Thừa Thiên – Huế: Nhiều bất cập, hạn chế trong khai thác và sử dụng khoáng sản

Tại kỳ họp thứ 4, HĐND tỉnh Thừa Thiên - Huế khóa VIII đang diễn ra, HĐND tỉnh đã báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật trong quản lý, khai thác, sử dụng khoáng sản trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2016- 2021, qua đó chỉ ra nhiều bất cập, hạn chế.

Phó Trưởng ban Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh Thừa Thiên - Huế Dương Thị Thu Truyền cho biết, trong giai đoạn 2016- 2021, địa phương đã khoanh định 86 khu vực mỏ khoáng sản, với tổng diện tích hơn 1.319 ha. Hiện, toàn tỉnh có 65 mỏ khoáng sản đang hoạt động khai thác. Trong giai đoạn này, UBND tỉnh đã cấp 29 giấy phép thăm dò khoáng sản, 40 giấy phép khai thác khoáng sản với tổng diện tích 294,7 ha, trữ lượng địa chất khoảng hơn 14 triệu m3.

UBND tỉnh đã ban hành quyết định cho thuê đất đối với 40 tổ chức với diện tích là 379,5 ha để thực hiện các dự án khai thác khoáng sản. Thu ngân sách nhà nước trong hoạt động tài nguyên khoáng sản tăng đều qua các năm. Cục Thuế tỉnh Thừa Thiên - Huế cũng tiến hành thanh tra kiểm tra và xử phạt 60 đơn vị hoạt động khoáng sản trái phép, truy thu 16,5 tỷ đồng.

Những năm qua, thông qua hoạt động thanh, kiểm tra, các cơ quan chức năng đã phát hiện 1.353 vụ vi phạm pháp luật về khai thác khoáng sản, với tổng số tiền xử phạt là 14,5 tỷ đồng. Các hành vi vi phạm chủ yếu như khai thác vượt độ sâu, không thực hiện đúng nội dung phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, không có công trình bảo vệ môi trường, khai thác cát, sỏi lòng sông.

Theo HĐND tỉnh Thừa Thiên- Huế, hầu hết các địa phương chưa thực hiện báo cáo đúng định kỳ về hoạt động khoáng sản theo quy định của Luật Khoáng sản năm 2010; phần lớn các tổ chức, doanh nghiệp khai thác khoáng sản sử dụng máy móc cũ, công nghệ lạc hậu; một số doanh nghiệp chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính theo quy định; việc cắm mốc ranh giới khai thác không đúng với giấy phép khai thác được cấp và khai thác ngoài phạm vi cho phép. Tỉnh hiện có 15 khu vực mỏ hết thời gian khai thác nhưng doanh nghiệp chưa lập đề án đóng cửa mỏ trình UBND tỉnh phê duyệt. Một số trường hợp chưa hoàn thành các thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, thuê đất nhưng đã tiến hành khai thác khoáng sản.Việc quản lý, kiểm tra vật liệu nổ công nghiệp để khai thác khoáng sản còn bị buông lỏng, ảnh hưởng đến tình hình an ninh trật tự tại địa phương. Một số tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản chưa tích cực hỗ trợ nâng cấp, duy tu hạ tầng giao thông nông thôn trong quá trình vận chuyển khoáng sản.

Các khu vực được cấp phép thăm dò khai thác, dự trữ khoáng sản ở huyện Phong Điền chồng lấn với những quy hoạch khác, với đất nghĩa trang, khu vực dân cư hiện hữu. Việc khai thác đá vôi ở xã Phong Xuân (huyện Phong Điền) của Công ty Cổ phần xi măng Đồng Lâm đã ra tình trạng sụt lún đất, làm mất nguồn nước ngầm ảnh hưởng đến diện tích trồng lúa, nhà cửa của người dân.

Trong việc khoanh định khu vực đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhằm đẩy nhanh tiến độ cấp phép khai thác khoáng sản đáp ứng nhu cầu đất làm vật liệu san lấp cho các công trình trọng điểm của tỉnh, do dự báo nhu cầu từng địa điểm chưa chính xác nên đã xảy ra tình trạng mỏ đất được chỉ định thầu dôi dư trữ lượng khai thác nhưng không được phép tiêu thụ cho các công trình khác.

Phương án khai thác khoáng sản ở một số khu vực chưa hợp lý, tạo thành nhiều hố sâu không hoàn thổ, lãnh phí diện tích rừng, ảnh hưởng đến môi trường và tính mạng của người dân. Hạ tầng giao thông xuống cấp và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng do hoạt động vận chuyển khoáng sản gây bức xúc trong nhân dân...

“Nguyên nhân của các thực trạng trên là do công tác tuyên truyền, hướng dẫn thực thi pháp luật đối với các tổ chức, doanh nghiệp và người dân về hoạt động khoáng sản hiệu quả chưa cao. Sự phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương về quản lý khoáng sản chưa chặt chẽ; công tác điều tra cơ bản về tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh chưa toàn diện, độ tin cậy của số liệu chưa cao. Mức ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường còn thấp, chiếm từ 1-3% tổng mức đầu tư nên các tổ chức, doanh nghiệp chưa thực hiện nghiêm túc cam kết bảo vệ môi trường, chưa hoàn thổ đóng cửa mỏ...”, bà Dương Thị Thu Truyền cho hay.

Kết luận tại phiên báo cáo, đại diện đoàn giám sát của HĐND tỉnh Thừa Thiên - Huế kiến nghị Quốc hội cần rà soát, sửa đổi Luật Thuế tài nguyên đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, phù hợp với thực tiễn. UBND tỉnh cần chỉ đạo các ngành, địa phương rà soát, bổ sung các khu vực có trữ lượng khoáng sản vào quy hoạch thăm dò, khai thác khoáng sản; chỉ đạo các ngành cần tăng cường quản lý nhà nước về lĩnh vực này; ưu tiên, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đầu tư máy móc thiết bị hiện đại để khai thác khoáng sản hiệu quả gắn với bảo vệ môi trường...

Sở TN&MT tỉnh trong quá trình lập quy hoạch thăm dò khai thác khoáng sản cần kết hợp quy hoạch các công trình phụ trợ phục vụ hoạt động khai thác; thường xuyên phối hợp với các ngành địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác tại các mỏ đã cấp phép; phối hợp Sở Tài chính tham mưu điều chỉnh tăng mức phí ký quỹ bảo vệ môi trường; rà soát trữ lượng của các mỏ khoáng sản hết thời gian khai thác để sớm tham mưu cho tỉnh cấp quyền khai thác phục vụ các công trình, dự án. Đồng thời, Sở TN&MT cần điều chỉnh việc khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản theo hướng không quy định cụ thể công trình sử dụng ngân sách nhà nước cần cung cấp khoáng sản mà chỉ cần quy định theo lĩnh vực.

Sở Xây dựng phối hợp với các địa phương rà soát, bổ sung hệ thống các bến bãi kinh doanh tập kết vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh, nhằm đảo bảo phù hợp với thực tiễn; tham mưu, hỗ trợ phát triển sản xuất vật liệu xây dựng thay thế cát tự nhiên. Công an tỉnh tăng cường kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm về khai thác, vận chuyển khoáng sản trên địa bàn...