Hiện vật quý nguy cơ hóa sắt vụn
Theo tìm hiểu của PV, Bảo tàng Lịch sử tỉnh Thừa Thiên Huế nằm trong Quốc Tử Giám (đường 23/8, phường Thuận Thành, TP. Huế), một công trình thuộc quần thể di tích Cố đô Huế được công nhận là di tích cấp quốc gia đặc biệt. Nơi đây, đang trưng bày hơn 30.000 tư liệu, hiện vật.
Ở không gian trưng bày ngoài trời với diện tích khoảng 2.000m2 có nhiều hiện vật kích thước, trọng lượng lớn lên đến hàng tấn. Đó là những hiện vật chiến tranh trong kháng chiến chống Mỹ, gắn liền với chiến trường Trị - Thiên Huế như máy bay chiến đấu, pháo tự hành, xe tăng... Những ai đến tham quan Đại nội Huế chắn chắn sẽ nhìn thấy nhiều máy bay, xe tăng... nằm ngoài trời.
Theo tư liệu của Bảo tàng, ngày 26/3/1975, binh sĩ quân đội Việt Nam Cộng hòa đã vứt bỏ hàng ngàn xe tăng thiết giáp, pháo, ô tô… để tháo chạy. Sau ngày giải phóng, chính quyền địa phương đã đưa một số hiện vật này ra trưng bày. Đến năm 1983, UBND tỉnh Bình Trị Thiên (cũ) chính thức thành lập Bảo tàng.
Khi mới được trưng bày, phần lớn hiện vật ở đây còn nguyên vẹn từ màu sơn đến chất lượng hoạt động. Tuy nhiên, do để ngoài trời lại không có mái che nên đã chịu sự tác động của mưa nắng, khuôn viên bảo tàng không có hàng rào bảo vệ nên qua thời gian nhiều hiện vật bị hư hỏng. Với một số chiếc xe tăng, cán bộ bảo tàng phải nhặt gỗ, thép để chống, giữ cho hiện vật không bị đổ sụp xuống bệ.
Qua quan sát, ở khu vực trưng bày hiện vật ngoài trời có ít nhất 7 xe tăng, 4 khẩu pháo, 4 máy bay, từ xe tăng M48 (gắn pháo tự hành trang bị cho quân Mỹ và quân đội VNCH, trong chiến dịch Xuân 1975, quân ta thu được ở Phú Bài, Huế); tăng M41 thu ở Thuận An, Huế; máy bay… Các hiện vật xe tăng đã gỉ sét trầm trọng, một số chiếc bị mất các bộ phận như cần cẩu, xích. Hiện vật pháo nhiều khẩu mất bánh... Máy bay một chiếc bị vỡ kính.
“Tôi tham quan Huế đây là lần thứ 2, lần trước đã nhiều năm và thấy các hiện vật trưng bày ở bảo tàng này đã xuống cấp. Nay trở lại vẫn thế khiến tôi không khỏi xót xa. So với các bảo tàng khác thì nơi này đang hư hại nghiêm trọng. Những hiện vật là nhân chứng sống mà lại để dầm mưa dãi nắng như vậy. Hi vọng cơ quan chức năng sớm di dời bảo tàng này hoặc làm sao che đậy các hiện vật không thôi hư hết...”, ông Nguyễn Hành (57 tuổi, du khách Đà Nẵng) thổ lộ.
Được biết, hầu hết hệ thống cơ sở vật chất, kho bảo quản của bảo tàng có diện tích nhỏ hẹp, trong khi đó, khối lượng hiện vật quá lớn nên xảy ra tình trạng ẩm thấp, không đáp ứng các yêu cầu về bảo quản tư liệu, hiện vật theo quy định chung.
Mặt khác, bảo tàng đang hoạt động trên không gian tận dụng của di tích nên việc thực hiện hoạt động chuyên môn của đơn vị chưa đạt hiệu quả tốt. Phương pháp, kỹ thuật bảo quản các hiện vật, tư liệu chủ yếu theo phương thức phổ thông, chưa được đầu tư; đặc biệt thiếu việc áp dụng những phương pháp, kỹ thuật bảo quản đối với các hiện vật quý. Không những thế, đội ngũ nhân lực của Bảo tàng Lịch sử có trình độ chuyên môn chưa đồng đều, thiếu các chuyên gia bảo quản để thực hiện các hoạt động kiểm kê, bảo quản hiện vật đòi hỏi chuyên môn cao...
Lên phương án di dời
Qua tìm hiểu, việc di dời bảo tàng này đã được đặt ra cách đây hơn 20 năm. Cụ thể năm 1998, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã phê duyệt chủ trương di chuyển Bảo tàng Lịch sử (lúc đó có tên là Bảo tàng Tổng hợp) đến địa điểm khác nhưng đến nay mới sắp thành hiện thực.
Tháng 9/2016, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế có văn bản gửi Bộ Quốc phòng đề nghị bàn giao cho tỉnh một phần khu đất có diện tích 7.500m2 tại 268 Điện Biên Phủ, TP. Huế do Tiểu đoàn 19, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh quản lý để làm Bảo tàng Lịch sử. Tháng 3/2017, Thủ tướng Chính phủ có văn bản gửi Bộ Quốc phòng và UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đồng ý điều chuyển tài sản khu nhà, đất này sang cho UBND tỉnh quản lý và sử dụng. Sau đó, UBND tỉnh đã ban hành quyết định giao khu đất trên cho Sở VHTT quản lý, thực hiện các thủ tục đầu tư cải tạo để di chuyển Bảo tàng Lịch sử đến vị trí này.
Theo ông Nguyễn Đình Bách - Phó Chánh Văn phòng UBND tỉnh, Bảo tàng lịch sử Thừa Thiên Huế đã nhiều lần phản ánh với tỉnh việc hiện vật xuống cấp. Vừa rồi, tỉnh cũng đã có chủ trương di dời trung tâm huấn luyện của Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng (268 Điện Biên Phủ) lên thôn Hải Cát (xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà) để dành khu đất này làm bảo tàng. Tiến độ xây dựng trung tâm huấn luyện mới đang được đẩy nhanh, có thể chuyển Bảo tàng lịch sử đến địa điểm mới vào năm 2020.
Ông Cao Huy Hùng - Giám đốc Bảo tàng lịch sử Thừa Thiên Huế cho hay, sau hàng chục năm trưng bày, số hiện vật chưa nhận được sự quan tâm tương xứng do kinh phí cấp hàng năm không đủ để thực hiện công tác duy tu, bảo dưỡng. Không chỉ khó khăn về kinh phí mà còn bởi bảo tàng nằm ngay trên di tích nên vướng các quy định xây dựng nghiêm ngặt liên quan đến di sản. Mới đây, sau nhiều năm “thắt lưng buộc bụng”, bảo tàng dành được một ít kinh phí để thuê chuyên gia bảo dưỡng, sơn lại một số hiện vật. Hiện đơn vị đã hoàn thành việc xây dựng đề cương trưng bày cũng như phương án bảo quản khi được chuyển đến địa điểm mới.
“Mong bảo tàng sẽ sớm được chuyển lên địa điểm mới để tạo sự ổn định và phát triển lâu dài, hình thành thiết chế văn hóa phù hợp, thuận lợi cho nhu cầu tham quan của công chúng, tạo thêm sản phẩm du lịch theo tuyến lăng Tự Đức, lăng Minh Mạng, đền Huyền Trân...”, ông Hùng nói.
