Nhân dịp này, phóng viên Báo TN&MT đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Minh Khuyến - Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ TN&MT) về công tác quản lý nâng cao chất lượng nguồn nước tại Việt Nam.
PV: “Thúc đẩy sự thay đổi” là chủ đề chính thức của Ngày Nước Thế giới (22/3) năm 2023. Chủ đề này có ý nghĩa thiết thực như thế nào, thưa ông?
Ông Nguyễn Minh Khuyến: Ngày 22/3 hằng năm là "Ngày Nước thế giới" và bắt đầu được tổ chức thường niên từ năm 1993. Kỷ niệm Ngày Nước thế giới là dịp để lan tỏa thông điệp kêu gọi toàn nhân loại nhận thức đầy đủ hơn về vị trí và tầm quan trọng của nước đối với cuộc sống con người, sự phát triển bền vững của quốc gia, khu vực và toàn cầu. Qua đó, cùng nhau cam kết hành động để bảo vệ, khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên quan trọng này không chỉ cho hiện tại mà cho cả các thế hệ mai sau.
Mỗi năm, Liên hợp quốc lựa chọn một chủ đề cụ thể cho "Ngày Nước thế giới" để hành động giải quyết những thách thực hiện hữu và dự báo, đặc biệt là nguồn nước ngọt. Với chủ đề “Accelerating Change” - Thúc đẩy sự thay đổi, Ngày Nước Thế giới 2023 với mục đích kêu gọi tất cả mọi người cùng hành động để thay đổi cách sử dụng, khai thác, tiêu thụ, và quản lý nguồn nước trong cuộc sống của mình.
Khủng hoảng nước và vệ sinh môi trường hiện hữu ngày nay đang là mối đe dọa, rủi ro rất lớn trong cuộc sống con người. Dân số ngày càng tăng, nông nghiệp và công nghiệp ngày càng sử dụng nhiều nước hơn và biến đổi khí hậu tác động mạnh mẽ và ngày càng rõ nét.
Tuy nhiên, nước không chỉ mang đến cho chúng ta những thách thức, mà còn mang đến nhiều cơ hội lớn. Nếu chúng ta hiểu rõ tầm quan trọng và mối liên kết hữu cơ của nước trong tự nhiên, trong cuộc sống, chúng ta sẽ đưa ra được giải pháp toàn diện để cùng tăng cường năng lực và cung cấp giải pháp tối ưu cho nước.
Thay đổi càng sớm càng tốt trong nhận thức và hành động về sử dụng, quản lý tài nguyên nước. Mỗi hành động dù nhỏ đến đâu cũng sẽ tạo nên sự khác biệt. Đó là ý nghĩa mà chủ đề Ngày Nước Thế giới năm nay muốn lan tỏa đến mọi người.
PV: Việc thay đổi nhận thức và hành động trong quản lý, sử dụng tài nguyên nước đối với Việt Nam càng trở nên quan trọng khi Việt Nam được đánh giá là quốc gia có nguồn nước mặt bị phụ thuộc nhiều vào nguồn nước ngoại sinh. Nếu quản lý và sử dụng không tốt, chúng ta sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức liên quan trực tiếp đến an sinh xã hội và an toàn của người dân. Thưa ông, Việt Nam đã có những động thái nào mang tầm quốc gia để “thúc đẩy sự thay đổi” hướng đến việc quản lý và sử dụng ngày càng hiệu quả nguồn tài nguyên này?
Ông Nguyễn Minh Khuyến: Việt Nam luôn xác định “nước là tài nguyên đặc biệt quan trọng, là thành phần thiết yếu của sự sống và môi trường, quyết định sự tồn tại, phát triển bền vững của đất nước”. Hiến pháp Việt Nam đã quy định “nước là tài sản”. Các chính sách, thể chế về tài nguyên nước đang được hoàn thiện là cơ sở để quản lý một cách bài bản và có tầm nhìn xa.
Điển hình, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 36-KL/TW về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Chính phủ cũng tăng cường công tác triển khai các hoạt động hướng đến đảm bảo an ninh nguồn nước; cải tạo, phục hồi các dòng sông suy thoái cạn kiệt, ô nhiễm; khai thác sử dụng, bảo vệ tài nguyên nước phải phù hợp với chức năng và khả năng đáp ứng của nguồn nước, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn nước. Trong đó, mới đây nhất là việc Chính phủ ban hành Quy hoạch tài nguyên nước quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Hồng, sông Cửu Long, …
Các Quy hoạch được phê duyệt, nhằm mục tiêu bảo đảm an ninh nguồn nước trên lưu vực sông; tích trữ, điều hòa, phân bổ tài nguyên nước một cách công bằng, hợp lý; khai thác, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả gắn với bảo vệ, phát triển bền vững tài nguyên nước nhằm đáp ứng nhu cầu nước cho dân sinh, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường.
Đặc biệt, triển khai chủ trương đường lối của Đảng, Nhà nước, Chính phủ giao Bộ TN&MT tập trung nguồn lực xây dựng và hoàn thiện Dự thảo Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) trình Quốc hội cho ý kiến, xem xét và thông qua trong năm 2023. Dự thảo Luật được xây dựng với việc sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quy định quan trọng sẽ giúp Nhà nước quản lý, kiểm soát, điều tiết toàn diện các vấn đề về nước trên cơ sở thống nhất quản lý về tài nguyên nước, đồng bộ giữa các ngành, các địa phương.
Cùng với việc hoàn thiện thể chế, để thay đổi nhận thức và hành động trong quản lý, sử dụng tài nguyên nước thì giải pháp đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức của cộng đồng, người dân trong việc sử dụng nguồn nước tiết kiệm, hiệu quả cũng rất quan trọng. Hàng năm, các hoạt động hưởng ứng Ngày Nước thế giới trên quy mô quốc gia đã được Bộ TN&MT tổ chức thành hoạt động thường niên. Đây là hoạt động rất có ý nghĩa nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng tham gia bảo vệ nguồn tài nguyên nước bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực.
PV: Phải chăng sự thay đổi có ý nghĩa then chốt và làm cho mọi người cảm nhận được hiệu quả của sự thay đổi là chúng ta phải ngay lập tức phục hồi các dòng sông đã chết và gần như đã chết phải không, thưa ông?
Ông Nguyễn Minh Khuyến: Đúng vậy. Như trên đã nói, Quy hoạch tài nguyên nước quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được quy hoạch. Quy hoạch được kỳ vọng sẽ tạo ra những đột phá, thay đổi trong công tác cải tạo, phục hồi các dòng sông ô nhiễm ở đô thị.
Một trong những mục tiêu quan trọng của quy hoạch là “cải thiện, phục hồi các nguồn nước quan trọng bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm, ưu tiên các đoạn sông chảy qua khu vực dân cư tập trung, các nguồn nước có vai trò quan trọng cho cấp nước sinh hoạt, các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội theo hướng xã hội hóa, đặc biệt là trên dòng chính sông Hồng, sông Cả, sông Vu Gia - Thu Bồn và sông Ba. Đến năm 2030, chúng ta phải hoàn thành việc lập, công bố hành lang bảo vệ nguồn nước, đảm bảo lưu thông dòng chảy, phòng, chống sạt, lở bờ, bãi sông, giảm thiểu tác hại do nước gây ra.
Quy hoạch cũng đề ra kế hoạch cải thiện, phục hồi hàng loạt dòng sông, đoạn sông bị suy thoái, cạn kiệt và ô nhiễm có vai trò quan trọng trong việc cấp nước, duy trì bảo vệ hệ sinh thái thủy sinh. Ưu tiên thực hiện đối với sông Cầu, sông Ngũ Huyện Khê, sông Nhuệ, sông Đáy, sông Bắc Hưng Hải thuộc vùng đồng bằng sông Hồng; sông Vu Gia, hạ lưu sông Trà Khúc sau đập Thạch Nham thuộc vùng duyên hải miền Trung; thượng lưu sông Ba sau đập An Khê thuộc vùng Tây Nguyên và khu vực hạ lưu sông Đồng Nai thuộc vùng Đông Nam Bộ.
Cùng với đó, Chính phủ cũng đặt ra yêu cầu đổi mới, kiện toàn các Ủy ban lưu vực sông, triển khai quyết liệt, hiệu quả các giải pháp trong quy hoạch đồng bộ. Và như vậy, chúng ta hoàn toàn có thể hy vọng về một tương lai với những dòng sông trong lành làm đẹp cảnh quan đồng thời mang lại nguồn nước cho hoạt động sinh hoạt và sản xuất.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!
