg ngày 15/9/2014; Nghị định số 60/2015/NĐ-CP ngày 26/6/2015; Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017; Nghị định số 145/2016/NĐ-CP ngày 01/11/2016...

Cần sớm tháo gỡ những vướng mắc về pháp lý để các doanh nghiệp CPH thực hiện nhanh hơn việc đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán. Ảnh minh họa

Đề cao trách nhiệm người đứng đầu doanh nghiệp

Để doanh nghiệp CPH đẩy mạnh việc đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán, ông Bùi Hoàng Hải cho rằng, cần sớm tháo gỡ những vướng mắc về pháp lý và thúc đẩy công tác CPH DNNN. Theo đó, Bộ Tài chính đang trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 126/2017/NĐ-CP của Chính phủ về chuyển DNNN và công ty TNHH một thành viên do DNNN đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần, Nghị định số 91/2015/NĐ-CP của Chính phủ về đầu tư vốn Nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp và Nghị định số 32/2018/NĐ-CP của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 91/2015/NĐ-CP ngày 13/10/2015 của Chính phủ về đầu tư vốn Nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp.

Đồng thời, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến các nội dung liên quan đến CPH gắn với đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán theo quy định của pháp luật, cũng như tác động tích cực tới hoạt động của doanh nghiệp, cổ đông, người lao động.

Mặt khác, tiếp tục công khai danh sách các DNNN CPH chưa thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết để các cổ đông tại doanh nghiệp biết và yêu cầu doanh nghiệp phải tuân thủ quy định, đồng thời để các Bộ, ngành, địa phương, Tổng công ty, DNNN với vai trò là đại diện chủ sở hữu phần vốn góp tại doanh nghiệp chỉ đạo người đại diện đôn đốc các doanh nghiệp này thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết theo quy định.

Tăng cường công tác giám sát, xử lý vi phạm hành chính, yêu cầu người đại diện phần vốn tại doanh nghiệp thực hiện đúng quy định pháp luật về đăng ký giao dịch, niêm yết. Bên cạnh đó, “Bộ Tài chính sẽ có báo cáo Thủ tướng Chính phủ nhắc nhở, phê bình, xem xét kỷ luật đối với người đại diện phần vốn nhà nước, lãnh đạo doanh nghiệp cố tình không chấp hành, trì hoãn, kéo dài việc đưa các DNNN CPH thực hiện đăng ký giao dịch, niêm yết”, ông Bùi Hoàng Hải nhấn mạnh.

Cũng theo ông Bùi Hoàng Hải, cần chú trọng tới việc nâng tỷ lệ chào bán ra bên ngoài, kéo dài thời gian công bố thông tin khi thực hiện bán đấu giá CPH theo các tiêu chuẩn chào bán chứng khoán ra công chúng, đặc biệt là chủ động công bố thông tin bằng tiếng Anh để tăng tính hấp dẫn của đợt chào bán CPH, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư có cơ hội tiếp cận với thông tin về doanh nghiệp. Đồng thời, cần yêu cầu người đại diện chủ sở hữu đôn đốc các doanh nghiệp sau khi niêm yết, đăng ký giao dịch phải tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ của công ty đại chúng, đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động, công bố thông tin minh bạch cho các nhà đầu tư.